1
Titulli i kwtij artikulli tw gjatw analitik duket shumw kundwrtor, aq mw tepwr kur bwhet fjalw pwr Ramiz Alinw, udhwheqwsin e fundit tw regjimit komunist shqiptar, tw emwruar nw kwtw detyrw nga vetw diktatori Enver Hoxha, si trashwgimtar i tij,ose si "ËœI fundmi i mohikanwve', po tw perifrazojmw titullin e romanit tw njohur tw shkrimtarit amerikan, Xhejms Kuper,(1789-1851). (Nw kwtw roman, njw ndwr heronjtw kryesorw, Unkasi, wshtw caktuar nga i ati si vazhdues i mbramw i njw tribuje indiane, gjatw luftws midis kolonizatorwve francezw dhe anglezw pwr pushtimin e tokave tw reja nw Amerikw, nga fundi i shekullit tw XVIII).
Ramiz Alia, pra mbeti vazhduesi i mbramw "i fronit" tw Enver Hoxhws, qw e drejtoi Shqipwrinw nw etapwn e fundit tw regjimit komunist, atw Shqipwri qw ai e cilwsonte si "tw vetmin vend nw botw qw ndwrton socializmin", pra "parajswn" e shumwpritur, ku njerwzit do tw jetonin nw paqe, mirwqwnie, ose, sic thuhej pas Çlirimit, (mw saktw pas vendosjes sw regjimit komunist), se mileti "do tw hante me lugw floriri" e pambarimisht parashikime fantazmagorike tw kwsillojshme.
Mirwpo, nw njw mwnyrw a nw njw tjewr, Ramiz Alia nw faqet e librit tw tij vwrteton se si rezultat i kwsaj rruge marksiste-leniniste "Ëœtw krijuar' nga Enver Hoxha pas vitit 1961, kur u nda vendet revizioniste me Bashkimin Sovjetik nw krye, dhe tw ndjekur prej tij, nw vitin 1990, Shqipwria ishte katandisur nw kwtw gjendje:
'Industrisw i mungonte lwnda e parw,gjw qw e detyroi qeverinw tw ndalojw punwn nw disa fabrika.Tw ardhurat nga eksporti nuk mjaftonin pwr tw sjellw mallrat mw tw domosdoshme,pwr tw cilat kishte nevojw vendi.Thatwsira e njw viti mw parw kishte krijuar deficite tw ndieshme, sidomos pwr sigurimin e bukws pwr popullsinw.Papunwsia shtohej ,vecanwrisht nw disa qytete tw mwdha ,si nw Tiranw, nw Durrws,Shkodwr, Elbasan,Vlorw etj.
Valuta e lirw qw dispononte Banka Kombwtare kishte mbaruar,ndwrsa pwr tw kwrkuar kredi, as qw mund tw bwhej fjalw ,askush nuk i jepte Shqipwrisw'.(faqe 332 e librit "ËœJeta ime',kujtime,2010).
Nga kjo pjesw e nxjerrw nga libri, siç do tw shihet edhe nw pjesw tw tjera, u vwrtetua e kundwrta, se Shqipwria nwn udhwheqjen e tij, u katandis nw vendin mw tw varfwr dhe mw tw shtypur tw Evropws.
Duke ndjekur traditwn qw ka filluar nw librat e tij tw mwparshwm, edhe nw kwtw libwr vetwjetwshkrimor, Ramiz Alia e vlerwson nw shkallwn sipwrore paraardhwsin dhe mwsuesin e tij, 'vazhduesin' e veprws sw Marksit, Engelsit, Leninit dhe Stalinit, sw cilws Enver Hoxha, jo vetwm i qwndroi besnik deri nw vdekje, por, siç thashw mw lart, edhe e "˜pasuroi' me pwrvojwn e tij shqiptare. Mirwpo kjo"˜pwrvojw' qw nuk i vlejti, nuk i vlen dhe nuk asnjw gjasw se do t'i vlejw as edhe njw vendi si Kuba, Vietnami, Koreja e Veriut, nga vendet nw tw varfra nw botw, si dhe Shqipwria komuniste, duke pwrjashtuar Kinwn, me tw cilwn Enver Hoxha e "˜prishi krushqinw' qw mw 1978, sepse ajo, sipas tij, tradhtoi parimet markiste-leniniste, pra enveriste, hyri nw rrugwn e zhvillimit kapitalist, e cila solli si pasojw qw sot ia ky vend i madh i ka kaluar Japonisw nga pikwpamja e zhvillimit industrial dhe nw vitet 40-tw kwtij shekulli, sipas parashikimt tw specialistwve, pritet t'ia kalojw edhe Amerikws.
Pra,pavarwsisht se Ramiz Alia nw faqet e para dhe deri nw faqet e fundit tw librit tw tij nuk e ndan nga pena Enver Hoxhwn, duke theksuar se ai ishte "˜arkitekt i ndwrtimit tw socializmit nw vendin tonw", qw "...u bw i dashur pwr popullin,sepse tw gjithw veprimtarinw e tij revolucionare e vuri nw shwrbim tw lumturisw dhe pwrparimit tw Shqipwrisw",(faqe 165 e librit), lumturi dhe pwrparim, krahasuar me vende tw tjera, tw paktwn evropiane, siç do tw shohim tw pohojw ai vetw nw faqet e kwtij libri, nuk u arrit kurrw, ai, po nw faqet e librit tw tij ai bwn pra, edhe kritika jo vetwm ndaj Enver Hoxhws, tw cilin, siç do tw shohim, arrin ta quajw madje edhe "˜paranojak', por edhe vetw regjimit tw dwshtuar komunist shqiptar.
Por le tw ndalemi mw mirw nw kwto pwrcaktime , tw cituara nga libri i tij "Jeta ime",(kujtime).
2
"Dwshira pwr tw kapwrcyer sa mw shpejt prapambetjen qw trashwguam, -shkruan Ramiz Alia nw nw hyrjen e librit tw tij "Jeta ime",(faqe 8), -si dhe nevoja pwr tw pwrballuar prapambetjen, presionet e rrethimit kapitalist, ka ndikuar qw nw disa drejtime tw shpejtoheshin ritmet e zhvillimit, tw nxitohej pwr reformiminin e shoqwrisw, sidomos nw drejtim tw shtetwzimeve dhe shoqwrizimit nw pwrgjthwsi, tw shtoheshin investimet nw fushwn e mbrojtjes etj.".
Duke lexuar kwto radhw, na kujtohet menjwherw veprimtari politik, poeti dhe publicisti i shquar Sejfulla Malwshova , i cili", menjwherw pas çlirimit u shpreh pwr garantimin e pronws private dhe tw iniciativws private", (Fjalori Encikopedik Shqiptar, faqe 1606, botimi ri, 2008).
Por Malwshova, pwr kwto ide tw shprehura nw Byronw Politike, sekretar i parw i sw cilws ishte Enver Hoxha, nw vitet e para tw vendosjes sw regjimit komunist, u kritikua ashpwr nga diktatori qw e shkarkoi nga çdo detyrw w parti dhe qeveri, pastaj edhe internoi nw Fier, ku edhe vdiq i vetmuar mw 1970. Dhe tw mos harrojmw se Stalini nw njw bisedw me Enver Hoxhwn, mw 23 mars 1949, kur e pyet atw nwse brenda Shqipwrisw ka borgjezi tregtare dhe kur Enver Hoxha pwrgjigjet se "˜...nw Shqipwri ka borgjezi tregtare, por ajo s'ka as fabrika, as dyqane, as shtwpi, se tw gjitha ia janw marrw', Stalini ia kthen se "˜kjo nuk wshtw gjw e mirw. Borgjezia kombwtare do tw mund tw ndihmonte pwr tw prodhuar disa mallra pwr tw bwrw njw farw tregtie deri sa tw forcohet shteti.'(Shwnime nga biseda e J.V. Stalinit me Enver Hoxhwn mbi marrwdhwniet shqiptaro-jugosllave, politikwn e jashtme dhe tw brendshme tw Shqipwrisw', Moskw, 3 mars 1959 ora 22.00, tepwr sekret,sipas dokumenteve tw Arkivave Ruse, faqe 69 e librit "Letwr e panjohur e Enver Hoxhws mbi Kosovwn', pwrgatitur nga Ymer Minxhozi, Tiranw 2002) .
Vlen tw theksojnw me kwtw rast se Enver Hoxha nw librin e tij "ËœKujtime me Stalinin" nuk i ka pwrfshirw kwto vwrejtje qw, ashtu si Sejfulla Malwshova, ia bwnte atij edhe Stalini.
Ramiz Alia e quan gabim dhe shtimin e investimeve nw fushwn e mbrojtjes. Doemos, po tw kujtojmw tw paktwn bunkerwt, fortifikimet, tunelet qw mbinw anekwnd vendit, deri nw kodrat mw tw skajshme, 'pwr tw pwballuar sulmet nga armiqtw borgjezo-revizionistw', qw rrethonin Shqipwrinw, qw ekzistonin nw kokwn e tij paranojake, bunkerw, fortifikime a tunele qw kushtuan me milona e miliona lekw me tw cilat mund tw ndwrtoheshin lagje dhe qytete tw reja. (As pwr kwto Ramiz Alia nuk e quan tw aryeshme ndalet tw shkruajw nw librin e tij).
Mw poshtw Ramiz Alia vazhdon:
"ËœNuk po flas pastaj pwr pririjen drejt njw barazitizmi nw shpwrblim,i cili cwnonte interesin indvidual.Natyrshwm,pwr pasojw, u frenuan ose u prekwn nw njw masw tw caktuar kushtet e jetesws dhe interesat e individit...".((po aty).
Vetwkritikw e saktw tw cilwn duhej ta bwnte edhe Enver Hoxha, po tw kishte qenw gjallw, nw fillim tw viteteve '90-tw, kur u shemb regjimi komunist. Mirwpo, kur Kadareja nwnvizonte nw romanin e tij "˜Dimri i vetmisw sw madh', (1973), se '...nw socializwm vazhdon lufta midis tw aftwve dhe tw paaftwvw dhe tw parwt qw rrwxohen janw tw aftit' , emisarwt e ideologjisw enveriste, ndwr tw cilwt edhe vetw Ramia Alia, e kritikonin kwtw shprehje si shtrembwrim tw realitetit socialist nw vendin tonw dhe si pasojw, romani i nwnshtrohej njw rishikimi tw ashpwr dhe tw imtw dhe autori, veç tw tjerash, nw variantin e dytw tw ripunuar dhe tw botuar me 1977, detyrohej tw hiqte kwtw pohim kaq pwrvwlues dhe kaq tw saktw, qw trondiste regjimin komunist.
Vazhdojmw mw poshtw:
"˜...nw emwr tw interesave tw pwrgjithme ...iu hap rrugw nw njw masw ose nw njw tjetwr deformimeve dhe veprimeve tw pajustifikuara nw emwr tw luftws sw klasave, kufizimit tw lirive tw individit. Jo rrallw organet e diktaturws, vecanwrisht ato tw Sigurimit tw Shtetit i kapwrcenin kompetencat e caktuara me ligj.Kwshtu,si pasojw e deformimeve tw ndryshme kanw vuajtur padrejtwsisht edhe njerwz tw pafajwshwm,bile edhe familjet e tyre, ,duke u djegur kwshtu nw disa raste edhe "˜njomi me tw thatin.", (po aty).
Tjetwr pohim i saktw, sadoqw i vonshwm, me tw cilin do tw hasemi edhe nw faqe tw tjera tw kwtyre kujtimeve.
Nw librin e tij "10300 ditw e net nw burgjet komuniste" Pjetwr Arbnori, i dwnuar me vdekje qw iu shndwrrua nw mw tepwr se 28 vjet burgim politik, (maj 1961-gusht 1989), veprimtar i shquar antikomunist, shkrimtar, publicist, tw cilin Ramiz Alia, pasi zwvendwsoi mw 1895 diktatorin, nuk "u kujtua' me ndonjw amnisti qw ta lironte nga qelitw dhe kampet e pwrqendrimit', shkruan:
"Kur nuk ekzistonte armiku, krijoje- ky ishte parimi i komunizmit. Sipas dwshmive, Enver Hoxha i kwrkoi Koci Xoxes njw listw "˜armiqsh', qw duheshin goditur. Koçi paraqiti tridhjetw emra.
"˜Ç'wshtw kjo pusullw? Po tallesh?" -i tha diktatori kryexhelatit. Shkoi Koçi, bwri njw listw tjetwr prej 300 emrash. "˜Ti s'ke kuptuar asgjw nga lufta e klasave', -i tha ai duke e kthyer mbrapsht. Hartoi Koçi njw listw prej 3000 "˜armiqsh'. "Tani ke nisur tw kuptosh diçka ,-i tha Enver Hoxha, ( faqe 11 e veprws sw mwsipwrme,2003).
Sidoqw nw kwtw tw vwrtetw, duke kaluar gojw mw gojw, mund tw ketw ndonjw teprim, thelbi i saj nuk ndryshon. A nuk ishte vetw Enver Hoxha qw ende pa vwnw kwmbw nw Tiranw, qw nga Berati, nw fund tw tetorit tw vitit 1944 dha urwdhwr qw tw pushktoheshin pa gjyq 34 intelektualw dhe ushtarakw?
Lidhur mw kwto krime makabre, ja si i mburrej Enver Hoxha qw ato ditw sw bashku me qeverinw, pritej tw vinte nw Tiranwn e çliruar emisari swrb Stojanic:
"ËœPo vriten nw Tiranw me dyzina njerwz dhe oficerw tw dorws sw dytw ,tw cilwt,duke pasur besimin e plotw edhe nw shpalljen tonw,dorwzohen.Njw punw e tillw nuk wshtw okazionale,por wshtw twrw tona,qw i wshtw dhwnw punws organizative tw partisw dhe ushtrisw.Shokwt mendojnw vetwm tw zhdukin, bile edhe njw njeri qw nuk wshtw me ne,qw s'mendon si ne,tw zhdukin bile edhe njerwz tw thjeshtw tw popullit ...',(Bedri Alimehmeti,'Tirana e pwrgjakur',(AQSH,Fondi 14,Dosja 2/a).
