VOAL - Online Zëri i Shqiptarëve - Nëna ime i bindej Zotit gjithsesi, ndonëse si çdo Nënë, do të donte që mua, para së gjithash mua, të më kishte bërë të përjetshëm

PËRGJËRATË I: UDHËS PËR TEK NËNA

Kushtuar Gjylë Buçpapajt (1918-2007)

Më 27 maj 2007 ndërroi jetë në Tiranë, kryeqytetin e Shqipërisë, Gjylë Buçpapaj, nënë, gjyshe, stërgjyshe,

Para së gjithash, nëna ime.

Vdiq në muajin e luleve, në zemër të pranverës, në mes të natës më të qetë, më të kulluar dhe më të kthjellët të kohërave.

Shpirti i saj si një ortek meditues drite u ngjit lart madhërisht fluturim krejt parrëmujshëm, krejt heshtur,

Zoti i Madh, vetë ai i cili e kishte shoqëruar prej lindjes deri në vdekje, e shoqëronte përsëri për atje ku prehen të gjithë shpirtërat e mirë.

Të gjithë zogjtë, të gjithë insektet me flatra, rrinin paluar në çerdhet e tyre, në kuvlitë e tyre, në skutat e tyre.

Asnjë avion, civil, bombardues, spiun, asnjë satelit artificial, asnjë mjet tjetër fluturues, asnjë UFO, asnjë objekt tjetër dyshues E.T. (anglisht: ekstra terrestrial- shqip: jashtëtokësor ) nuk ishte në qiell.

Përkonte në atë çast që gjithë yjet, yllëngjashmit (asteroidët), yllësitë, mjegullnajat qiellore, pluhurat yjorë, trupat, trupthat, me një fjalë, turmat yjore që e përbëjnë Gjithësinë, të kenë rregulluar orbitat e tyre në mënyrë të tillë

Për t'ia hapur një shteg sa më të gjerë një shpirti të madh, një shpirti kaq të madh,

Tek shkëputej përfundimisht nga planeti Tokë, nga ajërnia që e mban si pelerinë, si membranë e si gëzhytër planeti Tokë, dhe vërsulej pazhurmshëm, pazhurmshëm për atje ku prehen shpirtërat e mirë.

Nëna ime, më në fund, kishte pranuar të ndërronte jetë, të jepte shpirt, siç thoshte vetë, në Tiranë, tek djemtë, nipat, mbesat, stërmbesat- dhe jo në Tpla, në fshatin ku ajo erdhi nuse në ditët e para të janarit 1944,

Fshatin ku në dimër bora shkonte një bojë njeriu, ku bariu shkonte një bojë njeriu në verë,

Erdhi me duvak nusërie mbi kalë dasmash dori, kur malet kishin veshur duvakë bore,

Kolonën zanore ia bëri dasmës së saj vetë ushtria e Hitlerit.

Pranimi i ndërrim jetës nuk ishte si zemërimi i Tetisit, nënës së Akilit, njërës nga pesëdhjetë bijat e Nereut, secila më profete se tjetra,

E cila, siç thotë Homeri në "Iliada", provoi ta bënte të birin të përjetëshëm, duke e lënyrur me nektar dhe duke e larë në flakë,

Ngaqë, falë padijës së Peleut, burrit të saj, babait të Akilit, ajo dështoi në këtë përpjekje të saj,

Atëherë u largua nga të gjithë tokësorët e tjerë, për ta kaluar pjesën tjetër të jetës në vetmi, diku nën fundin e Detit Egje.

Nëna ime i bindej Zotit gjithsesi, ndonëse si çdo nënë, do të donte që mua, para së gjithash mua, të më kishte bërë të përjetëshëm.

E përcollën nënën për në atë botë Ruka, Ajshja, Xhevahirja, Zarifja, Hasani i dytë, Muja, Azgani, Flamuri,

E pritën në atë botë Hasani i parë, Qamili, Sania.

Ata të dy nuk dinin asnjë fjalë të flisnin kur u larguan nga jeta, kushedi sa të pafjalë kanë mbetur kur e kanë takuar,

Por Sania gjithsesi ua ka paraqitur nënën atyre,

Sepse, edhe pse rreth dy vjeçe kur iku, siç thoshte babai, kishte zënë më shumë mend se shumëkush tjetër për dyqind vjet.

Nënën nuk e përcolla unë. Ndonëse në jetë, isha më keq se në vdekje, i mërguar, nën peshën e Alpeve të Europës, më kërcisnin kockat e shpirtit, kockat e gjymtyrëve të shpirtit, pra lënda, materia, gëzhoja e shpirtit.

Nëna më kishte përcjellë mua miliarda herë, për në shkollë, për në punë, për në ushtri, për në bjeshkeë e vërri, nxënës, student, punëtor, ushtar, bjeshkëtar, më në fund më kishte përcjellë edhe ikanak për në botë,

Më kishte përcjellë mua për në kantjer, për në Luzhë, për në Berishë, për në Shëngjergj të Merturit, për në Babinë, për në Bajram Curr, për në Tiranë, për në Bernë,

Më kishte përcjellë deri te ura e Kënetës së Madhe, më kishte përcjellë deri te Lisi i Xhemajlit. Më kishte përcjellë me një rrem të frashërit të madh në xhep, mes Arës sonë të Sipërme dhe Arës sonë të Poshtëme,

Kudo që të jesh, mos harro, më kishte thënë, të mbash në xhep një rrem të vogël frashëri, që s'ka prekur kurrë në tokë,

Ta kesh si shenjë timen, më kishte thënë nëna.

Gjylë Buçpapaj ishte e përbetuar të jepte shpirt vetëm në TplÃ¢, pështetur tek trungu i manit të madh në oborr të shtëpisë.

