VOAL - Online Zëri i Shqiptarëve - SHPIRTËRAT BINJAKË TË KINEMASËNga MARK HARRIS, New York Times

DUKE NDENJUR në një apartament hoteli në Anën Lindore në fillim të tetorit, nga ana tjetër e regjisorit dhe skenaristit Pedro AlmodÃ³var, Penélope Cruz mori një revistë të stërmadhe të ilustruar dhe e vështroi admirueshëm fotografinë e Uma Thurman në ballinën e parë. "Sa mirë," tha ajo, duke ia treguar atë Z. AlmodÃ³varit, ndërsa sytë e saj kërkonin mbështetjen e tij.

Ai u prir drejt fotografisë së ballinës, duke e vlerësuar me entusiazëm pozën e Zonjushës Thurman dhe flokët e saj të prera shkurt. "Po, po," i tha ai Zonjushës Cruz, duke e kaluar mendimin nga anglishtja në spanjisht ndërsa mendja e tij ndiqte me shpjetësi gjurmët e celuloidit. "Aktoret, kur ato janë tek të 40-at, i presin shkurt flokët e tyre. Kjo i bën ato gjithnjë të duken më të reja. A ke parasysh Sharon Stone? Si i preu ajo flokët e saj kur ishte rreth 40, rreth 42 vjeçe? Ishte gjë e mirë!"

Ai u duk, për një moment, i shpërqëndruar nga nballina, teksa pamja e Z. Thurman hynte në mendjen e tij, për t'i krahasuar dhe renditur përkrah me mijëra shkrepje të tjera fotografike aktoresh në mendjen e tij. "Është e vërtetë," tha ai, duke qeshur. "Unë vërtetë jam i magjepsur nga aktoret, nga gjithçka që bëjnë ato, madje edhe nga dhoma e dizajnit, e cila është sanctum sanctorum-i çdo aktoreje. Dhe unë jam sidomos i magjepsur nga aktoret që luajnë personazhe aktoresh."

Kjo është saktësisht çfarë Zonjusha Cruz bën në "Broken Embraces," (Përqafime të ndërprera), bashkëpunimi i katërt Z. AlmodÃ³var me të dhe, thotë ajo, më i vështiri i saj. Në këtë film, i cili mbylli veprimtarinë e sivjetme të New York Film Festival dhe del në kinematë më 20 nëntor, ajo luan personazhen Lena, një grua e mbajtur e një burri të pasur, e cila ka shansin të përmbushë, sado shkurt, ëndërrën e saj të shtyrë gjatë për të qenë aktore yll filmash, kur ajo gjendet e përfshirë në një lidhje romantike me një regjisor (LluÃs Homar). Lena, një figurë zemërcopëtuese identiteti vetjak i së cilës është kaq i pafromë sa ajo është thjesht tepër e etur për t'u shndërruar në dikë tjetër (në fillim të filmit ajo sillet dhe stiset si Audrey Hepburn), është "ndoshta karakteri më i trishtë që kam shkruar ndonjëherë," tha Z. AlmodÃ³var. "Ajo ka një të kaluar të cilën nuk e pëlqen aspak, prandaj kur gjen se mund të shndërrohet në dikë tjetër, është sikur të ketë një jetë të re. Ajo është sidomos një engjëll mëkatar. Dhe kjo është sfida më e madhe që ia kam ngarkuar Penélope-s deri tani."

Filmat e Z. AlmodÃ³var me Zonjushën Cruz shpesh kanë gjetur pikën e ëmbël të intrigave të holla të melodramava të cilat heqin dorë nga shpalosja e emocioneve dhe motiveve më të thella dhe më të ndërlikuara. Ata gjithashtu ia kanë ofruar Zonjushës Cruz disa nga mundësitë më të pasura të saj. Në trillerin e vitit 1997 "Live Flesh," (Mish I gjallë) ajo i dominon 10 minutat e para, duke luajtur një prostitutë të varfëruar në Madridin e vitieve 1970, e cila lind fëmijën në autobusin qytetës. Dy vjet më von, kur ai po përgatiste trupën realizuese të filmit "All About My Mother" (Gjithçka për nënën time), i cili do të fitonte Oskarin për filmin më të mirë në gjuhë të huaj. Z AlmodÃ³var e thirri atë prapë, kësaj here të luante një murgeshë. Ndonëse ajo përfshihet në një marrëdhënie me një trasvestit dhe bëhet H.I.V.-pozitive,mbetet prania më e ëmbël dhe më e dlirë e filmit. "Ai më befasoi mua kur më tregoi se çfarë filmi ishte," kujton ajo. "Por unë mendova: Vetëm Pedro mund ta bëjë realitet këtë, sepse ai nuk ka paragjykime kundër karaktereve të tillë." Dhe në filmin dramë të vitit 2006, "Volver," Zonja Cruz fitoi kandidimin saj të parë Academy Award për realizimin e personazhes së një vejushe të vendpsur, e cila ishte një amalgamë e grave të fëmijërisë së Z. AlmodÃ³var në La Mancha, ndonëse me një Sophia Loren të vogël të përplasur brenda fabrikës së historisë së filmit që luhatet përgjatë gjithë veprës së tij.