Tw ndalemi nw disa paragrafw tw tjerw tw kyrjes sw kwtoj libri me kujtime tw Ramiz Alisw:
"ËœDuke kthyer kokwn prapa ,shkruan ai,-pa dyshim ka arsye tw bwjmw autokritikw dhe t'i kwrkojmw ndjesw popullit tonw,kryesisht pwr dy gjwra:
-Sw pari,pwr arsye tw ndryshme por edhe pwr gabimet tona,nuk arritwm tw conim mw pwrpara zhvillimin e vendit ,pra qw nw Shqipwri tw realizoheshin transformime edhe mw tw mwdha ekonomike,sociale,kulturore,nw mwnyrw qw jeta e njwrwzve tw ishte edhe mw e mirw.'
Nw kwtw pohim tw çiltwr, Ramiz Alia, pwrderisa shkruan nw shumws:'... i kwrkojmw ndjesw popullit...',wshtw e logjikshme qw ai ka parasysh edhe Enver Hoxhwn, tw cilin, siç e pamw edhe mw lart, e cilwson "˜arkitektin e ndwrtimit tw socializmit nw Shqipwri' .Pwrcaktim kontadiktor qw nwnkupton 'tw kundwrtwn:'arkitektin e mosmirwqwnies sw popullit. Dhe pas 45 vjetesh tw regjimit komunist.!?..
"-Sw dyti,-vazhdon Ramiz Alia,-pwr vuajtjet qw padrejtwsisht u janw shkaktuar disa njwrwzve tw vecantw ,si pasojw e zhvillimit tw luftws sw klasave,apo shkeljes sw ligjeve nga ana e organeve represive dhe organizmave tw tjerw tw partisw-shtet.'
Siç do tw shohim edhe nw kapitujt e tjerw tw kwtij libri, Ramiz Alia do tw ndalet edhe herw tw tjera tw kwto organe qw, ndonwse shumw-shumw vonw, me tw drejtw i cilwson represive, tw cilat kanw qenw organet e Sigurimit tw Shtetit dhe tw vetw partisw qw ishte tamam shtet.(faqe 9 e vepres "˜Jeta ime').
Tjetwr pohimi i ciltwr, por jo i saktw, sepse ata qw vuajtwn padrejtwsisht nuk ishin "˜disa' ,se kjo do tw ishte gjysma e sw keqes e ndoshta edhe mw pak ,por me mijwra e mijwra, siç e kam vwnw nw dukje edhe nw dosierin "Enver Hoxha, Konferenca e Tiranws(16-20 prill 1956),Ramiz Alia dhe Peco Kagjini",botuar nw faqet e kwsaj gazete mw muajin dhjetor tw vitit tw kaluar:
Tw vrarw:5537 burra dhe 450 gra;
Tw burgosur:26 mijw burra, nga tw cilwt 998 tw vdekur ,burra dhe gra;
Tw cmendur nga torturat dhe kushtet e rwnda nw burgje dhe kampe pwrqendrimi:308 burra dhe gra;
Tw internuar:48 mijw burra dhe dhe 10792 gra;
Familje tw dwbura nw zona tw largwta:11.136.(Kwto tw dhwna janw marrw nga Instituti i tw Pwrndjekurve Politikw).
Nuk besoj se Ramiz Alia nuk i ka ditur shifrat dhe faktet e mwsipwrme,por nuk ka dashur t'i pwrmendw.
3
Nw kapitullin "ËœKongresi i Parw i Partisw' tw librit tw tij me kujtime "Jeta ime", Ramiz Alia ndalet te masat qw mori Partia "ndaj metodave tw paligjshme tw cilat ishin pwrdorur nga organet e Sigurimit tw Shtetit nwn drejtimin e Koxi Xoxes". Pasi nwnvizon se pas kwtij kongresi, (nwntor 1948), Byroja Politike nwpwrmjet njw platforme pwrcaktonte qartw edhe komptencat e organeve tw ndryshme tw Sigurimit tw Shtetit dhe tw oficerwve tw tij, ai vw nw dukje:
"ËœPlatforma synonte tw vintw punwn e Sigurimit tw Shtetit nw kornizat e ligjit.Sigurisht gjendja ndyshoi krejtwsisht nw krahasim me atw qw ishte para kongresit. Por wshtw e njohur se edhe mw pas shkeljet e ligjit dhe e tw drejtavw te qytetarwve nuk qenw tw pakta.'("ËœJeta ime',faqe 151).
Pwrswri pohim i saktw, por edhe kundwrtor: Pas arrestimit dhe dwnimit me pushkatim tw Koci Xoxes, ish-ministwr i Brendshwm, si armik i popullit dhe agjent i titistwve jugosllavw, tw gjitha mwkatet iu vunw nw ngarkim atij dhe bashkwpunwtorwve tw tij.
Mirwpo, nw librin e tij "˜10300 ditw e net nw burgjet komuniste", qw cituam mw sipwr, Pjetwr Arbnori vw nw dukje:
"ËœKoci Xoxe deklaron nw gjyq:"Unw kam dhwnw urdhwr t'u pakwsohen ushqimet, uji dhe rrobat deri nw torturwn e vdekjes. Pwr Veriun nw shkurt 1945 i kam dhwnw urdhwr Vaskw Kolecit qw tw vriste pa gjyq. Pwr vrasjet pa gjyq kam qenw kwshilluar dhe ato janw bwrw me urdhwrin e shokut komandant, Enver Hoxhws. Kam pasur edhe vendim byroje pwr kwtw.',(faqe 31 e veprws sw mwsipwrme.)
Ja pra, del e qartw se nw vendimet pwr pushkaktime pa gjyq paska pasur pwrgjegjwsi edhe Enver Hoxha ,'udhwheqwsi i dashur pwr popullin,sepse tw gjithw veprimtarinw e tij revolucionare e vuri nw shwrbim tw lumturisw sw masave ...', siç shkruan Ramiz Alia nw librin e tij, qw vura nw dukje mw sipwr.
Kurrw nuk mund tw jetw i dashur pwr popullin njw udhwheqws si Enver Hoxha, aq mw tepwr qw 22 shkurt tw vitit 1951, pas njw mbledhjeje formale tw Byrosw Politike do tw miratonte qw tw arrestoheshin 22 qytetarw.Tw twrw ishin intelektualw tw nderuar, qw u dyshuan se gjoja kishin vwnw bombw nw Ambasadwn Sovjetike, veprim qw edhe sot nuk wshtw vwrtetuar juridikisht dhe siç del nga dokumente tw reja, wshtw kryer me siguri nga vetw Sigurimi i Shtetit pwr larje hesapesh, i cili nuk u mjaftua me kaq, por me urdhwr tw Enver Hoxhws dhe Mehmet Shehut i internoi familiarwt e viktimave tw terrorit tw egwr komunist.
Dhe pwr kwtw "Ëœveprimtari armiqwsore', kwta njerwz, krejtwsisht tw pafajshwm,u pushkatuan pa asnjw proces gjyqsor, fakt qw solli qw Manol Konomi, ministri i atwhershwm i Drejtwsisw, tw mos prawnonte "tw nwnshkruante dwnimet me vdekje tw personave tashmw tw pushkatuar, pa u gjykuar, nw zbatim tw "terrorit tw kuq"dhe pwr kww veprim u shkarkua nga funksionet e ministrit, u pwrjashtua nga partia dhe funksionet e tij honorifike.(Fjalori Encikopedik Shqiptar,botim i ri 2008,faqe 1266.)
Dhe duke pwrfituar nga ky rast,pwr tw dwshmuar besnikwrnw e pakufishme ndaj Bashkimit Sovjetik,Enver Hoxha,ky tiran gjakwsor, i dwrgonte po atw ditw njw letwr Stalinit,'udhwheqwsit gjenial tw proletariatit botwror', ku si puthador i pwshtirw, midis tw tjerash, i shkruante:
"ËœNe shoku Stalin ju betohemi juve dhe partisw bolshevike tw lavdishme se do t'ia lajmw edhe partisw dhe popullit kwtw gjw te keqe kaq tw rwndw qw u shkaktua nga mungesa e vigjilencws sonw.Ky akt i poshtwr na ka egwrsuar pa masw dhe na ka bwrw tw dhjetwfishojmw luftwn dhe vigjilencwn tonw...'( Botuar mw 22 shkurt 2011, nw shumw gazeta shqiptare.)
E pra, nuk ishte mw gjallw Koçi Xoxe qw tw merrte vendime pwr pushkatime tw tw tilla. Ai kishte gati tre vjet qw kalbej nw njw varr, qw akoma nuk dihet se ku wshtw, si shumw e shumw e shumw varre tw tw burgosurve tw vrarw, a tw vdekur nw burgje gjatw regjimit komunist. Por tashmw ishte Mehmet Shehu, zv.kryeministwr dhe ministwr i Brendshwm,(1948-1954), pra edhe i Sigurimit tw Shtetit, ishte Byroja Politike me Enver Hoxhwn nw krye qw vendoswn tw merrej njw masw e tillw makabre. (Por kwtw krim tw pwrbindshwm tw Enver Hoxhws, Ramiz Alia, atwherw sekretar i Bashkimit tw Rinisw sw Shqipwrisw, nuk gjen rast tw shkruajw qoftw edhe njw rresht nw librin e tij...)
Edhe mw pas asgjw nuk ndryshoi nw metodat qw pwrdorte Sigurimi i Shtetit sipas direktivave tw Byrosw Politike, tw drejtuar nga Enver Hoxha, i cili ngarkoi Hysni Kapon, dorwn e tij tw djathtw nw Byro, veç tw tjerash, qw tw kishte nw kontroll kwtw Sigurim tw mbiquajtur "˜arma e dashur vigjwlluese pwr popullin dhe partinw', i cili i mbronte ata nga armiqtw e brendshwm dhe tw jashtwm tw Shqipwrisw'.
Pra, nuk ishte Sigurimi Shtetit, por vetw Partia me Enver Hoxhwn nw krye, qw e urdhwroi atw tw ndwrmerrte kwtw masakwr tw pwrbindshme, e cila u krye me zell kriminal nga xhelati Mehmet Shehu dhe vartwsit e tij mw Ministrinw e Brendshme. Por kwtw nuk e vw nw dukje Ramiz Alia nw librin e tij me kujtime qw po citoj.
Sidoqoftw, kur kritikon Sigurimin e Shtetit, Ramiz Alia nwnvizon:
"Nuk mund tw futen nw njw thes tw gjithw "Ëœsigurimsat',ashtu sic nuk mund tw krititikohet e gjithw veprimtaria e organeve tw Sigurimit tw Shtetit.Shumica e punonjwsve tw Sigurimit tw Shtetit kanw qenw njerwz tw devotshwm dhe kanw bwrw sakrifica pwr tw mbrojtur lirinw dhe pavarwsinw e vendit nga sulmet dhe diversioni i armiqve tw ndryshwm.Janw tw shumtw ata qw qw kanw dhwnw jetwn ose kanw sakrifikuar gjthw rininw e tyre duke u pwrleshur me bandat diversioniste....Kwto banda vinin pwr tw vrarw dhe pwr tw djegur,vinin pwr tw realizuar planet e armiqve tw lirisw dhe tw pavarwsisw sw Shqipwrisw."(faqe 152).
E vwrteta wshtw se kwta punonjws, ndwr tw cilwt ka nga ata qw dhanw edhe jetwn, duhen nderuar, siç pohon Ramiz Alia, por, nw tw njejtwn kohw,ashtu siç duhen nderuar edhe ata tw ashtuquajtur "diversantw',nacionalistw dhe antikomunistw qw vinin nga vendet perendimore, por jo pwr tw vrarw dhe pwr tw djegur, por pwr tw rrwnuar regjimin shtypws tw Enver Hoxhws, pwr tw vendosur nje regjim pluralist, pra demokratik, qw u arrit vetwm pas rwnies sw komunizmit, tw cilin me ndwrgjegje, ose jo, e mbrojtwn kwta sigurimas.
Kam pasw njohur njw tw tillw tw zhgwnjyer, i cili mw thoshte se pasi kishte marrw pjesw nw aksionet e Sigurimit kundwr kwtyre "Ëœbandave',vite mw pas kishte pwsuar zhgwnjim tw madh, sepse kishte arritur tw kuptonte se ai me shokw tw tjerw sigurimas kishin mbrojtur jo lirinw e vendit, por sistemin komunist, ku sundonte njw parti dhe njw diktator si Enver Hoxha, dhe se ata tw ashtuaquajtur diversantw kwrkonin qw ky regjim tw rrwzohej dhe tw vendosej njw sistem demokratik si nw vendet perendimore.
Dhe po tw mos kishte qenw tradhtia e Kim Filbit,(1912-1988), agjent i dyfishtw anglo-amerikan, nw njw anw, dhe sovjetik, nw anwn tjetwr, i cili i dorwzoi KGB-sw sovjetike dhe ata organeve tw Ministrisw sw Brendshme tw Shqipwrisw twrw informatat e vendzbritjeve tw kwtyre "Ëœbandavw diversioniste' nw Shqipwri, qw u dhanw kwshtu mundwsi organeve tw Sigurimit tw Shtetit nw vitet '50-tw t'i kapnin, kwto misione do tw kishin vazhduar edhe mw me intensitet veprimtarinw e tyre kundwr regjimit komunist.Dhe kjo, sepse populli dhe, sidomos fshatarsia, ndonwse ishin vitet e para tw pushtetit popullor, sidomos nw veri tw Shqipwrisw kishin kuptuar tashmw, se ky regjim, qw po sillte jo lumturinw, por varfwrimin e tyre tw mwtejshwm, mbahej me dhunw nga organet e Sigurimit tw Shtetit tw drejtuar nga Partia Komuniste.