Atje ajo me Mehmetin, burrin e saj, babain tonë, e kishin zgjedhur trollin e shtëpisë, ku do të lindnin një pas një gjithë ata djem dhe vajza, ku do të kishte lindje, vdekje, gosti, kanagjeçe, dasma.

Aty tek mani ynë, aty tek shtëpia jonë, tek kreveti (ballkoni) i saj, tek dritaret e saj, pikëtakoheshin të gjitha erërat, ngado që frynin,

Qoftë nga Qafa e Kolçit, nga Gryka e Drinit, nga Fundi i Tplanit, nga Qafa e Moknit, nga Qafa e Locit,

Edhe në pikun e gushtit, pranë atij mani, tek ai krevet, tek ato dritare, ndihej flladi i erërave, të cilat, mirënjohëse, kurrë nuk janë tërbuar me tepëri ndaj shtëpisë sonë.

Pështetur tek trungu i manit nëna, me vështrimin e saj të menduar, i drejtonte të gjitha linjat e fluturimit të ërërave, të gjitha linjat e fluturimit të zogjve, të gjitha linjat e jetës të bijve të bijave të saj.

Nga drejtimi, madhësia, dendësia e hijes së pemëve ajo merrte me mend trajektoren e diellit, të hënës, stinëve, viteve.

Dhe nuk donte kurrë të flinte pa i ditur të rehatuar jo vetëm fëmijët, fëmijët e fëmijëve, por edhe gjënë e shtëpisë në ahur a plevicë, edhe egërsirat në pyje, edhe zogjtë nëpër lisa.

Zogjtë do t'ia zbatonin porosinë dhe do të vinin tek unë për të më takuar në Zvicër në emër të saj, por dihet se fluturimi i tyre është tejet i kufizuar, nga Alpet e Shqipërisë nuk arrin deri në Alpet e Europës,

Por, natyrisht, ata kanë arritur në Tiranë dhe e kanë përcjellë nënën time për herë të fundit, Por këtë e kanë bërë në emër të tyre dhe jo në emrin tim.

(Vezët e tyre, të të gjithë shpendnisë tjetër, të të gjithë kandrrave të botës, dihet, unë i kam në gjakun tim, atje çelin dhe fluturojnë apo shkojnë këmbaduar nëse mund të thuhet- ku të munden.)

Nënën e ka përcjellë edhe Shqiponja e Lord Alfred Tenisonit, e cila, siç thotë poeti, "kap thepat me duart e kërrutura, ngjitur me diellin në vendet vetmore, rrethuar me botë të bruztë, teksa deti rrudhoset nën të dhe shkon rrëshqanë, shqiponja e shikon nga kështjella e shkrepave dhe si një bubullinë zbret".

Nënën e ka përcjellë edhe Korbi më i zi, Korbi më i famshëm edhe se vetë poeti, anipse më i bardhë se vetë poeti, pra kush tjerër përpos dora vetë Korbi i Edgar Allan Poes, natyrisht në trajtën e tij të shqipëruar nga Theofan Stilian Noli.

Nuk kishte degë ulliri, në sqep kishte vargun "Never More" (Kurrë më), thënë kushedi sa herë nga dashnorët, lypsarët, politikanët, strategët, por që ia mban përfundimisht autorësinë pikërisht ai zog.

Nënën e ka përcjellë edhe bilbili i John Keats, i odes së magjishme, i vetmi bar shërues për zemrën e trishtë të poetit, i vetmi bar shërues që ai ua porosit të trishtuarve.

Nënën e ka përcjellë edhe ajo që Emili Dickinson e quan gjë e gjëzë më flatra dhe që e mishëron shpresën e njeriut, ajo që ngulet në shpirt dhe këndon pjesë muzikore pa fjalë, dhe nuk pushon kurrë, sepse kush e dëgjon njëherë nuk mund të jetojë pa të.

Nënën e përcolli edhe zogu i Walt Witmanit që i imitonte pëshpëritjet e oqeanit, kishte ritmet e përkundjes së djepit dhe që i thoshte gjithmonë në vesh fjalë të dhimbshme Elizabeth Bishopit.

Nënën e përcollën edhe miliona zogj të tjerë të përveçëm apo të përgjithshëm, të dëgjuar apo anonimë të poetëve të tjerë.

Sepse nëna ime ishte poete dhe nënë poetësh,

Po aq tragjike sa Nancy Ginsberg, nëna e Allen Ginsbergut, poetit të madh amerikanohebre, përfaqësues aq kundërthënës i Beat Generation,

Po aq e përkushtuar sa Margaret Friedman, nëna e Thomas Friedmanit, gazetarit Pulitzer të The New York Times, së cilës për çdo Ditë të Nënave ai ia dërgonte 30 tulipanë plus vazoja falas baras me 39,99 dollarë amerikanë ("30 Tulips + FREE vase for just $39.99", siç thotë tek e përditshmja njujorkeze Thomas Friedman në shkrimin "Call your Mother", "Telefonoi nënës sate").

Po aq e çmuar sa nëna e Rudyard Kiplingut, në refrenin "Mather "˜o Mine, Mother "˜o Mine" (Nënë moj e imja, Nënë moj e imja).

Sa herë që flisja me nënën në telefonin celular, në telefon, bashkë me zërin e nënës, më vinin edhe këngët e zogjve, edhe meloditë e gjetheve të manit, edhe frymëmarrja e erërave të fushës së Tplanit, Malit të Hekurave, Shkëlzenit, Kores së Merturit.

Edhe sot, sa e formoj atë numër telefoni, ato këngë, pëshpëritje, melodi, frymëmarrje më vijnë nga ai telefon.