"Dikush më pyeti: A është ajo muza juaj?, - thotë Z AlmodÃ³var, bashkëpunimet e gjata të të cilit me aktoret, duke nisur me Carmen Maura përgjatë viteve 1980, kanë qenë në mënyrë famoze të frutshme dhe nganjëherë po aq të përëndërrta. "Po, tamam. Ajo është një muzë për mua në kuptimin se një muzë është dikush që të bën ty të jesh më i mirë se je. Unë mendoj se jam një regjisori më i mirë me të, sepse ajo beson se jam më i mirë se jam, dhe se besimi i verbër më bën mua tejet forcë."

"Jo, jo," ia kthen Zonjusha Cruz, duke tundur kokën e saj dhe duke buzëqeshur qetësisht. "Unë e di saktësisht sa i mirë je ti."

Kimia midis Z. AlmodÃ³var, 60 vjeç, dhe Zonjushes Cruz, 35 vjeçe, duket pothuaj romantike në rrethana krejt të tjera nga ato në cilat ndodhet regjisori i famshëm dhe aktorja aq e pranishme në tabloidet për lidhjet me aktorin Javier Bardem. (E pyetur nëse do të martohen, ajo tha, me një buzëqeshje të lehtë dhe me sytë e ftohtë si akull: Ju shkruani për The New York Times, po? Mendoj se ju ndoshta nuk jeni i prirur të bëni këso pyetjesh.") Raporti i tyre i kollajshëm i ngrohtë ka marrë formë gjatë gati gjysmës së jetës së Zonjushës Cruz kur ajo ishte 17 vjeçe e takoi për herë të parë regjisorin, i cili nuk e pranoi atë në rolin e një gruaje 35 vjeçare në komedinë e tij të vitit 1993 "Kika" , por i tha asaj se brenda pak vitesh do të thërriste.

Gjatë tre filmave të tyre të parë, ajo përshkoi dallgët emocionale të çdo roli të ri - "Në filmat e Pedros unë jam gjithmonë duke vdekur ose duke lindur fëmijë," tha ajo dhe afërsia e tyre u rrit. Kur ajo fitoi çmimin Oskar si aktore në rol dytësore vitin e shlkuar për filmin e Woody Allen, "Vicky Cristina Barcelona," ajo e falënderoi Z. AlmodÃ³var në mënyrë të pakursyer. Dhe ndërsa ajo dëshiron të provojë ndoshta të bëjë regji "ndoshta pas 10 vjetësh," thotë ajo, "ndoshta më herët", ia ktheni ajo do ta bëjë këtë vetëm nëse do të ketë bekimin e tij. "E ke bekimin tim!" i thotë ai asaj.

Nëse "Broken Embraces" nuk e forcoi lidhjen e tyre, ai gjithsesi ishte raskapitës. "Ishte filmi ku unë qajta më shumë gjatë xhirimeve," thotë Cruz. "Ajo energji e personazhes dhe mënyra e saj e shprehjes së vetvetes është kaq e ndryshme nga imja. Unë jam shumë më tepër si personazhja që kam luajtur në "˜Volver.' Ajo ishte solide, e fortë, si gratë me të cilat jam rritur. Por për këtë personazh Pedro gjithmonë donte ta realizoja pavarësisht kur më vinin mua lotët, gjatë apo ndërmjet xhirimeve ato janë momentet kur unë e gjeja personazhen time."

Z. AlmodÃ³var përjetonte kënaqësi madje edhe në ditët më të rënda të xhirimeve. "Të gjitha vështirësitë që aktoret kanë në momentin kur janë duke luajtur mua vërtet më interesojnë," thotë ai. "Në këtë kohë regjisori është si burri, si dashnori, si nëna, si psikiatri. Por është gjithashtu një pikë kur regjisorit i duhet të jetë tmerrësisht mizor, për shkak se aktoret nganjëherë duhet të përballen me demonët e vetes së tyre. E pastaj regjisorët duhet të jenë ekzekutorët e tyre. Ekzekutor a është kjo fjala e duhur?" Ajo shikon Zonjushën Cruz për konfirmin teksa ajo

mrrolet. "Nuke di pse jam duke e thënë këtë në sy të Penélope-s! Ngaqë kjo nuk më ka ndodhur me të."