Pasi thekson nw librin e tij se pwr "... 50 vjet Shqipwria u ka bwrw ballw me sukses tw gjitha pwrpjekjeve nga Lindja dhe Perendimi pwr ta nwnshtruar atw, pwr ta pasur bazw tw tyre nw veprimet agresive ndaj tw tjerwve,"(faqe 191), Ramiz Alia, duke cituar ish-kryeministrin anglez, Toni Bler, vw nw dukje se ai ka pranuar botwrisht pas 50 vjetwsh se "Ëœpwr rrwzmin e e qeverisw komuniste tw E.Hoxhws, CIA amerikane dhe Intelixhens Servisi anglez kanw punuar sw bashku ...por dwshtuan, (marrw nga shtypi anglez dhe shqiptar,(2006). Duhet shtuar se ata qw dwshtuan nw atw pwrpjekje, -vazhdon Ramiz Alia, -nuk hoqwn dorw asnjw herw edhe pas vitit 1954 nga plani kundwr Shqipwrisw. Dhe kushdo duhet ta ketw tw qartw se realizimi i planeve anglo-amerikane tw asaj kohe nuk do tw ishte ndonjw "Ëœfat' pwr tw ardhmen e Shqipwrisw. Pwrkundrazi, nw atw kohw 'pwrmbysja'nw Shqipwri shkonte nw dobi tw grekwve dhe serbwve, tw cilwt prisnin tw realizonin wndrrat e tyre tw pwrhershme pwr copwtimin e Shqipwrisw.(po aty).
Por kwto argumente tw Ramiz Alisw i hedh poshtw Stalini gjatw bisedws me Enver Hoxhwn, tw zhvilluar nw Kremlin, mw 29 mars tw vitit 1949, ku, ndwr tw tjera, vihet nw dukje:
"Shoku Stalin thotw se llafet lidhur me copwtimin e Shqipwrisw janw sajesw pwr tw frikwsuar shqiptarwt. Siç dihet, pavarwsia e Shqipwrisw wshtw siguruar nw Deklaratwn e tri fuqive, Anglisw, Amerikws dhe Bashkimit Sovjetik. Natyrisht, deklarata mund tw shkelet, por kjo nuk wshtw aq e lehtw. Pwrsa u pwrket grekwrve tw Caldarisit, ata mezi qwndrojnw mw kwmbw, qw tw flasin seriozisht pwr copwtimin e Shqipwrisw.
Nw qoftw se shqiptarwt do tw mbajnw qwndrim tw drejtw, nuk do t'i shajnw shumw imperialistwt, nuk do t'i cytin ata, por do tw sillen mw modestw,S hqipwrinw askush nuk ka pwr ta prekur.
Amerika dhe Anglia nuk duan qw Shqipwria t'i pwrkasw Italisw. Nuk duan qw ajo t'i pwrkasw Greqisw,pasi kjo do tw forconte Greqinw . Nuk duan qw Shqipwria t'i pwrkasw Jugosllavisw. Pwr mw tepwr, Amerika nuk do qw Shqipwria t'i pwrkasw Anglisw. Por kwto shtete janw pwr ruajten e e pavarwsisw sw Shqipwrisw.("ËœShwnime nga biseda e J.V.Stalinit me Enver Hoxhwn mbi marrwdhwniet shqiptaro-jugosllave, mbi politikwn e jashtme dhe tw brendshme tw Shqipwrisw',Moskw, 29 mars 1949, ora 22.00,sipas dosjeve sekrete nw arkivat ruse,faqe 83 e librit "Letwr e panjohur e Enver Hoxhws mbi Kosovwn',2002).
Ja pra qw, as mw shumw dhe as mw pak, por wshtw vetw Stalini i cili afirmon qw as Amerika dhe as Britania e Madhe nuk donin qw tw pushtonin Shqipwrinw.
"ËœQeveritw amerikane dhe britanike,-shkruan Nikolas Biteli,nw librin e tij "Tradhtia e madhe',-kishin miratuar nw parim njw operacion tw fshehtw nw njw vend tw Evropws Lindore nga Blloku Socialist.Pwr shumw arsye,pwr realizimin e e kwtij objektivi, vendi i parw ishte zgjedhur Shqipwria.Ky ishte vendi mw i vogwl,mw i varfwr dhe mw i dobwt nw radhwt e vendeve socialiste...Sipas ekspertwve mareshali Tito pas prishjes sw bllokut komunist,do tw mbante qwndrim neutral pwr cfarwdo lloj ndryshimi qw mund tw ndodhte nw Tiranw.Nw kwto rrethana Shqipwria dukej e izoluar dhe me mundwsi tw favorshme pwr tw penetruar nga ajri dhe deti prej ishullit tw Maltws."(Vehbi Bajrami,'Shqiptarwt e Amerikws',2003,faqe 556).
Pra, ashtu, ashtu sic shpjegon edhe Stalini, pavarwsisht nga grupet e diversantwve tw dwrguara nw atw periudhw edhe nga Jugosllavia dhe Greqia, nuk do tw ndodhte kurrw qw qeveritw e kwtyre vendeve tw lejohewshin tw pushtonin Shqipwrinw.
Pwrsa u pwrket diversantwve tw pwrgatitur nga anglo-amerikanwt, Tomas Mengeli, ushtarak amerikan,me origjinw shqiptare,qw qysh nw vitin1949, pas krijimit tw Komitetit "ËœShqipwria e lirw' ishte njw nga ata qw u mor me pwrgatitjen e e aksioneve kundwr Shqipwrisw, thekson:
"Krerwt e Legalitetit dhe tw Ballit e urrenin njeri-tjetrin.Kjo urrejtje i kishte rrwnjwt nga Lufta e Dytw.Megjithwse ishin kundwrshtarw politikw, ata kishin njw ideal tw pwrbashkwt:luftwn kundwr komunizmit."(Vehbi Bajrami 'Shqiptarwt..." po aty,faqe 555).
Sic shihet, pjeswtarwt e kwtyre "˜bandave', siç e vura re dhe mw sipwr, nuk u hodhwn nw Shqipwri pwr tw vrarw dhe grabitur njerwz tw pafajshwm, por pwr tw pwrmbysur komunizmin. Tjetwr gjw se midis tyre kishte edhe nga ta qw kryen vepra tw tilla. Por a nuk ishin edhe Forcat e Divizionit tw Mbrojtjes nw vitet 1945-46 qw luftuan kundwr komitwve antikomunistw, forca tw drejtuara nga Mehmet Shehu dhe tw tjerw tw cilat bastiswn fshatra tw veriut, vranw e cfaroswn malsorw tw viseve tw atyre viseve, vetwm e vetwm se ata nuk donin qw komunizmi tw vendosej nw Shqipwri?
4
Mw tutje,po nw kwtw kapitull tw librit tw tij "Jeta ime', Ramiz Alia vazhdon:
"Nw luftwn e e Sigurimit ndaj kundwrshtarwve tw regjimit,ka ndodhur qw 'bashkw me tw thatin tw digjet dhe i njomi'.Viktima tw represionit kanw qenw edhe njerwz tw pafajwshmw.Sipas mendimit tim ,fakti qw Sigurimi i Shtetit ishte organizwm "Ëœi mbyllur'dhe i mbuluar nga sekreti, u ka dhwnw drejtuesve tw tij mundwsinw qw tw abuzojnw me detyrwn dhe tw thyejnw ligjet e shtetit.(faqe 152).
Nuk dihet nwse Ramiz Alia kwto opinione, plotwsisht tw vwrteta rreth Sigurimit tw Shtetit, qw sollwn pasoja aq tragjike pwr shqiptarwt dhe vetw Shqipwrinw,ka arritur t'i krijojw nw ndwrgjegjen e tij nw vitin 2010, kur ka shkruar librin "˜Jeta ime', ose tw paktwn pas vitit 1960, kur si shef i Propagandws dhe Kulturws nw Komitetin Qendror u ndodh shumw pranw Enver Hoxhws sa, siç do tw shohim mw poshtw nw kwto kujtime, i ka rastisur tw takohej me tw edhe pwrditw nw zyrwn e tij.
Kam mendimin qw ai i ka ditur qw atwherw se ç'pwrfaqwsonte Sigurimi i Shtetit, dhe ka heshtur. Pra, nuk ka pasur kurrw guximin qytetar qw t'ia shprehte opinionet e tij Enver Hoxhws, ashtu siç shprehet nw kwtw libwr.
Arsyeja wshtw shumw e thjeshtw:ai do ta kishte pwsuar si armik i Partisw, siç do tw shohim nw pjeswt e tjera tw kwtij artikulli, kur pas ngjarjeve tw Festivalit tw 11-tw tw Kwngws nw RTVSH, (1972), duhej tw ishte cilwuar tillw, sepse nw kwtw mwnyrw do hidhte dyshime mbi sistemin komunist stalinist shqiptar, tw bazuar nw tw ashtuquajturwn diktaturw tw proletariatit, garanci e sw cilws ishte pikwrisht ky Sigurim, qw zbatonte me ashpwrsi dhe fantizwm udhwzimet e vetw Enver Hoxhws.
Dwnimi i mwsipwrm ndaj Ramiz Alisw do tw bwhej edhe mw i rreptw, kur ai e cilwson Sigurimin si "Ëœorganizwm tw mbyllur', "Ëœtw mbuluar nga sekreti',ose me fjalw tw tjera "Ëœshtet brenda shtetit',qw u paska dhwnw "Ëœdisa drejtuesve tw tij mundwsinw qw tw abuzojnw me detyrwn dhe tw thyejnw ligjet e shtetit'.
Po tw kishte qenw kwshtu, Enver Hoxhws do t'i "˜kishte kaluar miu nwn mustaqe',ose ai do tw kishte qenw sylesh qw vwrtitej sipas qejfit tw Sigurimit tw Shtetit, pra drejtuesvet tw Ministrisw sw Brendshme. Por kjo nuk ka ndodhur dhe nuk mund t'i ndodhte diktatorit. Sepse, siç dihet, ishte ai vetw, siç do tw shohim mw poshtw, qw, kur ia desh qejfi, jo vetwm shkarkoi, por edhe dwnoi me pushkatim drejtues kryesor tw kwsaj ministrie duke i cilwsuar armiq tw partisw.
Lidhur mw kwtw problem do tw jap dy shembuj:
Miku im, intelektuali i njohur shqiptaro-amerikan, Preng Gruda,(1916-2000), me origjinw nga trojet shqiptare nw Malin e Zi, u arratis nga Shqipwria nw fillim tw viteve '50-tw, sepse ndiqej nga Sigurimi i Shtetit pwr pikwpamjet e tij politike dhe emigroi nw Amerikw.
Kur u kthye nw atdhe mw 1992, midis tw tjerwvw, u takua mw njw shok tw tij tw vjetwr, qw pas çlirimit kishte punuar oficer nw radhwt e ushtrisw dhe pastaj ishte emwruar, kundwr dwshirws sw tij, tw cilwn natyrisht nuk e kishte shprehur, nw organet e Sigurimi, madje edhe shef i degws sw brendshme tw njw qyteti tw vogwl krahinor.
"˜Kadri Hazbiu nw takimet qw organizonte jo rrallw me ne, shefat e degwve tw brendshme,- i tregonte ai Preng Grudws,- jo rrallw na shprehte shqetwsimin e partisw dhe shokut Enver pwr punonjwsit e Sigurimit, tw cilwt duhej tw ishin gjithnjw e mw shumw vigjilentw,se armiku nuk flinte, se ai vepronte, se kwta punonjws, nw rastin mw tw parw, duhej tw informonin udhwheqjne e lartw pwr gjithcka tw dyshimtw ,tw identifikonin armiqtw e popullit qw ishin edhe armiqtw e Partisw.'Edhe plaka ime tw shkojw nw dyqaneve tw qumwshtit,-na thoshte Kadri Hazbiu,(dyqane ku qytetarwt shkonin qw nw orwt e para tw mwngjesit pwr tw blerw 2-3 shishe me qumwsht),-do tw dwgjojw njerwz qw ankohen se ja... mungon bulmeti, mungon mishi ...'Pra ju duhet t'i veçoni ata, t'i ndiqni,t'i mbani gjithnkw nwn mbikqyrje dhe pastaj kur t'i mbushni dosjet e tyre,na njoftoni qw t'ju japim miratimin dhe tw arrestoni tipa tw tillw qw shprehin pakwnaqwsi ndaj pushtetit" .
Dhe unw, vazhdonte t'i tregonte ish-shefi i degws sw brendshme Prengw Grudws, qw jetonte prej katwr dekadash nw Amerikw dhe i kujtohej vetja e tij ,kur ndiqej nga Sigurimi, isha i detyruar qw kwto porosi t'ua kumtoja vartwsve tw mi,tw cilwt,edhe nga frika se mos pushoheshin nga puna pwr paaftwsi, i vinin syrin kwtij ose atij qytetari, a fshatari, i ngjitnin nga pas bashwkwpunwtorwt tanw, qw i detyronim ne tw Sigurimit, sepse edhe "Ëœkwta bashkwpunwtorw' diku kishin shprehur pakwnaqwsi dhe, sa tw hanin ca vjet burg, kandiseshin tw bwnin punwn tonw, pra, shkurt tw bwheshin spiunwt tanw. Sipas dwshmive tw tyre ndaj pwrsonave qw ne u kishim rekomanduar, sepse sigurimwsavw tanw askush, jo mw qw guxonte nuk t'u hapej, por edhe i largohej,ne mbushnim dosjet dhe mw pas, pasi merrnim edhe miratimin e sekretarit tw partisw dhe doemos edhe tw Ministrisw sonw, i arrestonim ata fatzinj, nw bazw tw nenit 55 tw Kodit Penal pwr agjitacion dhe propagandw. Atwherw na vinin pwrgwzime nga Ministria e Brendshme pwr vigjilencwn qw tregonim pwr tw kapur armikun e klasws. Pra, sa mw shumw armiq tw kapur, aq mw shumw pwrgwzime edhe nga Partia...'