Të cilin nëna ime e mbante gjithmonë poshtë jastëkut, kur pushonte, kur flinte, kur ishte pa qejf apo e sëmurë.

Ai telefon që cicërinte dhe përpëlitej poshtë jastëkut si nëpër pendët e klloçkës, e bënte nënën time të fluturonte.

Nëna ime, kontrast i plotë me nënën e Arthur Rembaud, i cili ishte jetim rrugësh për të gjallë të nënës së vet.

Nëna ime nuk e bënte kurrë gabimin e nënës së Stephan Malarmesë, i cili i mbijetoi që në foshnjëri prindërit e tij.

Nëna ime pranoi cipën e shijshme të një jete pelin të hidhur vetëm për hir të rritjes së fëmijëve të saj.

Vetëm duke shpresuar të më takonte mua sërish e prapoi vdekjen për vite e vite të tëra.

Dhe kur e kuptoi se nuk po shkoja dot te ajo, atëherë vendosi të shndërrohej në shpirt për të ardhur tek unë.

Kushedi sa je penduar, nënë. Sepse tash e ke kuptuar:

Vetëm të vdekurit pendohen.

Të gjallët nuk pendohen kurrë.

RIGUR (NEOLIT) I SOTËM

Ishte një gur i rjepur, i reshpët, i rrasur në dhÃ¨

Befas i mugulluan krifët

Si në kryet sutullak të foshnjës

U ngrit nga përgjumja

Plisat, krahnjerri rrotull iu zhvoshkën

Nxori në fillim ballin

Pastaj 7 vrimat e kokës

I çliroi prej baltës që i ngjitej si dyllë

Pastaj gjymtyrët e sipërme

I shmpiu

Shkundi trupin

Nxori nga dheu edhe gjymtyrët e tjera

Dhe u nis

Se çfarë e se kë të kërkonte.

Thonë se ra në luginë

Atje ku kishte pasur dikur kulla

Murana, varre, bjeshkë, vërrie,

Shkonte

Dhe copat e dheut vazhdonin t'i binin

Nga supet, lugu i shpatullave

Quku i kërthizës

Nga sferat e boleve.

Pastaj u kthye te vendi ku ishte nisur.

Bëri se çfarë shenje.

Atëherë nga dheu u ngritën të gjithë gurët

Që s'kishin luajtur kurrë vendit

As për mure as për kalldrëme

As për gjollë kripe as për prita

Ia dhanë dorën njëri-tjetrit.

Toka në vendet ku po dilnin ata

I mbylli plagët

Thua aty kurrë ata s'kishin qenë

Shkofshi e mos u kthefshi

Shkofshi e mos u kthefshi kurrë

Ata po zbresin në luginë

Të kthejnë përmbys rendin e të gjitha sendeve.

Ne që kemi shkuar e shkelur sipër kokave të tyre

Medet ç'paskemi bërë!

A KAPELLO E UJQËRVE TË FËMIJËRISË SIME

Tani që s'ka më as pyje as shqerra,

S'ka më as ujqër-

Ndaj na duhet të hallisemi me ujqërit e fëmijërisë sonë.

Trishtimin dhe vetminë për herë të parë ata na e mësuan

Kur ulëronin a kapello anës së maleve

Dhe gjithçka poshtë këmbëve të tyre

Shndërrohej në hon kumbues

Instrument aerofon

Për zërin e tyre

Dhe hëna si gjethe e plakur

Dridhej prej thirrjes së tyre.

Bishat ulërinin sa u mbante koka

Trishtoheshim ne të vegjlit që pelenat na tereshin në gardh

Trishtoheshin shqerrat në torishtat buzë arave

Dhe përrallat për ujqër dhe qengja që u turbullojnë ujin ujqërve

Na tingëllonin një absurd.

Tani që s'ka më as pyje, aq shqerra,

S'ka më as ujqër.

Dhe mua më vjen keq për ata që lindën vonë

Dhe ëmbëlsinë e muzikës e mësuan nga radiot, televizorët,

Nga orekstra me instrumentistë, dirigjentë të shkolluar.

Më vjen keq-

Ata muzikën s'kanë për ta shijuar kurrë.

Sepse ata s'e kanë dëgjuar kurrë a kapellon e ujqërve

Që i shndërronte në instrument ujërat, drurët dhe gurët.

Ata s'e kanë provuar si ne

Të riprodhojnë menjëherë pas dëgjimit

Javë e muaj e vite nga shpirti

A kapellon e ujqërve.

Ata që lindën vonë

Pagjumësinë ndoshta do ta mësojnë nga zënkat banale të prindërve

Ne pagjumësinë e mësuam

Nga brenga pa shpjegim

E a kapellos së ujqërve të fëmijërisë sonë.

FAUNË TIRANASE

Gjoja metropoli, keshe metropoli, kinse metropoli

Për të dalë prej kënetës së origjinës së vet

Statujave të lavdisë i varen bretkosat zhabat

Lëmashku i qelbët i varet fasadave

Dikastereve, tregtoreve, diskove

Duke dalë që andej

Krokodilë me dhëmbë të krimbur, krokodilë me dhëmbë të prishur

Kërkojnë elektoratin e humbur kioskave

Krokodilëve iu merret goja, krokodilë të shkretën

Nuk e thonë dot fjalën kooperativë

Krokodilët natën bëjnë dezhurn sipër piedestaleve boshe

Krokodilët ditën i pëgërin piedestalet boshe

Krokodilët natën nusërojnë sipër piedestaleve boshe

Krokodilët ditën mallkojnë piedestalet boshe

Krokodilëve u merret goja

Kur kërcënojnë përmes dhëmbëve të gërryer

Krimbat kur gjallërohen kur fërshëllejnë

Metropoli gjoja, metropoli keshe, metropoli kinse

Bën t'i vidhet kënetës së vet të origjinës

Në fund të kënetës, në llum të kënetës

Ai ka ëndërruar grataçiela qerpiçi

Metropoli, metropoli, metropoli,

Gjoja, keshe, kinse

Zot bëje ëndërr kënetën

Ndërsa këneta i han vithet e rëna

Zot bëje ëndërr kënetën.