"Ke të drejtë!" thotë ajo. "Lotët e mi ishin për shkak të vuajtjeve të kësaj gruajae të cilën unë po e luaja, jo për shkak të Pedros."

Pothuaj të gjitha veprat e Z. AlmodÃ³var, në një nivel nëntekstual, janë filma për filmat, "Broken Embraces", e zhvillon ngjarjen thjesht duke marrë biznesin e filmit si temë të tij. Personazhja e Zonjushës Cruz sjell zemrën dhe shpirtin në film, por rrjedha e rrëfimit përbëhet nga historia e një regjisori që po lufton me zinë e humbjes së njeriut të dashur, depresionin dhe rrënimin fizik për përfundimin e filmit që ka mbetur i paplotësuar prej 15 vjetësh një komedi që rropatet drejt tragjedisë. "Unë nuk ishte i vetëdijshëm për këtë në fillim, por në fund e kuptova se ishte letra ime e dashurisë për kinemasë;" tha Z. AlmodÃ³var.

Kjo letër dashurie është tejet e trishtë. Në fakt, vagullimet e filmit që gjejmë brenda filmit, një çupërlinë të ngjyrosur ndritshëm, të quajtur "Chicas y Maletas" ("Girls and Suitcases" Vajzat dhe valixhet) që kishte për qëllim të evokonte shfaqjen sfidante të regjisorit në rrafsh ndërkombëtar më 1988 "Women on the Verge of a Nervous Breakdown," (Gratë në prag të rrënimit nervor) vetëm shërben për të na nxitur të kujtojmë sadopak sa shumë më tepër melankolikë janë bërë filmat e tij. "Ky është sigurisht filmit më i zymtë që kam xhiruar ndonjëherë," thotë ai. "Dhe ndoshta i bën të pakënaqur njerëzit të cilët presin një formë më rrezëllues të bërjes së filmave. Është e vërtetë se filmat e mi janë tani më të trishtë, dhe prapë një gjë që ky film e thotë është se jeta nuk është e përkryer, por kinemaja mund ta bëjë pakëz më jo të përkryer."

Kur The New York Times Magazine e intervistoi Z. AlmodÃ³varin para 10 vjetësh, intervistuesi vuri re se "dukja më I ri se është në të vërtetë, përbën qartë një përpjekje të tij të qëllimshme: ai nganjëherë vishet si adoleshent" dhe I ngjyen flokët në të murmë. Sot, flokët e Z. AlmodÃ³var janë gri (ndonëse çuditërisht pa rënë asnjë) dhe veshja e tij e përmbajtur. Prapë ai ka ca rrudha, por mërzitje, lodhje dhe tërhqeje nuk duket të kenë gjetur vend në fytyrën e tij.

As përmasa e dhimbshme e veprës së tij nuk është pasqyruar në pamjen e tij të hareshme. Ai ngulmon se ka optimizëm madje edhe në "Broken Embraces," dhe teksa bënte filmin ai përjetoi kënaqësi duke rishikuar "Women on the Verge" aq thellë sa të xhironte disa skena më shumë në "Chicas y Maletas" ("diçka tejet të ndyrë dhe ngjethëse, diçka si filmat e fillimit të viteve 1980 që i kisha bërë," zha ai) për t'u vënë në shitje si DVD extra. Ai gjithashtu është duke u këshilluar me një version skene muzikali të "Women on the Verge," me regji të Bartlett Sher (një fitues I çmimit Tony 2008 Tony winner për "South Pacific") me skenar nga David Yazbek ("The Full Monty" në Broadway) e Jeffrey Lane. Një adaptim skene jomuzikal i vitit 2007 i "All About My Mother," ku Diana Rigg luante rolin kryesor në Londër, mund të hapë rrugën edhe për në New York.