Pwr tw vwrtetuar kwtw shprehje, po tregoj edhe njw ngjarje qw mw ka rrwfyer A.M,ish-anwtar i Komitetit Qendror tw PPSH-sw, ish-deputet i zgjedhur pas zgjedhjeve tw Kuvendit Popullor tw vitit 1974:
"ËœNw mbledhjen e parw pas kwtyre zgjedhjeve u bw mbledhja e Kuvendit Popullor, ku mori pjesw edhe Enver Hoxha.Sigurisht u prit me duatrokitje tw zjarrta, tw shoqwruara me shprehjen tradicionale: "Parti, Enver, jemi gati kurdoherw! ''Pa mbaruar mirw kwto duartrokitje, njeri nga deputetwt qw ishte nw radhwt e para, u ngrit e tha:
'Fitore e shkwlqyer shoku Enver! Vetwm pak vetw votuan kundwr Frontit Demoktatik." (Dhe dha njw shifwr qw nuk kalonte gishtat e duarve).
Atwherw pwrwri sallwn e Kuvendit Populor e mbuluan duatrokitje, kwtw radhw tw stuhishme dhe pwrswri u dwgjuan thirrjet "Parti, Enver..." qw nuk dihet se kur do tw sosnin, sikur Enver Hoxha, dora vetw, tw mos na bwnte shenjw tw pushonin dhe tw uleshim. Atwherw , duke i dhwnw fytyrws njw shprehje tw rreptw,pa pritur tha me zw tw sertw shqiptoi ato fjalw qw na bwnw tw stepeshim:
"ËœShokw,vwrtet pandehni kemi kaq pak armiq?'.
Asnjw nuk pipwtiu.
"˜Jo,or jo,-buçiti zwri i Enver Hoxhws, -armiq kemi me mjwra e mijwra, por ne kemi Partinw, kemi veçanwrisht Sigurimin e Shtetit qw ua bwn atyre, naaa!...(dhe ai mblodhi dorw ngrusht,e ngriti lart dhe e lwshoi pwrpara si tw godiste dikw).
(Ishte koha kur njw vit mw parw, pas Plenumit tw 4-t tw Komitetit Qendror Enver Hoxha, dhe vetwm ai dhe jo Partia, as Sigurimi, kishte shpartalluar Todi Lubonjwn dhe Fadil Paçramin, kwta armiq tw rrezikshwm nw fushwn e artit dhe kulturws dhe po fillonte spastrimet nw ushtri, qw nga Beqir Balluku, anwtar i Byrosw Politike zv.kryetar i K.M. dhe ministwr i Mbrojtjes dhe ushtarakw tw tjerw madhorw...)
Pa mbaruar kwto fjalw, vazhdoi tw mw rrwfente A.M. ne pwrswri u ngritwm dhe sa nuk u çorrwm duke britur pwrswri: 'Parti, Enver,jemi gati kurdoherw!'
Nga kwto shembuj kuptohet se Sigurimi ishte gjithnjw nwn kontrollin e vazhdueshwm tw vetw Enver Hoxhws, si sekretar i parw i Partisw dhe Mehmet Shehut si kryeministwr, mizor dhe me shpirt krimineli, aq mw tepwr ish-ministwr i Brendshwm, (1948-1952), njeri shumw i besuar i diktatorit, i cili twrw pwrvojwn e tij famwkeqe ia pwrcolli Kadri Hazbiut qw e kishte pasur zwvendwsministwr.
Pra, nga sa thamw, ashtu siç shkruan Ramiz Alia: 'Vetw udhwheqja e Partisw,(kuptohet mw sw pari vetw Enver Hoxha,S.K.), kishte besim mw tepwr te fjala e Sigurimit, tek informacionet qw jepnin ato organe, se sa tek ajo qw thoshte me gjysmw zwri ndonjw prokuror, a gjykatws,("˜Jeta ime',faqe 152),dwshmon qartw se qoftw prokuroritw dhe dhe gjykatat gjatw periudhws sw regjimit komunist, qw vareshin nga Kuvendi Popullor, s'kishin guxim tw ndwrhynin nw punwt e hetuesive, kur ishte fjala pwr proceset gjyqsore tw dwnuarve politikw, tw kurdisura nga Hetuesia e cila varej nga Ministria e Punwvw te Brendshme. Pwr tw dwnuar njw qytetar sipas nenit 55 tw Kodit Penal,ishte e mjaftueshme qw ai tw shprehte qoftw edhe njw pakwnaqwsi, si ato qw theksonte mw sipwr vetw ish-ministri i Brendshwm, Kadri Hazbiu, pwr mungesat e artikujve ushqimorw nwpwr dyqane.
Kwshtu pra, para dosjeve qw paraqitnin hetuesitw, as prokurorwt, tw cilwt mbronin akuzwn, me fjalw tjera Kodin Penal, tw miratuar nga Partia dhe Enver Hoxha, pale gjyqtarwt, nuk bwnin dot as gwk as mwk. Dhe kjo, sepse ata vetw ishin tw ndwgjegjshwm se shumica e procese ndaj tw burgosurve me akuzwn "Ëœpwr agjitacion dhe propagandw', ishin tw sajuara nga punonjwsit e Sigurimit tw Shtetit, sipas dwshmive tw "Ëœbashkwpunwtorwve' tw tij, dwshmi qw ata i qwndisnin si e si tw rwndonin mbi tw pandehurit, qw t'i tregonin partisw se ja, "Ëœarmiku i klasws', vepron, ne e zbulojmw, ndaj kwto procese ishin mw tepwr se formale.
Si pasojw, shumica e kwtyre tw pandehurve dwnohej kwshtu me 7-15 vjet heqje lirie, sepse ata kishin shprehur ankesa pwr "˜mungesa tw mwsipwrme.. "˜,qw pwrbwnin pra..."agjitacion dhe propagandw' kundwr pushtetit popullor.
Ramiz Alia nuk i pwrmend nw librin e tij kwta "Ëœtw ashtuquajtur bashkwpunwtorw', shumica dwrmuese e detyruar nga Sigurimi i Shtetit,qw nw tw vwrtetw pwrbwnin burimin e informacioneve pwr tw piketuar e pastaj arrestuar ata qw "Ëœkonsideroheshin armiq tw popullit'.
Tw mos ketw pasur dijeni pwr ta, dhe wshtw njohur mw afwr me veripmtarinw e Sigurimit, pasi u bw sekretar i parw i KQ tw PPSH-sw, pra pasi zwvendwsoi Enver Hoxhwn, i cili kishte pasur, sic e pohon vetw, mw sipwr shumw besim te ky Sigurim dhe me siguri kishte miratuar aktivizimin e kwtyre bashwkunwtorwve si metodw efikase pune e organeve tw Ministrisw sw Brendshme?
Eshtw krejtwsisht e mundur ,sepse, si drejtor i drejtorisw sw Propagandws qw nga viti 1958, pastaj pwr Kulturwn dhe Propagandwn nw Byronw Politike nga viti 1960, ai nuk kishte pasur marrwdhwnie pune tw drejtpwrdrejta me kwtw ministri. Pwr mw tepwr, nw faqet e kwtij libri ai nuk pwrmend qw deri nw vitin 1982,kur do tw dwnoheshin si armiq tw popullit ministrat e Brendshwm, Kadri Hazbiu dhe Feçorr Shehu , tek tw cilwt Ramiz Alia ndalet nw kapitujt e mwpastajmw tw kwtij libri, tw jetw zhvilluar ndonjw plenum i K.Q,ose tw paktwn mbledhje e Byrosw Politike qw tw analizonte punwn e organeve tw Ministrisw sw Brendshme dhe vecanwrisht tw Sigurimit tw Shtetit, t'i kontrollonte ato dhe metodat e punws qw vinin nw zbatim,tw rishqyrtonte dosjet e hetuesisw dhe tw proceseve gjyqsore ,tw shihte se si trajtoheshin tw burgosurit nw kampe tw ashtuquajtura "˜tw edukimit', qw ishin kafshwrore dhe tw merrej edhe me "˜bashkwpunwtorwt' e kwrcwnuar nga Sigurimi qw pwrmendwm mw sipwr.
Kjo dwshmon se Enver Hoxha miratonte kwto metoda, pranonte qw burimi i informacioneve pwr tw ditur se ç'pwshpwritet nw popull rreth Partisw dhe pushtetit, ç'ankesa kishin, nxireshin nga kwta "˜bashkwpunwtorw' shumica e tw cilwve ishin, siç wshtw shkruar dwndur nw shtyp pas vitit 1990:
Por pasi wshtw njohur me kwto praktika tw neveritshme tw Sigurimit tw Shtetit, pwr tw cilin, sic thekson ai udhwheqja e Partisw, pra edhe vetw Enver Hoxha kishte mw tepwr besim te fjala e tij dhe "Ëœkjo ndikonte qw punonjwsit e Sigurimit tw ishin "Ëœmw tw lirw'nw punwn e tyre, pra qw edhe shkeljet tw ishin mw tw shumta',(faqe 152 e librit "Jeta ime'), a ka organizuar Ramiz Alia,si koka e shtetit shqiptar, ndonjw mbledhje tw Byrosw Politike nw tw cilwn tw dwnoheshin kwto metoda brutale tw Sigurimit tw Shtetit, a janw dwnuar drejtues tw tjerw pas ministrave tw pushkatuar tw kwsaj ministrie pwr shkeljet e mwsiwpwrme qw vw nw dukje ai?
Ramiz Alia pwr kwto nuk shkruan as njw fjalw nw librin e tij. Por e vwrteta wshtw se pas asgjwsimit tw Kadri Hazbiut dhe Feçorr Shehut, si armiq tw partisw dhe popullit, nw nwntor tw vitit 1982, pra kur ende ishte gjallw Enver Hoxha, Presidiumi i Kuvendit Popullor, sigurisht me urdhwr tw tij, pas njw dekreti tw posaçwm, liroi me amnisti tw burgosur politikw qw ishin dwnuar pas vitit 1977 me heqje lirie nga 7-8 vjet pwr agjitacion dhe propagandw, duke lwnw tw kuptohej sw ata "˜kishin qenw viktima' tw Sigurimit tw drejtuar nga armiqtw e mwsipwrm.
Mirwpo mbeten nwpwr burgje twrw tw burgosurit politikw, madje edhe ata qw ishin dwnuar nw gjyqet e viteve 45 e mw pas, midis tw cilwve intelektualw, klerikw tw nderuar, si dhe Pjetwr Arbnori qw deri atwherw kishte mbushur plot 21 vjwt burgim dhe do tw mbetej nw qelitw komuniste deri mw 1989, pra edhe 6 vjet tw tjera.
5
Nw librin e tij "Jeta ime,(kujtime), Ramiz Alia i kushton, gjithashtu, njw kapitull tw veçantw Enver Hoxhws nw tw cilin pwrshkruan disa nga takimet qw ka pasur me tw gjatw viteve tw Luftws, dhe pastaj ndalet kryesisht nw karakterizimin e portretit tw tij politiko-shoqwror. Nw kwto faqe autori e pwrcakton Enver Hoxhwn, siç e kam vwnw nw dukje edhe nw faqet e para tw kwtij artikulli, si "˜udhwheqws tw dashur pwr popullin, organizator dhe politikan mendjemprehtw','arkitekt tw ndwrtimit tw socializmit',tek i cili "˜guximi dhe maturia ishin gjithnjw bashkw' ,'udhwheqwsi i Luftws N.Cl.,e cila pwrbwn faqen mw tw ndritur nw historimw tonw kombwtare',se "˜Enver Hoxha ka qenw udhwheqwsi mw i shquar i popullit shqiptar gjatw gjysmws sw fundit twshekullit tw shekullit XX',se "˜nwn udhwheqjen e Enver Hoxhws Shqipwria fitoi nw sytw e botws nderin dhe krenarinw qw i takonte duke respektuar miqwsinw pwr tw tjerwt dhe duke ruajtur me vendosmwri tw paprekur lirinw dhe pavarsinw e atdheut' etj. etj...,(faqet 192,163, 164... tw librit).
Disa nga kwto vlerwsime bien poshtw, po tw kemi parasysh se ky "˜udhwheqws i dashur pwr popullin' e mbajti pushtetin me diktaturw duke u mbwshtetur te organe tw tilla tw dhunws, siç ishte Sigurimi i Shtetit pwr tw cilin, sic vw nw dukje Ramiz Alia mw sipwr: "˜Vetw udheheqja e partisw kishte besim' dhe se,punonjwsit e tw cilit duke u nisur nga ky besim'ishin mw tw lirw nw punw w tyre, pra qw edhe shkeljet e tyre tw ishin mw tw shumta',(faqe 152).
Ai nuk pwrmend qoftw disa nga kwto shkelje, qw gjithashtu janw vwnw nw dukje mw sipwr, tw cilat pwrbwjnw lista tw gjata me mijwra e mijwa tw burgosur, tw çmendur, pwrmw tepwr, tw vdekur, nw burgje e kampe pwrqendrimi, kampe nw tw cilat lindwn dhe u rritwn qindra e qindra fwmjw dhe dolwn prejt tyre tw burrwruar pas shembjes sw komunizmit gjakatar qw arkitektoi ky Enver Hoxhw qw kishte si parim mwsimet e Stalinit tw cilin twrw bota e konsideron i diktator mizor si Hitleri.
