Çdo natë marshon një njësi e zjarrfikësve belgë në portën Menen në
Ypres, për të luajtur me vegla frymore pjesën ushtarake angleze "Posta
e fundit", në nderim të ushtarëve të humbur, në kujtim të betejave të
Flandrës. Çdo mbrëmje prej vitit 1928 njerëzit aty mbajnë heshtje,
trafiku rreth harkut të portës ndalon për disa minuta rreth orës 20:00.
Verduni në Francën lindore fushë e njërës prej betejave më të tmerrshme,
është një muze në ajër të hapur i luftës dhe i tmerreve të saj. Vendi
kryesor këtu, kubeja Douaumont, që mban eshtrat e rreth 130.000 të
vdekurve. Në shtator 1984 fotografi prej këndej u përhapën në mbarë
botën. Në atë kohë presidenti francez François Mitterrand dhe kancelari
gjerman Helmut Kohl në një
ceremoni përkujtimore u kapën spontanisht për dore me njëri-tjetrin para
kubesë në Douaumont. Kjo ndodhi para 30 vjetësh.
Shenjë pajtimi, Mitterand dhe Kohl në 1984 para kubesë në Douaumont
Vetëm tani në festimet e njëqindvjetorit është përjetësuar për herë të
parë me një pllakë guri në kube emri i një ushtari gjerman të rënë në
Verdun. Deri tani ky nder u është bërë vetëm ushtarëve francezë. Franca
në verën e vitit 2014 do të përjetojë një sërë të madhe gjestesh të
vogla dhe ceremonish përkujtimore lokale, përveç ceremonisë përkujtimore
zyrtare, për të cilin republika ka kohë që përgatitet.
Në Francë Lufta e Parë Botërore quhet "La Grande Guerre",
lufta e madhe, ku mbiemri "i madh" ka një kuptim të kujtesës politike.
Si reflektim patriotik i qendresës së përbashkët të suksesshme në luftën
mbrojtëse, por dhe me humbje në njerëz. "Lufta e Parë Botërore na
kujton, se sa i fortë mund të jetë një komb, në qoftë se qëndron
bashkë", është lajtmotivi i presidentit François Hollande. Në
përvjetorin e fillimit të luftës me 3 gusht Hollande do të takohet me
presidentin gjerman, Joachim Gauck, në Hartmannsweilerkopf, një varg
kodrash në Vogesen, ku u zhvilluan luftime të ashpra.
Gauck dhe Holland2013 në kujtim të viktimave të masakrës në Oradour-sur-Glane.
Një jehonë relativisht të dobët gjen tani në Francë diskutimi për fajin e
luftës. Historiani australian Christopher Clark mohon në studimin e tij
"Somnambulat" tezën se
gjermanët ishin përgjegjësit e vetëm për fillimin e luftës. Libri është
në Gjermani besteller, në Francë jo. Opinioni atje nuk pyet, se çfarë
përpjekjesh diplomatike u bënë në prag të luftës dhe as për fajësimet
politike, sepse Franca duhej të mbrohej kundër ushtrisë sulmuese
gjermane në tokën franceze.
As në Belgjikë nuk ka qenë ndryshe. Dhe megjithatë belgët nuk e përdorin
mbiemrin "i madh", kur flasin për Luftën e Parë Botërore. Vështrimi në
vitin 1914 është relativisht i kthjellët, tonet nacional-patriotike si
në Francën fqinje mungojnë thuajse krejtësisht. Një arsye për këtë
qëndron në faktin se valonët dhe flamët kujtojnë të ndarë luftën, në
ceremoni përkujtimore të veçanta.
Porta Menen në Ypres, ku janë gdhendur emrat e 54.896 ushtarëve të humbur.
Frankofonët dhe holandishtfolësit janë prej dekadash politikisht të
ndarë dhe tani mes këtyre dy pjesëve të vendit edhe përsa i përket
përkujtimit historik kalon "linjë fronti", konstaton gazeta ditore "Le
Soir".
Shkaqet e mosmarrëveshjes në mes komuniteteve belge sipas vlerësimeve të
historianëve shkojnë deri në Luftën e Parë Botërore. Autoritetet
pushtuese gjermane pushtuese patën mbështetur përpjekjet e flamanëve për
pavarësi dhe për një shkëputje kulturore nga pjesa frankofone e vendit.
Në tri ceremonitë përkujtimore në Belgjikë në Ypres, Liezh dhe Bruksel
ministri i Jashtëm Didier Reynders dëshiron ta paraqesë vendin e tij si
"vendin qendror të përkujtimit". Qendror edhe për arsyen se Brukseli sot
si selia e institucioneve kryesore të BE-së tregon se deri ku shkon
pajtimi në mes popujve të Evropës. Për fushëbetejat belge përreth Ypres
Belgjika do të kërkojë statusin e "trashëgimisë së kulturës botërore"
nga UNESCO. Një iniciativë, që duhet çuar përpara së bashku me Francën,
ku Parisi do të kujdeset për përmendoret në Somme.
Sinonim i luftës në frontin e Perëndimit. Beteja në Verdun.
Franca dhe Belgjika janë të një mendimi edhe në një tjetër pikë.
Përkujtimi i luftës vrasëse në llogoret e Frontit të Perëndimit u tregon
evropianëve obligimin politik për t'u angazhuar ndërkombëtarisht.
Gjenerali francez Elrick Irastorza, shefi i komitetit francez për
përgatitjen e festimeve përkujtimeve zyrtare, e quajti Luftën e Parë
Botërore "një sinor të paluajtshëm kujtimi", që natyrisht tani rrezikon
të dëmtohet nga koha.
Aq më e rëndësishme është tani që të shfrytëzohet "centenaire",
"njëqindvjetori", për të sjellë ndër mend të gjitha dyshimet për
operacionet ushtarake ndërkombëtare, sepse në Evropë dhanë jetën e tyre
njerëz nga vendet e huaja, në mënyrë që ne sot të mund të jetojmë në një
Evropë në paqe", tha gjenerali francez Elrick Irastorza."
Përkujtimi i Luftës i Botërore në Evropën Perëndimore bëhet nganjëherë
edhe krejtësisht pa patos. Nga 1 qershori vrapues nga e gjithë Evropa do
të bëjnë një garë me stafeta, e cila do të fillojë nga Nieuwpoort në
bregdetin belg deri Strasburg të Francës. Gjithë kohës përgjatë ish
vijës së frontit me ndalesa në përmendore dhe monumente. dw