Lapraka, Shkoza, Brraka, Jalliasi

Imitojnë Harlemin, Bronxin, Manahatanin

Ëndërrojnë gjithsesi, gjithsesi kontinentin.

Bën të dalë e s'del dot nga Gropa e Ajdinit

Gjoja, keshe, kinse

Metropoli, metropoli, metropoli.

Metropoli i bie fyellit të vet vetëm në një vrimë

Ha në atë vrimë,

Pi në atë vrimë

Qet nevojën e hollë dhe nevojën e trashë

Nëpër atë vrimë

Përjeton orgazmën

Riprodhon vetveten

Nëpër atë vrimë

Ashtu metropoli i bie fyellit vetëm në një vrimë

Metropoli Ronxho

Metropoli Bonxho

Metropoli Ronxho Bonxho

Acidi klorhidrik

Kundërmon në fasadat e ndërtesave

Të firmave, të selive të partive,

Redaksive të gazetave

Nga mëngët e këmishave, të pantollonave

Të deputetëve, ministrave.

Me sytë e zgurdulluar

Njëra palë ia lëpin tjetrës

Acidin klorhidrik

Pastaj kthehen

Dhe lëpijnë vetveten

Deri në amortizim të skajmë

Minjtë ndërzehen me macet

Macet ndërzehen me qentë

Qentë e rrugëve

Me qentë elitarë të vilave

Strebat e djathit me strebat e qumështit

Ndërzehen të majtët

Me të djathtët

Ish të burgosurit dhe të përndjekurit

Me ish burgosësit dhe përndjekësit

Pozitarët me opozitarët

Shkrimtarët realsocë me postrealsocët

Lypsarët me milionierët

Fondamentalistët me liberalët

Orientalët me oskidentalët

Ballistët me komunistët

Avionët supersonikë me zisët dhe me zilët e moçëm

Bensat me xinfutë

Karrocat me fiatet

Minipantollonat me maksifundet

Minifundet me maksipantollonat

Të kultivuarit me të pakultivuarit

Kryqat orientalë me kryqat perëndimorë

Metropoli bie

Erë mbathje të palara

Bie erë qyteti konviktorësh

Provinicialesh të shputuara

Njëzet herë në ditë

Për të grumbulluar shumën

E bursës mujore.

Fosfori i syve të maceve

Bie në acidin klorhidrik

Të rënë nga vegët

E bushtrave.

Ti ishe i vetmi kinsemetropol ateist në botë

Megjithatë

Emrat e objekteve të tua

Ishin tabu

Gjoja metropoli

Keshe metropoli

Kinse metropoli

Përpiqet t'i nxjerrë veshët mes plehut

Të kapë tinguj

Bretkosash dhe bretkësh

Të lashtësisë së vet moçalore.

KURRË MË NË TROJË

(Lekë Paridi)

Ju betohem si dardan

Në nderin e Lekë Paridit.

Kurrë më nuk do të shkoj në Trojë

Sepse tok me Helenën

Tashmë udhëtoj kudo nëpër botë.

Atë ditë, pikërisht atë ditë që unë do të shkoja në Trojë

U mblodh me urgjencë, jashtë sesionit parlamenti trojan të vendoste

Që unë të mos kthehem kurrë më në Trojë

Që mua të më përzënë përfundimisht

Nga Troja

Për këtë kanë votuar njëzëri

Deputetët trojanë

Pikthi dhe Qokthi, Doku dhe Shtogu,

Poli Nord dhe Poli Sud,

Lajthia dhe Kajsia dhe Qershia,

Bjeshka dhe Breshka, Oktapodi dhe Gaforja,

Iriqi, Besniku, Shkrepi dhe Lisi.

Madje edhe vetë Kali i Trojës.

Po atë ditë ata kanë vendosur

T'iu sajojnë helenëve një Helenë tjetër

Me të cilën të ngrysë pleqërinë

Menelau i gjorë.

Ndërsa unë isha në Smirnë tok me Helenën

Për t'i rrëfyer Homerit ngjarjen e vërtetë

Mirëpo Homeri parapëlqeu më mirë të gënjejë

Sesa të mos pushojë kurrë sherri

Mes trojanëve dhe grekëve.

Që atëherë unë s'kam shkuar më në Trojë

Ndonëse së toku me Helenën

Sipër airbusëve kemi shkuar

Në Smirna, në Kostadinopojë,

Në Atenë, Spartë, Aleksandria,

Në Luksor, Asean, Persi,

Në Moskë, Pekin.

Në botën e re postkolumbiane

Nëpër Sheratonët dhe Hiltonët

Por në Trojë...

Kurrë më s'kam për të shkuar në Trojë,

Sepse atje trojanët me rrasat e muranave nëpër kraharorë

Vazhdojnë të pinë për fitoren me helenët

Në Iliri

Në Mesopotami

Në Indi

Në aeroporte kemi parë

Bukuroshet kolkolziane të Lindjes

Që shkonin t'i shkrinin gjakun Perëndimit

Ku sapo kishte mbaruar Lufta e Ftohtë

Ndërsa Helena e sajuar prej trojanëve

Edhe në atë botë

Përdhunisht vazhdon të bëjë dashuri

Me Menelaun.

Ju betohem për këtë si dardan

Për nderin e Lekë Paridit.