Nuk dua tw zgjatem nw pwrshkrimin qw i bwn Ramiz Alia figurws sw Enver Hoxhws , tw kwtij 'Stalini shqiptar', pwrmendorja e tw cilit,me urdhwr tw tij, u hoq tinwsisht nw bulevardin 'Dwshmorwt e Kombit', njw natw fund dhjetori tw vitit 1990, sepse nw Shkodwr e gjetkw ishte rrwzuar ditw mw parw, siç do tw rrwzohej pwrmendorja e Enver Hoxhws mw 20 shkurt 1991 edhe nw Tiranw, por, ashtu siç e kam nwnvizuar nw njw artikull tjetwr, tw botuar gjithashtu nw faqet e kwsaj gazete, do tw citoj fragmente nga Fjalori Enciklopedik Shqiptar, botim i ri i Akademisw sw Shkencave tw Shqipwrisw, qw wshtw botuar mw 2008 dhe wshtw hartuar nga akademikw, profesorw e doktorw tw nderuar nw shkencat politike, historike, me prirje qoftw tw djathta dhe tw majta:
"ËœNwn udhwheqjen e Enver Hoxhws u vendos njw diktaturw staliniste ,u zbatua njw luftw e ashpwr klasash, e shoqwruar me shkelje tw lirive dhe tw drejtave tw njeriut, me pwrndjekje e dwnime deri kapitale tw kundwrshtarwve politikw...Veprimtaria e PPSH-sw qw udhwhiqej nga Enver Hoxha, u karakterizua nga goditje tw vazhdueshme tw grupeve tw cilwsuara armiqwsore, pasojw e luftws sw klasave qw u shtri edhe nw radhwt e saj. Enver Hoxha kundwrshtoi cdo orvajtje pwr ndryshime dhe liberalizim tw sistemit.Gjatw viteve qw drejtoi shtetin, ekonomia nw pwrgjthwsi, energjitika, arsimi,kultura, shwndwtwsia, njohwn ritme tw larta zhvillimi,por masat radikale qw u zbatuan nw ekonomi, cuan nw likuidimin e plotw tw pronws private e tw nismws private dhe nw krijimin e sistemit tw ekonomisw sw centralizuar, qw rezultoi i paefektshwm dhe nw fund dwshtoi duke e pwrfshirw vendin nw krizw tw pwrgjithshme.'(FESH, vwllimi 2, faqe 958).
Kwto pwrcaktime tw nxjerra nga FESH-i, hedhin thuajse poshtw twrw portretin e Enver Hoxhws qw gjejmw nw kwtw kapitull,ndonwse siç do tw shohim herw pas herw nw faqet e kwtij libri, Ramiz Alia ka guximin qw krahas vlerwsimeve tw bwjw mw sw fundi edhw kritika ndaj figurws sw tij dhe vetw sistemit komunist shqiptar.
Pwr shembull, po nw kwtw kapitull qw po analizojmw me titull "ËœEnver Hoxha', ai shkruan:'...Dwshiroj tw nwnvizoj se unw kam qenw dhe jam i mendimit qw,sipwr sukseset dhe gabimet, pwrgjegjwsi ka jo vetwm Enver Hoxha, por e gjithw udhwheqja e partisw. Kjo pwr arsye se,pwrgjithwsisht ,sic kam thwnw disa herw,vendimet parimore dhe kryesore janw marrw nw mwnyrw kolegjiale,ose,sidoqoftw,pwr to kanw qenw nw dijeni tw gjitha anwtarwt e udhwheqjes.Asnjeri prej tyre, nw asnjw rast nuk ka ngritur zwrin dhe nuk ka kundwrshtuar.' (faqe 168).
Pak mw sipwr, nw faqet e po kwtij kapitulli Ramiz Alia shkruan: 'Njerwz ndryshwm mw kamw bwrw pyetje :'Ai dwgjonte Enveri shokwt dhe a i pyeste ata,apo vepronte nw kokw tw vet?'.Dhe e jep po vetw pwrgjgjen:'Po,Enveri i dwgjonte shokwt,kwshillohej me ta pwr probleme tw ndryshme dhe vepronte sipas vendimeve qw merreshin kolegjialisht.'(faqe 166).
Pak mw poshtw ai vazhdon: 'Enveri kwshillohej vecanwrisht me M.Shehun dhe H.Kapon, por pwr probleme tw veçanta kwshillohej edhe mw shokw tw tjerw,sipas sektorwve qw ata drejtonin.(po aty).
Ky pohim, duke pwrjashtuar ngjarjet tragjike qw ndodhwn nw Konferencwn e Tiranws, mw 1956, pwr tw cilat kam shkruar nw kwtw gazetw dhe qw do t'i rikujtoj shkurtimisht mw poshtw, mund tw jetw deri diku i besueshwm, deri nw fillim tw viteve '70-tw, pra,'para se tw pwsonte atakun e pawrw nw zwmwr...',sic vw nw dukje ai nw libwr, (po aty), sepse mw pas Enver Hoxha shumw nga vendimet me rwndwsi jetike i ka marrw, siç gjykonte ai vetw, ose duke u kwshilluar me njeriun e tij mw tw ngushtw dhe mw tw afwrm, qw nuk ishte veçse Nexhmia, qw nw Fjalorin Enciklopedik Shqiptar wshtw cilwsuar, jo pa qwllim, "˜bashkwshorte dhe bashkwpunwtore e Enver Hoxhws.' (Vwllimi 2,faqe 962).
Pwr tw vwrtetuar kwtw mendim,mjafton tw japim njw shembull tw nxjerrw po nga ky libwr, ku Ramiz Alia pwrshkruan se ç'ndodhi pas natws sw fundit tw Festivalit tw 11- tw Kwngws nw RTVSH,(22-25 dhjetor 1972),ku ai shkruan:
"˜Nw pushimin e pjesws sw parw dhe tw dytw,bisedova me T.Lubonjwn, atwherw drejtor i RTVSH-sw . I thashw qw Festivali i kishte kaluar kufijtw dhe binte nw kundwrshtim me vijwn e Partisw, qoftw pwr sa i pwrket mwnyrws sw ekzekutimit tw kwngwve ,qoftw pwrsa i pwrket veshjes sw kwngwtarwve.' (faqe 262). (Duke bwrw njw parantezw,ashtu sic kam shkruar nw dosierin "Enver Hoxha,Festivali i 11-tw...Ramiz Alia dhe Todi Lubonja',botuar nw faqet e kwsaj gazete, siç pohon dhe vetw Todi, e vetja vwrejtje e Ramiz Alisw ishte pwr fustanin e gjatw tw njw kwngwtareje, qw i rrinte asaj si thes si dhe fjalwt :'...mos kwngwt e kwtij festivali janw si bonbone me sheqer qw kanw brenda helm?' dhe asgjw mw shumw..).
"˜Tw neswrmen, -vazhdon Ramiz Alia nw librin e tij, -bisedova edhe me H.Kapon dhe me M.Shehun dhe asnjeri nuk kishte ndonjw vwrejtje tw veçantw.Unw u thashw mendimin tim dhe vwrejtjet qw i kisha bwrw Todit.Dhe kaq.'(po aty).
Normalisht, kur dy udhwheqwsit mw tw rwndwsishwm dhe shokwt mw tw ngushtw tw Enver Hoxhws qw nw vitet e para tw Luftws,se sa Ramiz Alia,vecanwrisht Mehmet Shehu qw, siç shkruan, kur ai bisedonte me Enverin "qeshnim bashkw, kur kujtonim se sa i rreptw tregohej Mehmeti ndaj qafleshwve qw kalonin poshtw zyrave tw kryeministrisw'(faqe 263),pikwrisht pra kwta tw dy nuk bwnw vwrejtje pwr Festivalin e 11 tw,vwrejtje qw logjikisht nuk duhej tw kishte bwrw as Enver Hoxha,qw ato ditw ishte me pushime nw Vlorw dhe qw andej e kishte ndjekur kwtw veprimtari tw rwndwsishme artistike nga ekrani i TVSH-sw.
Kam shkruar gjwrw e gjatw nw dosierin qw pwmenda mw sipwr rreth tw papriturave qw sajoi Enver Hoxha pas kwtij festivali, tw cilave Ramiz Alia u ka kushtuar vemendje nw librin e tij "˜Jeta ime',por edhe ku, mjerisht, gabon nw trajtimin e disa ngjarjeve e datave dhe kjo sepse, siç shkruan nw parathwnien e kwtij libri, wshtw bazuar kryesisht nw kutimet e tij .
Si pasojw, nuk wshtw e saktw,qw Enver Hoxha ka kritikuar Festivalin e 11-tw nw mbledhjen e Presidiumit tw Kuvendit Popullor, tw zhvilluar nw 9 janar.Nw kwtw mbledhje,duke bwrw diskutimin me titull "Zhvillimi i letwrsisw dhe arteve tw bwhet nw luftw kundwr cdo ndikimi tw huaj', nw njw kohw qw kur po shqyrtohej raporti i paraqitur nga Komiteti Ekzekutiv i Kwshillit Popullor tw rrethit tw Tepelenws,'ai jo pa qwllim ndalet nw traditat e kwtij rrethi edhe nw fushwn e folklorit, pwr tw trajtuar larg e larg intrigwn djallwzore qw ,siç do tw shohim,kishte thurur nw mwndjen e tij satanike,ai shprehet kwshtu:
'Njw mwsuese shkolle mw shkruan se kur u thotw nxwnwse si duhet ta kenw paraqitjen se si tw sillen ,kwta i pwrgjigjen;'Ju, shoqja mwsuese, na thoni tw jemi tw sjellshwm, me paraqitje tw rregullt, por ne shikojmw se nw Televizion dalin njerwz me veshje ,me flokw e me pamje qw ju na i keni kritikuar.Mirwpo ato ,qw shfaqen nw televizion janw zyrtare.Jo shokw, kwto gjwra nuk janw zyrtare, por kontrabandw.' (Enver Hoxha, Vepra 50,1986 faqe 4-5).
Siç shihet, ai nuk shqipton as edhe njw fjalw pwr Festivalin e 11-tw.
Kjo vwrtetohet edhe nga njw fakt tjetwr. Mw 15 janar 1972, nw mbledhjen e pwrmuajshw qw Todi Lubonja organizonte mw ne, redaktorwt e RTVSH-sw, siç kam shkruar edhe mw parw, ai na lexoi pikwrisht kwtw fragment nga diskutimi Enver Hoxhws dhe na twrhoqi vemendjen qw nw tw ardhmen tw tregonim kujdes ndaj kritikave tw tij nw kwtw drejtim.
Vwrejtjet e para pwr Festivalin e 11-tw Enver Hoxha ka filluar t'i bwjw pas letrave tw tw rinjve nga rrethi i Lushnws, sigurisht tw nxitura prej tij, qw tw tregonte se ja, wshtw rinia, pra populli qw na twrheq vemendjen ndaj kwtyre dukurive negative qw vwreheshin nw RTVSH,letra botuara nw gazetwn "˜Zwri i Rinisw' mw 23 janar 1973 e nw vazhdim, dhe pastaj nw mbledhjen e pwrgjithshme tw komunistwve tw Aparatit tw KQ tw Partisw pwr dhwnie llogarie dhe zgjedhje, qw wshtw zhvilluar nw 15 mars 1973,ku iu drejtua Fadil Paçramit, duke nwnkuptuar edhe Todi Lubonjwn, me fjalwt: 'Kwta shokw duan qw ne tw pohojmw se liberalizmi nuk qenka armiku kryesor . Kjo wshte teza e armikut. Ne bwjmw pyetjen:'Ju jeni me tezat e partisw, apo me tezat e armikut?'.(Enver Hoxha,Vepra 50 faqe 297,1986). Pastaj nw Plenumin e 4-t tw KQ, tw mbajtur nw qershor tw po atij viti do t'i cilwsonte armiq, do tw kurdiste procese qesharake gjyqsore dhe do t' kallte nw burg, kurse familjet e tyre do t'i internonte.(?!).
Sidoqoftw, nuk kanw rwndwsi datat. Rwndwsi kanw pwrshtypjwt qw krijon Ramiz Alia nga kwto veprime tw Enver Hoxhws, pwr tw cilat shkruan:
'Para se Enveri tw fliste nw Presidiumin e Kuvendit Popullor, nuk kishim arritur tw flisnim bashkw pwr Festivalin.Kwshtu kritika e tij pwr Festivalin ishte e papritur pwr mua.Bile nuk mw erdhi mirw qw Enveri bwri kritikw publike, pa biseduar fare me mua qw pwrgjigjesha pwr kwtw sektor veprimtarie!... (faqe 293-264).
Pra, Ramiz Alia, me shumw tw drejtw e ka ndier veten tw fyer. Por, nw tw njejtwn kohw, ai dwshmon se Enver Hoxha, nw kundwrshtim me ato qw shkruan mw sipwr, kur pohon se ai i pyeste shokwt, se kwshillohej mw ta, sidomos me Mehmet Shehun dhe Hysni Kapon, por edhe me tw tjerw, sipas sektorwve qw ata drejtonin,si nuk paska pyetur tw paktwn Ramiz Alinw qw mbulonte pikwrisht "˜kwtw sektor veprimtarie',pra, si nuk paska biseduar me tw gjerw e gjatw pwr Festivalin e 11-tw, i cili do t'i shwrbente, siç do tw shohim, si pikwnisje pwr tw sulmuar artin kulturwn, ku, sipas tij, ishin shfaqur dhe shfaqeshin shenja tw theksuara tw ndikimeve tw huaja dhe liberalizmit dhe mw pas edhe pwr sektorw tw tillw, shumw tw rwndewsishwm, si ekonomia,mbrojta,ku u zbuluan edhe sabotime?