Duket se Z. AlmodÃ³var do të fillojë një skenar të ri, ai zakonisht shkruan 8 deri 10 projekte dhe fillon të mendojë për aktoret aty nga projekti i tretë. Ai ka bërë regji filmash në çdo dy ose tri vjet dhe prapë vazhdon të thotë se nuk ka shenjë të alter egos së tij në "Broken Embraces": as vazhdime, as ribërje, as film biografik

Kategoria e fundit është tunduese, sidomos kur Z. AlmodÃ³var hyn në jetën e birit trans të Ernest Hemingway-t, Gregory (më vonë Gloria). Batërdi! Dhumin gjinie! Mendim për traditat! A nuk është intrigues, pra? "Jo filma biografikë," tha ai i vendosur. "As biografi, as paravazhdime, as prapavazhdime, as filma heroi, as antiherpi dhe sidomos jo filma superheronjsh. Gjithçka tjetër mund të bëj."/Elida BUÇPAPAJ

November 1, 2009

Holiday Movies

Cinematic Soul Mates

By MARK HARRIS

SITTING in an East Side hotel suite in early October, across from the writer-director Pedro AlmodÃ³var, Penélope Cruz picked up a glossy, oversized magazine and gazed admiringly at the cover photograph of Uma Thurman. "It's good," she said, turning the picture toward Mr. AlmodÃ³var, her eyes seeking his endorsement.

He leaned toward it, enthusiastically assessing Ms. Thurman's pose and cropped blond coiffure. "Yes, yes," he said to Ms. Cruz, accelerating from English into Spanish as his mind started racing along tracks of celluloid. "Actresses, when they are close to 40, cut their hair. It always makes them look younger. Remember Sharon Stone? How she cut her hair when she was about 40, 42? It was good!"

He seemed, for a moment, transfixed by the cover, as Ms. Thurman's image entered his mind, to be collated and cross-indexed with thousands of other mental snapshots of actresses. "It's true," he said, laughing. "I really am fascinated by actresses, by everything they do, even by the dressing room, which is the sanctum sanctorum of any actress. And I am especially fascinated by actresses who play actresses."

Which is precisely what Ms. Cruz does in "Broken Embraces," Mr. AlmodÃ³var's fourth collaboration with her "” and, she said, her most difficult. In the movie, which closed this fall's New York Film Festival and opens in theaters on Nov. 20, she plays Lena, a rich man's kept woman, who has the chance to fulfill, however briefly, her long-deferred dream of being a movie star when she becomes romantically involved with a director (LluÃs Homar). Lena, a heartbreaking figure whose own identity is so unformed that she is only too eager to become someone else (early in the movie, she is costumed and styled as Audrey Hepburn), is "maybe the saddest character I ever wrote," Mr. AlmodÃ³var said. "She has a past she doesn't like at all, so when she finds she can impersonate someone, it's like having a new life. She is hard "” a fallen angel. And that is the biggest challenge I have given Penélope so far."

Mr. AlmodÃ³var's films with Ms. Cruz have often found the sweet spot where the ornate trappings of melodrama eventually fall away to reveal deeper and more complicated emotions and motives. They've also offered Ms. Cruz some of her richest opportunities. In the 1997 thriller "Live Flesh," she dominates the first 10 minutes, playing an impoverished prostitute in 1970 Madrid who gives birth on a city bus. Two years later, when he was casting "All About My Mother," which would win the Oscar for best foreign-language film, Mr. AlmodÃ³var called upon her again, this time to play a nun. Even as she falls into an affair with a transvestite and becomes H.I.V.-positive, she remains the film's sweetest, purest presence. "It surprised me when he told me what the role was," she recalled. "But I thought, "˜Only Pedro could make this real, because he has no judgment against any of these characters.' "

And in the 2006 drama "Volver," Ms. Cruz earned her first Academy Award nomination for playing a determined widow who was an amalgam of women from Mr. AlmodÃ³var's childhood in La Mancha, albeit with a little Sophia Loren thrown in to place her within the fabric of movie history that is woven through all of his work.

"Someone asked me, "˜Is she a muse for you?,' " said Mr. AlmodÃ³var, whose long-term collaborations with actresses, beginning with Carmen Maura through the 1980s, have been famously fruitful and sometimes just as famously volatile. "Well, yes. She is a muse for me in the sense that a muse is someone who makes you better than you are. I think I am a better director with her, because she believes that I am better than I am, and that blind faith gives me a lot of strength."

"No, no," replied Ms. Cruz, shaking her head and smiling calmly. "I know exactly how good you are."

The chemistry Mr. AlmodÃ³var, 60, and Ms. Cruz, 35, share would almost seem romantic if he were not one of the world's best-known openly gay directors and she were not linked in the tabloids to the actor Javier Bardem. (Asked if a wedding is in the works, she said, with a pleasant smile and eyes of cold steel: "You are a writer for The New York Times, yes? I think maybe you are not supposed to ask that kind of question.") Their easy, affectionate rapport has developed over half of Ms. Cruz's life "” she was 17 the first time she met the director, who rejected her for the role of a 35-year-old woman in his 1993 comedy "Kika" but told her he'd call her in a few years.