RRUGA NË PYLL

RRUGA QË KA HUMBUR NË PYLL

RRUGA QË U KA HUMBUR NJERËZVE NË PYLL

Është fshehur

Nën palat e gjetheve të ahave

Nën myshqet e trungjeve

Nën gëzofët e arinjve

Është bërë hermetike

Si ëndërrat e letargjikëve

Është bërë e pakapshme

Si jermi i zogjve

Rruga në pyll

Ka humbur

Si fëmijët

Në lojën symbyllazi

E pafajshme

Si fëmijët.

VALBONA DHE ALPET

Nuk janë ujërat e saj

Nga ato ujëra

Që marrin trajtën

E enës së vet.

Valbona

Ua ka dhënë trajtën që ka dashur

Këtyre Alpeve

Dhe Alpet

Janë ato ujëra

Që kanë marrë

Trajtën e enës së vet

Valbonës.

MË PËLQEN TË DËGJOJ HESHTJEN E PYLLIT

Më pëlqen të dëgjoj heshtjen e pyllit

Të nënvizuar prej lumit

Më pëlqen të dëgjoj heshtjen e blertë të pyllit

Të nënvizuar kaltër prej lumit

Më pëlqen të dëgjoj heshtjen e zhurmshme të pyllit

Të nënvizuar bujshëm prej lumit.

AH GJON I GJERGJIT TË GJONIT

Ah Gjon

I Gjergjit të Gjonit

Kulmit të detit

Kulmit të tokës

Qiellin

Rrashtës së kokës

Dheun

Të plasur syve

Lotin

Të ngjeshur yjve

Njërrokësh

I rrokur rrufeje

Rrosh

Me neje

Gjon pas Gjergji e Gjergj pas Gjoni

ERA NË PYLL

Midis humusit

Myshqeve

Bie në letargji

Mjafton një stekë pishe

T'i shpëtojë ketrit

Që ajo të zgjohet

Dhe pylli të valvitet

Si xhubletë në qiell

MARATONË

Të parët

Arritën në breg të lumit

Shelgjet.

Pas tyre në rresht ishin mështeknat

Lajthitë, panjat, ahat

Të fundmet

Mbetën pishat.

Ato i mbajti për vete kaltërsia qiellore

Duke ua krehur halat

Duke ua larë trungjet

Me ajër të hollë

Të kthjellët.

Shelgjet panë në pasqyrë të lumit

Pishat në gjirin e qiellit

Sipër gurëve të bardhë të bregut

Shelgjet

Shpërthyen në lotë.

FJALË TË GJETURA NË FERRA

Fjalë të gjetura në ferra

Kur ushkurët i kishin hapur sipër

Dhe shpinën

Ia kishin kthyer botës.

QYTETI PA POETË

Njerëzit

Në njëshkolona milingonash

Ndjekin njëri tjetrin

Duke i marrë erë

Sekush hedh hapin

Në vendin bosh që lë

Hapi i tjetrit

Në një ritual

Pa fillim dhe pa fund

NIKAJ MERTURI

Rrugët këtu

Rrjedhin si lumenjtë

Tendosen si

Telat e akrobatëve

Pëlcasin si

Lava qiellore.

MNERA TË MERR SYNI ME I PA

Tmerri të merr vëlla syri çka të pa hata në va

Errit e territ pusit të territ, sterrës së pusterrit

Pjerrët humnerës së errët, bjeshkës së bjerrët,

Tëharrja të herr vdekja të therr në ferrë,

Krahnjeza kur krahnon në krahnjerr

Berri dhe derri bëjnë sherr në ferr

Lemza në gëverr nuk men e nuk shterr,

Zjarri zvarrë në arrë, në verr kacavjerrë,

Mërrela kaluar shkon mbi mëshqerrë zëçjerrë,

Urithi i zi lëvron me nge tokën djerrë,

Eshkë e rreshkur breshka e zeshkur në breshtë,

Dregëz e djegur eshtëre rreshtërash në kreshtë,

Kaprolli kapreç nën ujvarë lahet shteç,

Rrënqethur e ngjethur pret kaprollja në breg,

Në pjepër të egër rreshpes së vjetër shartuar mjedër,

Kuçedër e shterpët në tellë të epër përmjerr në vedër.

Errit e territ pusit të territ, sterrës së pusterrit,

Errit e territ pusit të territ, sterrës së pusterrit.

Pse bre bën be për qiell e dhe në atë re

Që si pelë ha fre tek gjuan mbi ne

Me ato reshje rrëshekë e ato rrufe rrëke.

Thuaj çka syri të pa hata në va o vëlla,

Kërramzës së kërrabzës, kërrabzës së kërramzës,

Zgavrës së zbrazët gëzhatje flatrash të anzës,

Skaj rrëfate tërrfat në vatër gjarpër sygapërr,

Në dhëmbë të drapërit këmbë të shkrapërit.

Rrap në rrasë, glasë në dërrasë,

Rrahur rrebeshit rrahu në shpat,

Mardhur acarit carani në oxhak,

Shtara në zallë marre në ballë,

Rrezja në rrëgallë përrallë në shkallë,

Gërrhimë shqarri në qarr, vërrimë sharre në varrë,

Rreket nën arrë skrraja me barrë,

Tëlyeni me dra, krisi rëja ndër gra.

Krramzës së krrabzës, krrabzës së krramzës,

Krramzës së krrabzës, krrabzës së krramzës.

Si përfyten gjindja me rrëshiqa dhe trina

Atje ku aviten e gati ngjiten dy drina

E bezeritet dalina pa këmishë e pa klinda.