"˜Kjo wshtw ana formale e çeshtjes,-vazhdon Ramiz Alia nw librin e tij.-Themelore wshtw se unw nuk e kisha tw qartw se pwrse E.Hoxha mbajti atw pozicion aq kritk ndaj Festivalit XI.Nw tw gjitha kontaktet dhe bisedat qw kam pasur me tw pwr probleme tw arteve dhe tw kulturws,Enveri asnjwherw nuk tregohej i ngurtw'. (faqe 263).
6
Pastaj nw libwr Ramiz Alia pwrmend edhe takimin qw Enver Hoxha ka pasur disa muaj para Festivalit tw 11-tw tw Kwnges nw RTVSH mw 1972 me Agim Meron, sekretarin e parw tw KQ tw Rinisw, nw tw cilin ai kishte kwshilluar qw ndaj brezit duhej tw tregohej vemendje e veçantw, qw tw rinjtw ta ndjenin veten mw tw lirw,qw tw jepeshin mw shumw filma, qoftw nw shfaqje nw RTVSH,apo kwngw e valle...
"Prandaj, -thekson ai, -pwr mua ka qenw e vwshtirw nw atw kohw tw kuptoja atw qendrim aq tw rreptw tw Enverit.'(faqe 263).
(Unw,familiarw tw mi dhe shokw tw ngushtw, intelektualw, nw takime nw rreth shumw tw ngushtw me dhe me zw tw ulwt se, "Ëœedhe muret kanw veshw dhe dwgjojwn',kwtw qwndrim tw Enver Hoxhws pas Festivalit tw 11-tw, qw pasoi me masakrwn e cila filloi nw fushwn ekonomike dhe ushtarake, ku preu koka anwtarwsh tw Byrosw Politike tw KQ, deri te specialistw, duke i cilwsuar armiq tw betuar tw popullit, e kemi cilwsuar si qwndrim tw denjw tw Hitlerit dhe Stalinit, tek tw cilwt me kalimin e viteve filloi tw krijohej bindja se ata qw kishte rreth tij donin t'i rrwmbenin pushtetin dhe pwr mw tepwr ta asgjwsonin).
Po kwtw mendim shpreh edhe Ramiz Alia nw librin e tij,kur shkruan:
"ËœNga ana tjetwr ka shumw mundwsi qw qwndrimi sektar,ose i ashpwr i Enverit tw diktohej edhe nga instikti i'vetwmbrojtjes'.E kam thwnw edhe mw parw .E.Hoxha ka qenw nw shwnjw nga titistwt dhe K.Xoxe, me shokw,tw cilwt e akuzonin herw pwr oportunizwm,herw pwr sektarizwm,por gjithnjw me synim eleminimin e tij .Rrethi i "Ëœarmiqve' qw kwrkonin kokwn w tij erdhi duke u shtuar,sidomos pas prishjes edhe pas prishjes me Bashkimin Sovjetik.Mund tw ketw ndikuar tek ai edhe problemi kinez,sektarizmi i revolucionit Kulturor dhe politika e afrimit tw Kinws me amerikanwt,qw filloi me vizitwn e Niksonit nw Pekin. Ai ishte tepwr i ndjeshwm ndaj rreziqeve qw mund tw kwrcwnonin vendin dhe partinw tonw.Liberalizmi dhe revizionizmi, ashtu si dhe imperializmi shpalleshin rreziqe tw mundshwm.'(faqe 263).
Me kwto argumente, me tw cilat Ramiz Alia pwrpiqet tw mbrojw Enver Hoxhwn pwr veprimet e tij kriminale qw ndwrmori nw radhw tw parw ndaj shokwvw tw tij besnikw e pastaj, edhe mw poshtw, ndaj njerwzve tw thjeshtw, sic do tw shohim edhe mw poshtw duke shfletuar librin e tij,ai pohon edhe njw herw tjetwr se Enver Hoxha vuante nga njw swmundje e rwndw mendore, qw quhet paranojw. Dhe nw qoftw se nuk e pwrmend kwtu kwtw fjalw, duhet tw kthehemi shumw prapa, nw prill tw viti vitin 1956, u thirr me urgjencw nga e shoqja,Nexhmia,tw vinte nga Vlora nw Tiranw, ku po pwrgatiste raportin qw do tw mbante nw Kogresin e Tretw tw PPSH-sw,qw do tw zhvillohej pas njw muaji,pwr tw marrw pjesw nw kwtw konferencw, nw tw cilwn delegatwt, tw frymwzuar nga punimet e Kongresit tw XX tw PK tw B.Sovjetik, kritikonin udhwheqwsit partiakw qw ishin shkwputur nga masat dhe ishin zhytur nw bollwk nga privilegjet qw i kishin krijuar vetes,kur populli nuk gjente nw treg edhe ushqimet mw tw domosdoshme dhe kwrkonin, demokratizimin e mwtejshwm tw partisw.
Atwherw nga presidiumi i kwsaj konference Enver Hoxha u ishte sulur twrw delegatwve qw me guxim e sinqeritet kishin shprehur mendimet e tyre kritike, i kishte mbytur ato dhe, pwr mw tepwr, pas pwrfundimit tw punimeve tw saj ,duke i cilwsuar armiq,kishte ndwrmarrw njw fushatw burgimesh dhe internimesh kundwr njw pjesw tw mirw tw tyre.(Lidhur mw kwtw konferencw para disa javwsh kam botuar nw faqet e kwsaj gazete dosierin "Enver Hoxha, Konferenca e Tiranws,(16-20 prill 1956), Ramiz Alia dhe Peco Kagjini',ndaj e shoh tw tepwrt tw mos zgjatem nw kwtw drejtim).
"ËœDuhet thwnw,-shkruan Ramiz Alia nw libwr,-se udhwheqja e Partisw,(nwnkuptohet Enver Hoxha,S.K.), nuk bwri diferencimin e nevojwshmw .Goditja qw u dha ndaj delegatwve fajtorw ,u shtri edhe nw mjaft njerwz tw cilwt realisht nuk ishin kundwr Partisw dhe vijws sw saj.Nuk ishte hera e parw dhe e fundit qw bashkw me "Ëœtw thatin digjej edhe i njomi".Jam I bindur sw pwr kwtw veprim tw pamatur kanw ndikuar negativisht udhwheqwsit kryesorw tw Sigurimit tw Shtetit ,me zellin e tyre tw tepruar kundwr "Ëœarmiqve' dhe prirjen pwr t'i bwrw "Ëœqejfin' Enverit ,tw cilwt gjoja e mbronin nga "Ëœkomplotet' dhe "Ëœatentatwt'e armiqve tw ndyshwm.Sigurisht kjo ndikonte kryesisht te Enveri, i cili me tw drejtw ,(nw mw tw shumtwn e rasteve), ose pa tw drejtw ,e kishte tw theksuar dyshimin ndaj cdo gjwje qw vinte nga titistwt, ashtu sic e kishte mw pas edhe mw tw theksuar pwr sovjetikwt .Njw farw paranoje,sipas meje e justifikuar.' (faqe 199).
Shkencwrisht, sipas tw dhwnave shkencore qw janw botuar kohwt e fundit edhe nw shtypin tonw, paranoja wshtw "Ëœmosbesim dhe dyshim i theksuar dhe i pajustifikuar ndaj tw tjerwve,dyshim se ata e shfrytwzojnw, e dwmtojnw, ose e mashtrojnw...Paranojaku vuan nga kwto crregullime,dyshon rreth besnikwrisw dhe besueshmwrisw ndaj tw tjerwve...Paranojakwt janw tw pushtuar nga ndjenja e madhwshtisw, janw tw prirur qw t'i trajtojnw njerwzit si objekte dhe janw indiferentw ndaj dwmit qw mund t'u shkatojnw atyre.'
Pas cdo fjale,pwr tw mos thwnw pas cdo shkronje tw kwtij pwrcaktimi shkencor pwr paranojakwt, vertetohen katwrcipwrisht edhe pohimi i mwsipwrm i Ramiz Alisw, si dhe opinioni qw ishte krijuar me kohw nw popull, fatet e tw cilit e tij ishin nw dorwn e njw njeriu si Enver Hoxha qw vuante nga paranoja ,por jo e justifikuar, sic pwrpiqet ta mbrojw Ramiz Alia,sepse veprimet e kwtij paranojaku, tw paktwn qw nga viti 1948,kur u prish me Jugosllavinw, nuk u shtrinw pwr shembull nw familjen e tij, ose njw rreth tw ngushtw shoqwror,ku prapw sw prapw do tw ishihn shumw tw dwmshme, por nw njw vend, me sipwrfaqe pak mw shumw 28 mijw km katrorw, qw quhet Shqipwri dhe popullsi mbi 1 milon banorw tw cilwn sfiliti, e varfwroi, e shndrroi nw burg dhe e izoloi nga bota.
Na rast se udheheqja e partisw,pra Enver Hoxha pas kwsaj konference ,nuk paskwsh bwrw diferencimin e duhur,pra paskwsh dwnuar njerwz pa faj,'pwr zellin e tepruar tw udhwheqwsve tw Sigurimt tw Shtetit',atwherw,si wshtw e mundur qw pas arrestimit dhe dwnimit me pushkatim tw drejtuesve kryesorw tw Ministrisw sw Brendshme, nga varej ky Sigurim,Enver Hoxha nuk i liroi ata qw kishin qenw viktimw tw tyre.
Pwrkundrazi, jo vetwm qw nuk e bwri kwtw, por si paranojak qw ishte,pas vetwvrasjes, a vrasjes sw Mehmet Shehut ,mw 1981, e akuzoi atw dhe mw pas edhe Kadri Hazbiun dhe Beqir Ballukun se nw bashkwpunim me revizionistwt jugosllavw kishin dashur ta shfrytwzonin Konferencwn e Tiranws pwr tw pwrmbysur pushtetin popullor nw Shqipwri dhe pwr tw eleminuar edhe atw vetw.?!). Çfarw fantazirash,sepse asnjw nga konkluzionet e tij nuk u vwrtetuan dhe nuk janw vwrtetuar kurrw!..
Sw fundi,kur paskwsh krijuar bindjen se paskwshin qenw drejtuesit e Sigurimit qw paskan marrw mw qafw delegatw tw kwsaj konference, "Ëœpwr t'i bwrw qejfin Enverit',pwrse pas vdekjes sw tij vetw Ramiz Alia nuk bwri asnjw pwrpekje qw ata tw liroheshin mw sw fundi nga internimi si tw pafajshwm, tw tillw si si Peco Kagjini qw i ka pwrshkruar ngjarjet e Konferencws sw Tiranws dhe veprimet gjakwsore tw Enver Hoxhws nw njw libwr me tw njejtin titull dhe qw vuajti familiarisht internimin deri nw vitin 1990 nw njw fshat tw humbur tw Vlorws?
Tw kthehemi tani te Plenumi i 4-t famwkeq Komitetit Qendror qw u zhvillua nw qershor tw vitit 1973 dhe qw pati zanafillwn te Festivali I 11-tw,plenum qw,sic e pamw, shwrbeu pwr tw nisur sulmin kundwr "Ëœndikimeve tw huaja e qwndrimeve liberale ndaj tyre ,si dhe veprimtarisw armiqwsore ndaj tw F.Pacramit dhe T.Lubonjws,'sic pwrcaktohet nw botimin e parw tw Fjalorit Enciklopedik Shqiptar,(1985, faqe 847).
Pwr kwto probleme raportin e mbajti vetw Enver Hoxha, dhe jo Ramiz Alia, tw cilit i takonte, sepse si sekretar pwr Kulturwn dhe Propagandwn nw KQ kwtw radhw,sic pohon ai nw libwr, ai duhej tw jepte llogari pwr gabimet qw kishin ndodhur nw sektorwt qw drejtonte. Dhe jo vetwm kaq.Fati i tij,duke u nisur nga dwnimet qw ndwrmori Enver Hoxha ndaj tw mwsipwrmwve, ishte nw fije tw perit,pra varej nga diktatori i tmerrshwm.Ndaj Ramiz Alia nw librin e tij shkruan:
'Disa herw mw kanw pyetur se si wshtw mundur qw kam shpwtuar me kaq,pra pa u pwrfshirw nw "Ëœlistwn' e armiqve tw Partisw,nw Plenumin e 4-t dhe mw pas.'(Faqe 264-650).
Pwrgjigjen e jep po vetw nw kwtw mwnyrw: 'Thuhet se Enveri mw kishte "Ëœzgjedhur' si zwvendwsin e tij,prandaj mw ka mbrojtur...Thuhet gjithashtu se ka ndikuar shoqwria ime me Nexhmien,ose edhe krushqia, meqwnwse mbesa ime wshtw martuar me Ilirin,djalin e Enverit'.
Dhe, pwr tw treguar se si Enveri dhe Nexhmia ishin me njwri -tjetrin "Ëœalter ego' pra, Nexhmia pwr tw ishte "Ëœnjw tjetwr unw', me fjalw tw tjera, ishin njwlloj, ai- swr dhe ajo ledi Makbeth, ose edhe mw saktw, "Ëœmotwr e vwlla siamezw', Ramiz Alia vazhdon:
'Edhe kwtw nuk e besoj, sepse, si Enveri, ashtu edhe Nexhmia nuk janw "˜zmbrapsur' nw vendimet e tyre as nga "˜kushurinjtw' dhw tw afwrmit ,(kujtojmw rastin e B,Omarit), as nga shoqritw e miqwsitw "˜ (faqe 265). (Kujtoj me kwtw rast se B.Omari ishte burri i motrws sw Enver Hoxhws, tw cilin ky xhelat e dwnoi me pushkatim nw Gjyqin Special tw vitit 1945, duke e lwnw tw ve dhe me dy fwmijw jetimw.)