Over their first three films, she rode the emotional waves of each new role "” "In Pedro's movies I am always either dying or having babies," she said "” and their kinship developed. When she won her supporting-actress Oscar last year for Woody Allen's "Vicky Cristina Barcelona," she thanked Mr. AlmodÃ³var effusively. And while she wants to try directing eventually "” "Maybe in 10 years," she suggested; "Earlier, I think," he answered "” she said she would do so only with his blessing. "You have it!" he told her.

If "Broken Embraces" didn't strain their bond, it was still taxing. "This was the movie where I cried the most between takes," Ms. Cruz said. "This character's energy and her way of expressing herself is so different from mine. I'm much more like the character I played in "˜Volver.' She was solid, strong, like women I grew up with. But for this character, Pedro always wanted whatever I was feeling just before or just after the tears came "” those are the moments when I found her."

Mr. AlmodÃ³var took pleasure even on the hardest days of shooting. "All the difficulties actresses have at the moment they are acting really interest me," he said. "At that time, the director is like the husband, the lover, the friend, the mother, the father, the psychiatrist. But there's also a point when the director has to be terribly cruel, because actresses sometimes have to face their own demons. And then, the director has to be the executioner. Executioner "” is that the right word?" He looked over at Ms. Cruz for confirmation as she grinned. "I don't know why I'm saying this in front of Penélope! Because that's not our case."

"That's right!" she said. "My tears were because of the frustrations of this woman I was playing, not because of him."

If almost all of Mr. AlmodÃ³var's works are, on a subtextual level, movies about movies, "Broken Embraces" ups the ante by explicitly taking the film business as its subject. Ms. Cruz's character provides the heart and pathos, but the narrative's drive resides in the story of a director fighting grief, depression and physical infirmity to finish a film that has remained uncompleted for 15 years "” a comedy struggling to emerge from a tragedy. "I was not conscious of it at the beginning, but in the end I realized that this is my love letter to cinema," Mr. AlmodÃ³var said.

For a love letter, it's remarkably sad. In fact, the glimpses we get of the film within the film, a brightly colored romp called "Chicas y Maletas" ("Girls and Suitcases") that is intended to evoke the director's 1988 international breakthrough, "Women on the Verge of a Nervous Breakdown," only serve as a startling reminder of how much more melancholy his movies have become. "This is certainly the most austere film I've ever shot," he said. "And it perhaps disappoints people who expect from me a more flamboyant kind of filmmaking. It is true, I think, that my films are sadder now, and yet one thing this film is saying is that life is not perfect, but cinema can make it a little less imperfect."

When The New York Times Magazine interviewed Mr. AlmodÃ³var 10 years ago, the writer noted that "seeming younger than his actual age is clearly something that he works at: he sometimes dresses like a teenager" and dyes his hair brown. Today, Mr. AlmodÃ³var's hair is gray (though impressively full) and his clothes restrained. Yes, he has a few creases, but boredom, weariness and resignation do not yet seem to have found a place to settle on his face.

Nor is the sorrowful quality of his recent work reflected in his exuberant demeanor. He insists that there's optimism even in "Broken Embraces," and while making the movie, he enjoyed revisiting "Women on the Verge" so much that he shot some extra scenes to round out "Chicas y Maletas" ("something very dirty and outrageous, like the early '80s movies I made," he said) to be available as a DVD extra. He is also consulting on a musical stage version of "Women on the Verge," to be directed by Bartlett Sher (a 2008 Tony winner for "South Pacific") and written by David Yazbek ("The Full Monty" on Broadway) and Jeffrey Lane. A 2007 nonmusical stage adaptation of "All About My Mother," in which Diana Rigg starred in London, may make its way to New York as well.

Eventually, Mr. AlmodÃ³var will start working on a new script; he usually writes 8 or 10 drafts and begins to settle on actresses around the third. He has been directing films at a rate of one every two or three years and is so far sticking to a vow that his onscreen alter ego makes in "Broken Embraces": no sequels, remakes or biopics.

That last category is a tempting one, especially when Mr. AlmodÃ³var expounds on the life of Ernest Hemingway's transsexual son, Gregory (later Gloria). Bullfighting! Gender-bending! Think of the costumes! Isn't he at least intrigued? "No biopics," he said firmly. "No biopics, no prequels, no sequels, no hero movies, no antihero movies, and definitely no superhero movies. Anything else I can handle."

(http://www.nytimes.com)