Syri çka të pa hata në va vëlla thuaj pra

Spirrës e spirrës së zgripës rribës së aprripës,

Thërrinjë në thinjë, mëllinja në finjë,

Plim shtërrie në hije te mrizi nën dëllinjë,

Murriz në kurriz, kërthizë në fërfllizë,

Hirrë e mëtizur, amvisë e hingërizur,

Kandil i shkimur, curril i dridhur,

Geri në gdhë gërrithur e katrithur,

Nga vërrini brinjës ia mbërrini zhapini,

Spirrës e spirrës së zgripës rribës së Aprripës,

Spirrës e spirrës së zgripës rribës së Aprripës.

Çka syri të pa, thuaj vëlla, në va hata

Të marrtë tmerri tmerri që të mori

Verri që të përpiu për bri të nxori

O bririt të dashit bririt të dhisë bririt të kaprollit

Kishe ardhur në botë e kishe shkuar zgorit

Në rrethtorë të poshtër prroni rrjedh kulloshtër.

Pse te gabzherri të ngeli makarreli,

Pse fytit tatepjetë nuk të shkoi kryelana,

Pse ta çoroditi çehren leqeniku me tëlana.

Syri të pa çka nuk të pa hata në va

Shpirti t'u drodh zemra t'u përhodh

Sorra ngranatorrë korri në oborr morrin qorr

Tamli i murrës uji i gurrës

Se tmerri të merr vëlla çka pra

Hata ke pa në va në va ha! ha!

LUMI I SHIKUAR PËRMES PYLLIT

Përmes

Dritareve të drurta

Pylli e kundron

Ditë e natë

Lumin.

PO JU LË KËTË POROSI

Vesa

Që do të bjerë sivjet

Do të jetë e thatë

Ajo do të ketë kiminë

E dënesjeve të mia

Mos

T'ju lëshojnë

Zemrat.

Bryma

Që do të bjerë sivjet

Do të jetë

Prej shkrumbit të luleve

Do të ketë

Kiminë e shpirtit tim.

Mos t'ju mëjë

Fryma.

Bora

Që do të bjerë sivjet

Do të jetë

Prej thëngjijve të ndezur.

Do të ketë

Kiminë e dhimbjeve të mia.

Nuk është apokalipsi.

LETRA E BARDHË

Letra e bardhë

Ia ka nxirë jetën

Prandaj qoshe më qoshe

Letrën e bardhë

E ka nxirë

Gjithë jetën.

MOSKTHIMI

Të gjithë të ikurit

Kane gjetur

Mënyrën e tyre

Të rikthimit.

Nga ato

Më e përkryera

Është moskthimi.

JAM I PIKUN PREJ RESË SË BARDHË

Një re e bardhë

Si rrufeja në qiell të kthjellët

U shfaq

Mbi një kullë fshati mes fushës

Reja e bardhë

Lëshoi një ylber në tokë

Nëpër shtatë ngjyrat e tij

Pikova

Në duart e ashpra

Të dy fshatarëve

Që do të ishin

Prindërit e mi

Reja e bardhë më vërtitet sipër nëpër botë

Për të lëshuar ylberin

Të më marrë përsëri

Nga më dërgoi.

FISHKËLLEN GJARPËRI

Fishkëllen gjarpëri

Fishkëllen

Palcës së gurit

Fyshtit të drurit

Ashtit të burrit

Sipër rrashtave

Flokët vallëzojnë

Ngrijnë

Kallkan

Me duar në bel

Me sy në kodër

Dridhemi e përdridhemi

Rrashtës së shkretë

Gjelbërimi i vjen

Hoj

Dadë

Fishkëllen

Tërmale.

Me këmbët

Që s' dinë nga venë

Vetvetiu

Hyjnë në valle

Kripi i kresë

Rrashtës së vet

I kapet

Fishkëllen.

Gjuha në gojë

Nuk i bie.

Sapo

Bie në gojë të vet

Gjuha vetvetiu

Nis e fishkëllen

Gjetiu

Gjetiu.

TASH UNË ASKUJT S'IA ZË DIELLIN

Tash unë askujt s'ia zë diellin

Askujt më.

Pas meje

Ka ardhur edhe hija ime.

Tashi

Në dritë të diellit

Ata atje ku qofshin

Mund të dbuhen

Të ethen, të përçiten,

Të ndërzehen.

Gjithmonë kisha qenë

Mes tyre dhe diellit.

Në terr të eklipsit

Të parin s'e kisha lënë

Të merrej vesh me të dytin.

Tani i pari shkon si manar pas të dytit

I lë të zbërthyer çdo pjesë të nxehtë të vetvetes:

Bëj ç'të duash në mua.

ISHA TEPËR I DHËNË PAS SHKRETËTIRAVE

Isha tepër i dhënë pas shkretëtirave

Pas bukurisë së Saharës,

Gobit, Shkretëtirës Arabike

I kisha mbledhur shpesh

Në Kolkozin Botëror të Shkretëtirave.

Kisha ikur shpesh prej xhunglës së dhunshme

Sepse atje nuk kishe ku të vije këmbën

Veçse në kokat e zvarranikëve

Sepse atje nuk kishe ku të vije dorën

Veçse në qafat e amfibëve.

Sepse përkundër delikatesës sime të bërë proverbiale

Ata ishin të rrezikuar jo vetëm në individët

Por edhe në llojin e tyre

Nga mungesa e taktit në ecjen time

Nga mungesa e taktit të hapave të mi

Tejet të zhvilluar.

Isha tepër i dhënë pas shkretëtirave

Dhe ato ishin tepër të shtëna

Pas bukurisë sime

Dhe pas rendit tim njerëzor.

Në breg të tyre

Si në breg të lumit

I lija rrobat e mia

Dhe kridhesha në hapësirat e tyre.