Pwrswri njw dwshmi tjetwr nw bazw tw sw cilws Ramiz Alia pohon se "˜udhwheqws i madh dhe i dashur popullit shqiptar' ishte i pamwshirshwm, kur donte, dhe i butw dhe i arsyeshwm, kur ia interesonte. Dhe kjo sepse i pari qw pritej tw dwnohej nw Plenumin e 4-t tw KQ pwr "˜gabimet e rwnda' qw kishin ndodhur nw fushwn e kulturws, ishte Ramiz Alia. Pra, kemi njw pwrjashtim tw habitwshwm duke njiohur natyrwn gjakwsore tw Enver Hoxhws. Po mw mirw qw ndodhi kwshtu. Ne, shokw e miq, qw ndiqnim ngjarjet e kobshme qw, siç do tw shohim do tw thelloheshin edhe mw shumw, si rrjedhojw e veprimeve tw kwtij paranojaku, nuk dwshironim nw asnjw mwnyrw qw Ramiz Alia tw pwsonte fatin e shokwve tw tij, Todi Lubonjws dhe Fadil Paçramit.
"˜Todi Lubonja dhe Fadil Paçrami, -shkruan ai,- jo vetwm qw u pwrjashtuan nga KQ dhe nga Partia, por kundwr tyre u zhvillua njw proces gjyqwsor me akuzwn si armiq tw pushtetit popullor. Ata u dwnuan me nga 13 dhe 15 vjet burg pwrkatwsisht, ndwrsa familjet e tyre u internuan. Personalisht dwnimin e kwtyre shokwve e kam vuajtur moralisht....Kam heshtur duke iu bindur vijws sw Partisw'.(faqe 266).
Me fjalw tw tjera, Ramiz Alia dwshmon se nuk kishte pasur guxim qw t'i kundwrvihej Enver Hoxhws, me vendimet e tw cilit pwr tw dwnuar ashpwrsisht delegatw qw, siç e pamw, kishin diskutuar nw Konferencwn e Tiranws,(1956), ose pwr tw dwnuar aq rwndw pwr gati 30 vjet internim edhe Liri Belishovwn, mw 1960, sepse kishte shprehur mendimin qw Shqipwria tw mos prishte marrwdhwniet me B.Sovjetik, ai nuk mund tw pajtohej...
Megjithatw, mw 1985, pas vdekjes sw diktatorit Enver Hoxha, kur u bw sekretar i parw i PPSH-sw, Ramiz Alia nuk pati pwrswri guximin qw t'i lironte edhe kwta nga internimi, duke u justifikuar, siç shkruan nw libwr, se e penguan 'problemet dhe vwshtirwsitw e mwdha qw kishin tw bwnin me fatin dhe tw ardhmen e gjithw vendit.'(?!).
Duke u kthyer edhe njw herw tw kapitulli "ËœEnver Hoxha',Ramiz Alia ndalet edhe te rrethanat qw krijuan kultin e individit tw tij.
"ËœLidhur me kultin -shkruan ai, -mund tw them se Enveri personalisht nuk e ka kwrkuar njw gjw tw tillw. Por ishim ne, bashkwpunwtorwt e tij, ishte e gjithw propaganda e Partisw qw ka luajtur rol pwr krijimin e kultit. Mund tw thotw dikush: 'Po Enveri,pwrse e lejonte njw gjw tw tillw? 'E vwrteta wshtw se ai nw disa raste ka porositur qw tw ndalen teprimet ndaj figures sw tij. Por mw pas duket se edhe ai u ambjentua me njw situatw tw tillw."(faqe 166).
Ashtu si Stalini, Hitleri, Musolini, nga tw cilwt nuk kishte asnjw ndryshim. Sidoqoftw, Enver Hoxha nuk duhej tw lejonte qw t'i kwndohej kwnga me vargjet: "ËœEnver Hoxha e nxori shpatwn,/Edhe njw herw, o,pwr situatwn,/Kjo asht shpata qw u rri te koka,/Gjith' armiqve qw ka sot bota...''. Komenti mw duket i tepwrt.
7
Dwnimet absurde nw Plenumit tw 4-t tw KQ, (qershor 1973), qw pasuan me spastrime dhe dwnime tw tjera tw njerwzve tw shquar nw fushwn e kulturws dhe artit pwr shfaqje tw huaja dhe ndikime liberale nw veprat e tyre,'u pasuan edhe me dwnime tw grupit tw ushtarakwve dhe mw pas tw grupit qw vepronte nw fushwn e ekonomisw.-shkruan Ramiz Alia,-...U dwnuan 4 anwtarw tw Byrosw Politike dhe 10 anwtarw tw KQ tw partisw.Anwtarwt e Byrosw Politike B.Balluku,P.Dume,K.Theodosi e A,Kwllezi- u dwnuan edhe me vdekje nga gjyqet qw u organizuan kundwr tyre.'(faqe 266). Dhe mw poshtw vazhdon: 'Dwnime tw rwnda iu dhanw edhe disa gjeneralwve e kuadrove tw lartw tw ushtrisw.Nw kwtw kategori goditja ka rwnw edhe nw njerwz qw e dinin pwr cfarw kishin punuar ,por edhe tek disa qw nuk kishin idenw se pwrse bwhej fjalw.'(faqe 267).
Tjetwr dwshmi qw provon se shfaqjet e paranojws po vepronin me shpejtwsi marramendwse nw trurin dhe mendjen neroniane tw Enver Hoxhws,tw cilat Ramiz Alia i shpjegon nw libwr nw kwtw mwnyrw:
"ËœSw pari,wshtw e njohur se nw fillim tw viteve '70-tw, mw saktw nw fund tw tw vitit 1973 E,Hoxha pwsoi njw goditje nw zemwr,(infarkt).A thua se pas kwsaj ngjarjeje vetw E.Hoxha ka filluar tw shqetwsohet pwr pushtetine tij.A thua nw kwtw kohw ndokush nga bashkwpunwtorwt e tij,Mehmeti, Hysniu,apo Beqiri,ka nisur tw projektojw marrjen e pushtetit?Unw e kam tw vwshtirw tw pohoj, apo tw mohoj hipoteza tw tilla.Por logjikisht qw tw dyja pyetjet janw tw mundshme.'(faqe 268).
Mw qartw se kaq nuk ka ku tw vejw. Paranojakun Enver Hoxha e shqetwsonte pikwrisht ajo qw ishte me shtrenjtw se çdo gjw tjetwr nw botw-pushteti i tij,tw cilin kishte frikw tw tmerrshme se mos ia rrwmbente njw nga ata qw i kishte pasur shokw pwr vdekje qw nga vitet e Luftws, tw cilwt tani, sic bluante ai nw mendje, kwrkonin vdekjen e tij.
Mw poshtw Ramiz Alia shpjegon ato qw ka shtruar edhe mw sipwr nw librin e tij, pra se hapja e Kinws ndaj Amerikws, vizita e Niksonit nw Kinw mw 1972, dukuri tw cilat ai e shihte me sy tw shtrwmbwr,mund tw kenw ndikuar tek ndonjw grup ushtarakwsh, ose te disa kuadro udhwheqwsish tw ekonomisw ,pwr tw "Ëœrishikuar vijwn dhe politiken e Partisw,'-shkruan ai nw libwr.(faqe 268).
Pwrswri fantazi paranojaku!...Si pasojw, erdhwn kwto qwndrime aq mizore ndaj figurash besnike tw tij, qw u ndwrmorwn personalisht nga vete Enver Hoxha,por me tw cilat Ramiz Alia duket se nuk wshtw pajtuar qw atwherw, ndaj shkruan:'Sidoqoftw, vwnia e tyre pwrpara pwrgjegjwsisw penale dhe dwnimet qw u dhanw,sidomos dwnimi kapital pwr ata qw u quajtwn fajtorw, ishin masa ekstreme.'(faqe 270).
Cilat qenw pasojat e kwsaj gjendjeje me spastrimet nw fushwn e ekonomisw dhe ushtrisw qw ndwrmori Enver Hoxha, tw denja pwr njw tiran tw cmendur sic ishte?
Kwtw shpjegon pwrswri Ramiz Alia, i cili mban qwndrim tw ashpwr kritik kur shprehet: 'Si rrjedhim i kwtyre ngjarjeve nw parti dhe nw popull pwrgjithwsisht u krijua njw situatw e rwndw.Sektarizmi mori hov dhe filloi tw karakterizojw sjelljen dhe qwndrimin e shumw kuadrove,tw organizatave tw Partisw dhe sidomos tw organeve tw Sigurimit tw Shtetit.Kwta sikur gjetwn edhe bazwn "Ëœteorike' pwr veprimet e tyre ekstreme.'(faqe 270).
Po kush e frymwzonte kwtw Sigurim qw tw vepronte nw kwtw mwnyrw?Askush veç Enver Hoxhws, sepse, e pwrswris, te kjo "˜armw' e gjente ai mbwshtetjen e tij dhe krahas tij edhe Hysni Kapos qw mbulonte nw KQ edhe Ministrinw e Brendshme,ashtu si edhe edhe Mehmet Shehu nw Kwshillin e Ministrave.
"ËœNw kwtw atmosferw .-nwnvizon Ramiz Alia, -edhe pakwnaqwsitw te njerwzit filluan tw shtoheshin,tw cilat mw vonw ,sidomos nwnw ndikimin e faktorwve tw jashtwm, do tw shpwrthenin'.(po aty).
Siç shihet, qendrimi kritik i Ramiz Alisw ndaj Enver Hoxhws nga faqja nw faqe e kwtij libri , fillon edhe rritet.
Pasi vw nw dukje se vizita e presidentit amerikan Nikson nw Kinw,'u konsideruan nga ana e PPSH-sw si shkarje polititike ,si pajtim me imperializmin dhe pabesi ndaj luftws sw popujve pwr clirim kombwtar, vecanwrisht ndaj popullit vietnamez, qw pikwrisht nw atw kohw pwsoi edhe goditjet mw tw rwnda nga forcat ushtarake amerikane,Ramiz Alia shkruan:
"ËœDuke reflektuar sot, pa dyshim qw udheheqja shqiptare, (pra Enver Hoxha,S.K.),u nxitua.Jo vetwm se lidhjet me SHBA-nw nuk vinin nw rrezik sistemin shoqwror nw Kinw...por ato lidhje nuk dobwsonin aspak as pozitwn e Shqiwrisw nw botw.Pwrkundrazi,ato mund tw shfrytwzoheshin nw tw mirw tw pwrmirwsimit tw imazhit tw Shqipwrisw nw arenwn ndwrkombwtare.(faqe 272).
Jam i bindur sw kwto konkluzione tw logjikshme Ramiz Alia i ka formuluar nw mendjen e tij qw nw ato kohw,por nuk ka pasur guxim t'i shprehte, ashtu si nuk arriti tw shprehte edhe mendimet e tij pas Festivalit tw 11-tw dhe Plenumit tw 4-t, dhe plenumeve me pasoja aq tw rwnda pwr popullin dhe partinw,sepse do tw cilwsohej prej diktatorit "Ëœarmik' dhe do ta paguante me kokw.
Si pasojw e tekave paranojake tw Enver Hoxhws,dhe me sa duket edhe tw Hysni Kapos dhe Mehmet Shehut, ashtu si mw 1961 me Bashkimin Sovjetik, erdhi edhe prishja me Kinwn.( Rrethanave historike qw sollwn prishjen me Bashkimin Sovjetik,duke u bazuar gjithnjw nw librin "Jeta ime",(kujtime),tw Ramiz Alisw,do t'i kushtoj njw dossier tjetwr, qw do tw botohet gjithashtu nw faqet e kwsaj gazete.) Por, nw qoftw se nw rastin e parw, ishte Kina qw na u ndodh pranw dhe na ndihmoi, kwtw radhw Shqipwria, si rrjedhim e kwtij qwndrimi tw çmendur tw Enver Hoxhws,mbeti vetwm ,ose, sic mburravecohej ai: "˜I vetmi vend nw botw qw ndwrton socializmin,duke mbajtur nw njw dorw kazmwn dhe tjetrwn pushkwn' dhe si pasojw krijoi edhe parrulla tw tilla si: "˜Jetojmw dhe punojmw si nw rrethim', "˜Çajmw bllokadwn borgjezo-revizioniste,'I gjithw populli ushtar', e tw tjera si kwto,tw gjitha pwr tw krijuar psikozwn se nga çasti, nw cçst Shqipwrinw "si shkwmb graniti nw brigjet e Adriatikut', do ta sulmonin imperialistwt dhe social-imperialistwt, se Shqipwria do "˜t'u mbetej si hala nw grykw' dhe marrwzira tw kwsillojshme.
Kurse e vwrteta wshtw se asnjw vend nga Lindja ose Perendimi nuk ka pasur qwllim tw sulmonte Shqipwrinw,madje sovjetikwt, siç vwrtwtohet nw librin nga "Nga Hrushovi te Putini" tw shkrimtarit dhe politikanit tw njohur, Teodor Laço, pas mwnjanimit tw Hrushovit nga skena poilitike mw 1964 dhe zwvendwsimit tw tij me Brezhnjevin, kanw kwrkuar t'i lwnw mwnjanw mosmarrwveshjet e dikurshme, tw afrohen me Shqipwrinw,por kanw gjetur gjithnjw kundwrshtimin e Enver Hoxhws.