Miliona vjet para se të arrija unë

Ato kishin evakuuar gjithçka.

Nuk kishte përreth gjëkundi kërkues të naftës,

Nuk kishte gjëkundi kërkues të alabastrit

Tejpërtej hapësirë e paprekur

Prej përgjimit të radarëve

Shikimit dhe dëgjimit të satelitëve.

Isha Adami që nuk i përsërit për herë të dytë mëkatet e veta

Pasi ka lexuar Talmudin, Ungjillin,

Kuranin.

Ndjeja aromën time të vërtetë

Të pandotur nga qeniet e tjera nëpunësore

Ashtu nuk e pandehja më vetveten

Nga aroma ime që kisha lënë nëpër qeniet

E rendeve të ulëta

Ose ultra të ulëta.

Përkundër kësaj

Gjithnjë e më shumë tregohesha me gisht

Në rikthimet e mia të dendura

Në xhunglën e dhunshme.

Pas shpinës m'i hante ditët Zhabuleta,

Pas shpinës m'i hante netët Zhabulani.

Pas rikthimeve të mia

Askushët ndjenin përherë e më dhimbshëm

Se unë isha tjetërkush

Sepse askund nuk ishte më tek unë

Era ndotëse e qenieve të tyre.

Ata nuk duronin që unë të kultivoja drejtqëndrimin, ecjen,

Kultivoja hapat, vrullet njerëzore.

Shkretëtira më zëvendësonin ujin që në xhungël mungon

Ajrin e kokrrizuar në trajtat e pluhurit

Që xhungla e ka.

Ato kishin shqisa vetëm për të bukurën

Ato nuk kishin përshtatur asnjë shqisë për të shëmtuarën.

Isha tepër i dhënë pas shkretëtirave

Dhe kjo gjithsesi shkretëtirave mund t'iu bënte dëm.

IKJET E MIA NGA VENDLINDJA

Kam ikur gjithnjë e më shpesh

Kam ikur gjithnjë në mënyra të ndryshme.

Kam ikur i përcjellë gjer larg nga të gjithë

Kam ikur duke i lënë të gjithë në gjumë.

Kam ikur në vapë

Në shi.

Ik e ik gjithnjë

E më shpesh

Nga vendlindja.

Ashtu të mësohem

Me ikjen e përjetëshme.

POEZI KU TË GJITHË EMRAT, MBIEMRAT, FOLJET, PËREMRAT, NYJAT KËRKOHEN NË SHUMËS

Ashtu

Ne i zhdukëm të gjitha faunat

Dmth

Faunat e pyjeve, faunat e ujërave,

Faunat katërkëmbëshe, rrëshqanorët,

Fluturuesit, notuesit, amfibët,

Mishngrënësit, barngrënësit

Ato

I zhdukëm.

Atëherë

Lindën pikëpyetjet

Me cilët do t'i zëvendësonim faunat

Pasi natyrat nuk mund të mbijetojnë

Pa ekuilibret natyrore

Natyrisht

Ne do t'i zëvendësonim faunat.

Nëpër ndërrime të kohëve

S'ishte çudi

Na hypnin në kokat instinktet

Për të ulëritur

Për të çarë stërvinat kënetave

Sytë na skuqeshin

Si të qenve, si të ujqërve

Nëpërmjet qafave

Kokat bashkë me vrimat e tyre

Na tërhiqeshin brenda zgoreve

Si të breshkave.

Na hypnin në koka dëshirat

Për të pasur pyje

Ku të fshiheshim

Dhe t'ua jepnim ulërimave

Me të gjitha barqet e të gjithë kraharorët

Gjer në kupat e qiejve

Meqë nuk kishim pyje

Zhyteshim në moçalet

Dhe herë pas here dilnim

Krejt të verdhë

Prej lëmashqeve të qelbura.

E SHITUARA E NATËS

Nga terri pus

Ra një ujk dhe çukërmiti

Në torishtën e deleve.

Jo ulërima e sharovit

Krisma e thatë e pushkës së bariut

E trembi ujkun

Dhe ai la vetëm duhamën e fytit

Dhe gacat e syve të ballit

Në sytë e një deleje

Të bardhë si qumështi.

Përkrye gardhit

Turr mbas ujkut

Shtegut pa shteg

Ngarendi delja

As pyll as terr

Nuk i panë sytë

Veç atij ujku

Që ikte më shpejt se plumbi

I hutës së bariut.

As frymë në shpirt

As të pame në sytë

Veç atë duhamë të fytit

Ato gaca të syve të ujkut

I kishin mbetur në botë asaj deleje.

Në fund të territ pus

Atje ku shkrepnin pyjet në dritë qumështi

Atje ku shuheshin në ditë yjet

Dhe humnerat rrafshiteshin nga mjegullat shterrzane

Shtangu atë ditë e sot delja

Dhe asgjë tjetër s'dëgjohet më

Veç trokitja e zemrës së saj

Në kraharor të ujkut

Që e përpiu veten.

LINDJA E HËNËS NË PYLL

Sa shkrepi nata

Nën futën e saj zi të reve

Unë kisha rrugë për larg

Në çdo hap merrja në thua në vetëtimat

Bubullimat më shkonin përpjetë shtatit

Pylli si foshnjë e lebetitur

Më dridhej para syve

Mbaruan retë së shtrydhuri

Sipër fletëve të pyllit

Në horizontin si një pikë loti

Pylli lindi hënën e vet të përnatëshme

Një erë tevona në mua

E shkundi shiun e fletëve të pyllit

Fauna gjitare e shkundi në mua gëzofin duke ikur në jerm

Shpendët nëpër gjumë e shkundën në mua shiun e flatrave

Deri lakuriqët, minjtë dhe urithët

Rrëshqanorët i shkundën korracat

Në mua e shkundën shiun e natës.

Unë isha i vetmi që e pashë

Lindjen e hënës në pyll.

Ishte një natë gjumërëndë.

Asnjë shpirt faune

Asnjë dritare shtëpie

Nuk çeli sy për të parë

Ritualin e përnatshëm

Të lindjes së hënës në pyll

Unë isha i vetmi poet

Që dëshmoja lindjen e hënës

Unë kisha rrugë për larg në pyll

Futën e natës kisha në trup veshur.

Dasmat bëjini pa mua

Unë kurrë s'kam qenë

Dasmori juaj kam qenë

Kam qenë udhëtari që më ka zënë udha

Në dasmat tuaja.

Vdekjet bëjini pa mua

Mos i vononi mbi dhÃ¨

Ata që shkojnë këso bote

Unë kurrë s'kam qenë

Përmortësi juaj. Kam qenë

Udhëtar që më ka zënë udha

Në mortjet tuaja.

Kam qenë udhëtar që s'kam pasur prehje

Sipër tyre duke shkuar

Kreshtat dhe luginat

I kam bërë lavra-lavra

Duke udhëtuar

Lavra lavra ma kanë bërë ballin

Mendimet e udhëve.

Askujt

Sytë nga dera

Të mos i mbeten për mua.

MBI MALE

Jemi bimë shpirti

E maleve

Kur shkojmë mbi male

Lumenjë na vijnë

Deri te qerpikët

Pyjet na zbresin

Deri te qerpikët

Pyjet

Janë qerpikët tanë

Me gjelbërim të

Përjetëshëm

Lumenjtë

Janë sytë tanë

Që mbajnë në fund të tyre

Qiellin

ART NAIV

Herët në jetën time

Para moshës së shkollës

Para moshës së librave

Para moshës së artit racional

Duke luajtur me mellë të zezë

Me mellë të kaltër, me mellë të verdhë

Unë kam krijuar njerëz prej melle

Mbrëmjeve e kam ndërprerë lojën e i kam lënë skulpturat e mia vetëm.

Të nesërmeve nuk i kam gjetur më skulpturat e mia.

Kam menduar

Se deri në vazhdimin e lojës

Skulpturat janë plasaritur nga vapa

Janë zhdukur nga shiu

Pa dashur t'ia di për fatin e krijesave të mia

Me të njëjtin zell loje

Kam vazhduar artin tim të skulpturës

Ua kam hequr me duart e mia

Mellën e tepërt ku ishin ndryrë

Krijesave të mia

Të cilat kanë pësuar të njëjtin fat

Ndoshta në duart e erës, të ujërave dhe të avujve.

Tevonave

Njerëz me tiparet e skulpturave të mia

Ndoshta të tërbuar nga harresa ime totale ndaj tyre

Shpesh e më shpesh më janë vërsulur me hakmarrje

Ata kanë bërë gjithçka

Që unë në një pikë të caktuar të jetës sime

Të kujtohem për krijesat e mia

Për tiparet e papërfunduara

Për tiparet e reduktuara

Për tiparet e ekzagjeruara

Prej melle

Që i kishin pasur ata

Kur s'kishin qenë asgjë tjetër

Veçse skulpturat e mia prej melle.

Pasi iu kanë mbijetuar plasaritjeve prej vape

Pasi iu kanë mbijetuar thërmimeve prej ere

Pasi i kanë mbijetuar shuarjes prej shiut

Njerëzit prej melle

Kanë bërë gjithfarë karrierash

Për të pasur një ditë, një minutë, një sekondë të vetme

Fatin tim në duart e tyre.

Por nëse fati im s'ka rënë asnjëherë në duart e tyre

Ata së paku kanë bërë që të kujtohem

Se ata janë të njëjtit njerëz prej melle

Të cilët edhe nëse s'kanë lënë të zezë pa e bërë në këtë botë

Nuk kanë ndryshuar dot asgjë

Në asimetrinë e pandreqshme

Të artit tim naiv

Që i krijoi

Në atë moshën time

Që përkon me moshën e pafajshme

Të çdo njeriu në botë.

I kisha lënë pa tiparin e të menduarit

Hajt nesër kisha menduar me vete.

UMBERTO EKOS

Njerëzimit me një Zot të vetëm

Për shumë shekuj

Me të drejtë

I është ndaluar

E qeshura.

Sepse njerëzimi

Ende ka qenë tepër i papërkryer

I dobët

Për të përballuar

Të qeshurën.

Përderisa ende

Shumëkush

E quan majmunin njeri të përkryer

Vetëm pse e zotëron të qeshurën.

Njeriun

E dallon nga majmuni

E qara

Dhe jo e qeshura.

Këtë e ka harruar

Emri i Trëndafilit.

FRIKA NGA ATDHEU

Tek ngjitnin shkallët e avionit

Emigrantëve

Atdheu iu ngjitej te këmbët si një kone

Që mezi e dëbonin.

Nëpër udhët e udhëkryqet e botës

Shpesh emigrantët

I përplasin këpucët

Se mos iu është ngjitur Atdheu.

Mëngjeseve në botën e huaj

Emigrantët hapin dritaren

E banesës së tyre

Fshijnë sytë

Nga frika

Se mos në oborr

Iu shfaqet Atdheu

Që ka ardhur të kërkojë strehim

Nëpër botë.

E MËRKURA IA KUSHTON SË HËNËS KËTË POEZI

E hëna

Një mbresë të lehtë gjumi

Në sy.

Si pas

Një seksi

Raskapitës.

Më pak gazeta për të lexuar.

Më pak lajme.

Përmbys garderobat

S'ka rroba

T'ia mbulojnë nudon.