Kaq e vwrtetw wshtw kjo,sa qw nga ajo periudhw shtypi dhe Radioja sovjetike,qw ato vite i kam ndjekur me vemendje, kurrw nuk e kanw pwrmendur pwr tw keq Shqipwrinw nw njw kohw qw shtypi dhe Radio Tirana, madje nw programet nw mbi 20 gjuhwve e huaja, qw nuk dwgjonte askush, nuk reshti kurrw tw sulmonte imperialistwt amerikanw, revizionistwt sovjetikw dhe pastaj revizionistwt kinezw,natyrisht me porosi tw Enver Hoxhws, qw i pushtuar nga deliri i madheshtisw, si pasues i veprws sw Marksit, Engelsit, Leninit dhe Stalinit,pandehte se bota do tw ndiqte shembullin e Shqipwrisw socialiste.
Atwherw,me shokw tw mi intelektualw kemi menduar se Shqipwria nuk duhej tw prishte marrwdhwniet me Bashkimin Sovjetik,sepse nwpwrmjet kwtyre marrwdhenieve, tw bazuara nw bashkekzistencwn paqwsore tw vendeve me sisteme tw ndryshme ekonomike dhe politike,qw filloi tw vinte nw zbatim qeveria sovjetike,edhe vendi ynw do tw lidhej me kwto vende dhe vecanwrisht me Amerikwn,sepse pas kwsaj prishjeje as qw mund tw mendohej sw Shqipwria do tw kalonte nw sistemin kapitalist.Dhe kur kjo nuk nuk ndodhi,pwrswri po me kwta shokw kemi menduar se falw kwsaj kthese tw Kinws,qw po pwrmirwsonte dukshwm marrwdhwniet me Amerikwn, falw edhe teorisw sw Botws sw Tretw,ku Kina pwrfshinte veten e saj dhe ku do tw pwrfshiheshim edhe ne,si aleat i saj i ngushtw, vendi nw nuk do tw mbetej i izoluar. Por diktatori Enver Hoxha zgjodhi rrugwn e dytw.
"ËœPa dyshim,prishja e mwrrwdhwnieve midis dy vendeve tona,-shkruan me tw drejtw Ramiz Alia nw librin e tij 'Jeta ime',-mw tepwr dwmtoi Shqipwrinw se sa Kinwn.Shqipwria humbi njw mbwshtetje tw rwndwsishme ,kryesisht pwr zhvillimin e saj ekonomik,por edhe njw aletate me peshw nw fushwn politike...Ne, udhwheqja shqiptare,gabuam,sidomos kur i dhamw vetes tw drejtwn tw ndwrhynim nw zgjedhjen politike qw bwnw kinezwt nw rastin e vendosjes sw marrwdhwnieve tw tyre me SHBA-nw.'(faqe 273-274).
Tjetwr konkluzion shumw i drejtw i Ramiz Alisw,tjetwr kritikw e ashpwr ndaj Enver Hoxhws,aq mw tepwr qw mw poshtw thekson:'E.Hoxha dhe e gjithw udhwheqja shqiptare,e panw çeshtjen vetwm nga njw kwndvwshtrim, atw tw luftws antiimperialiste dhe nuk patwn parasysh arsyet e kinezwve, tw cilat lidheshin me interesat e tyre kombwtare.'(po aty).
Pwrfundimi i kwsaj aventure tw re tw paranojakut Enver Hoxha shpjegohet nw radhwt e mwposhtme tw librit "Jeta ime',ku Ramiz Alia jo pa trishtim thekson: "ËœPrishja me Kinwn krijoi vwshtirwsi ,sidomos pwr zhvillimin ekonomik tw Shqipwrisw.Mund tw thuhet se nw gjysmwn e dytw tw viteve '70-tw ,por nw mwnyrw tw dukshme me fillimin e viteve '80-tw, ekonomia shqiptare ishte nw stanjacion...Nw vazhdim,shkallw-shkallw, ekonomia nga stanjacioni kaloi nw krizw.Vwshtirwsitw ,edhe lidhur me furnizimin e mjerwzve me ushqime tw dorws sw parw ,u shtuan.Natyrisht,kjo gjendje u pasqyrua edhe nw situatwn politike brenda vendit,e cila erdhi duke u pwrkeqwsuar vazhdimisht.'(po aty).
Ramiz Alia nuk e thotw hapur,por ai nwnkupton se fajtori kryesor qw "˜vendi i vetwm qw ndwrtonte socializmin nw botw, 'siç vazhdonte ta cilwsonte me mburravecwri Enver Hoxha Shqipwrinw,e cila po katandisej nw kwtw gjendje, nuk ishte vecse ai vetw.
Ja pwrse kapitulin qw pason tw librit tw tij ai e titullon: 'Vetizolimi dhe pwrpjejket pwr lidhje me botwn'.Titull kundwrtor, sic wshtw edhe vetw kundwrtor ky kapitull',aq mw tepwr kur Ramiz Alia qw nw reshtat e parw shkruan:'Pas prishjes me Kinwn pwrpara udhwheqjes shqiptare,(pra, gjithnjw duhet tw kuptojmw para Enver Hoxhws,S.K.).doli çwshja e kwrkimit tw tw rrrugwve pwr vendosjen e lidhjejve tw gjera me botwn e jashtme....'por gjithsesi njw hapje e kujdesshme duke u pwrpjekur qw tw mos shkeleshin nenet e ndryshme tw Kushtetutws.'(faqe 274).
Ç'lojw fjalwsh!? Me njw krenari tw njw qeros-fodulli nw Kongresin e e 7-tw tw PPSH-sw nwnwtor tw vitit 1976, Enver Hoxha deklaronte se Shqipwria nuk do tw merrte kredi nga asnjw vend i botws, pra pwr ndwrtimin e socializmit do tw mbwshtetej twrwsisht nw burimet e brendshme dhe forcat e veta, qw sanksionohej edhe nw Kushtetutw, thua se Shqipwria ishte...Zvicwr e dytw!
Tani kur kishte izoluar Shqipwrinw si krimbi i mwndafshit nw lwvozhgwn e tij, kwrkonte "Ëœhapje',"ËœMegjithatw, shkruan Ramiz Alia,-kjo hapje ishte e vogwl.Udhwheqja e partisw,(pra,si gjithjw Enver Hoxha,S.K.), hezitonte tw hidhte hapa tw shpejtw dhe mw tw vendosur.Por duhet thwnw se edhe nga ana e Perendimit nuk wshtw ndwrmarrw asnjw inisiativw pwr tw nxitur kwto lidhje."(faqe 275).
Arsyetim jo i drejtw.Propaganda enveriste prej vitesh villte vetwm vrer kundwr imperiaizmit amerikan dhe satelitwve tw tij dhe tani kur litari u kishte ardhur nw fyt,udhwheqwsit fodullw shqiptarw prisnin qw ata t' vinin nw ndihmw Shqipwrisw qw ishte vetizoluar?!....
Kur lexoj kwto reshta tw librit, mw kujtohet biseda e Enver Hoxhws me Stalinin, qw kam cituar mw lart,zhvilluar nw Kremlin,mw 23 mars tw vitit 1949, ku Stalini i twrheq vemendjen atij me kwto fjalw:
'Nw qoftw se shqiptarwt do tw mbajmw qendrim tw drejtw ,nuk do t'i shajnw shumw impwrialistwt nuk do t'i cytin ata, por do tw sillen mw modestw,Shqipwrinw askush s'ka pwr ta prekur.'
Mjerisht, Enver Hoxha nuk veproi kurrw kwshtu. Dhe madje "˜kwrreu' edhe vepra si "Imperializmi dhe revolucioni','Rreziku anglo-amerikan pwr Shqipwrinw' e tw tjera si kwto, ku vendet perendimore me Amerikwn nw krye "˜i shau, siç thotw populli,- me nwnw e me babw e numwr shtwpie'.
"Nga ky qwndrim,-vazhdon Ramiz Alia,-marrwdhwniet me botwn e jashtme,nuk pwrparuan pwr disa kohw.Por ajo qw e pwsoi ishte ekonomia shqiptare, e cila pwrditw e mw shumw kishte nevojw pwr investime tw reja ,sic kishte nevojw pwr import lwmdesh tw para.Bankat e ndryshme filluan tw venw kushte.Ato arritwn deri atje sa tw ndalonin kreditw tregtare,duke kwrkuar qw cdo mall tw blihet "Ëœcash',me valutw nw dorw.Kuptohet qw pwr njw vend si Shqipwria ,rezervat e tw cilit ishin tw kufizuara nw tw gjitha drejtimet,kwto kushte ishin tw rwnda dhe vwshtirwsonin mw tej pwrparimin e vendit.'(faqe 276).
Falimentim,kapitullim,mjerim,ja çfarw nwnkupton Ramiz Alia nw fragmentin e mwsipwrm i librit me kujtime "Jeta ime'.Dhe tw twra kwto si pasojw e politikws sw diktatorit Enver Hoxha, qw ishte izoluar vendin,pa marrw parasysh kwto pasoja katastrofike.
Dhe kur nw Pjeswn e 6-tw tw librit Ramiz Alia nwnvizon se dwnimwt e njwpasjwshme tw kuadrove kryesorw nw fushwn e kulturws,tw ekonomisw e tw ushtrisw, '...natyrshwm ngjallwn shqetwsime tek njerwzit ,jashtw e brenda partisw,por edhe frikw e dyshime."( faqe 277), dwnime me tw cilat besoj se Ramiz Alia dhe udhwheqws tw tjerw tw Partisw dhe shtetit, nuk pajtoheshin,del qartw se nw c'greminw po e rrokulliste Shqipwrinw Enver Hoxha me politikwn e paranojake.
Tani,me sa duket, pwr veprime tw tilla ai nuk pyeste as pwr Byronw Polititike,as pwr drejtues tw tjerw,qofshin shokw tw vjetwr armwsh.Ishte ai qw nw raportin e mbajtur nw Kongresin e 7-tw tw PPSH-sw, nwntor tw vitit 1976,kritikoi botwrisht teorinw kineze tw Tri Botwve dhe zgjeroi edhe mw shumw frontin e luftws kundwr revizionizmit vetem ai,ashtu sic pohon Ramiz Alia nw libwr dhe se "˜...me kwtw front merrej drejtpwrdrejt E.Hoxha.'(faqe 278).Ramiz Alinw, si teoricien qw mbulonte,sic e kemi thwnw, edhe sektorin e Kulturws Propagandws, as ai as qw e pwrfillte.Ishte po ai qw qw kishte zgjedhur nw Byronw e Politike 'njerwz qw vinin edhe nga radhwt e klasws punwtore', siç nwnvizon autori i librit , (P.Miska.H.Isai,anwtarw tw Byrosw politike,Q.Mihali,Ll.Gegprifti,kandidatw pwr anwtarw) dhe pwr tw cilwt vazhdon: 'Megjithatw,mua nuk m'u duk zgjedhja mw e mirw,'kur:'tashmw Partia kishte shumw kuadro qw kishin mbaruar brenda e jashtw shtetit,specialistw me pwrvlow tw madhe pune etj."Faqe 282). Por tw tillw i duheshin Enver Hoxhws qw t'i kishte si kukulla nw duart e tij.
Megjithate, edhe Ramiz Alia ndoqi shembullin etij.Nw janar tw vitit 1972 Thanas Nano,me miratimine byrosw poitike u largua nga drejtimi i RTVSH-sw, me motivacionin si dogmatik dhe konservator.U zwvendwsua nga Todi Lubonja dhe me urdhwr personal tw Enver Hoxhws nw prill te vitit 1973, u rikthye pwr ta zevendwsuar atw si liberal,(pra, shikoni veprimet absurde tw diktatorit paranojak).Mirwpo nw janar tw vitit 1977nw vendin e Nanos si drejtor tw RTVSH-sw,nuk u emwrua Marash Hajati, drejtor i TVSH-sw-sw,vec tw tjerash, publicist i njohur dhe me pwrvojw,por Cajup Ruzmali, instruktor nw KQ tw PPSH-sw, qw nuk kishte qenw kurrw gazetar dhe pwr mw tepwr nuk donte tw punonte nw kwtw detyrw, aq sa pas disa vjetwsh dha dorwheqjen.
8
Vitet iknin.Vinte edhe Kongresi VIII,nw nwntor tw vitit 1981.Enver Hoxha nuk kishte mw nw krahun e djathtw Hysni Kapon, qw ndwrronte jetw mw 1979 nga kanceri,i cili kishte mbuluar vec tw tjerash edhe Ministrinw e Mbrojtjes, Ministrinw e Brendshme ,pra edhe Sigurimin,aq tw kritikuar nga Ramiz Alia nw librin e tij.Dhe nw kwtw kongres, nw vend qw Enver Hoxha tw rishikonte gabimet trashanike qw kishte bwrw, tw paktwn qw nga koha kur kishte prishur me Kinwn,nw vend qw tw ndryshonte nw Kushtetutw nenet qw pengonin marrjen e kredive,cuditwrisht miratonte planin,e "˜mbwshtetur plotwsisht me forcat tona',(faqe 284),njw aventurw shumw e rrezikshme pwr fatet e popullit shqiptar,pwr tw cilin Ramiz Alia shkruan nw libwr "˜..se mwgjithw pwrpjekjwt pwr tw bwrw njw plan sa mw real,pwrwri jeta tregoi se ai nuk u pwrgjigjej kushteve qw ishin krijuar",se:'Shumw shpejt industria filloi tw vuajw pwr lwndwt e para sepse shtetit i mingonte valuta e nevojshme pwr t'i blerw ato nw tregun kapitalist",se:'... bankat tregtare tw vendeve tw ndryshme,duke njohur vwshtirwsitw tona,ndwrprenw kreditw tregtare pwr mallrat qw nevojitshin nga jashtw.'(po aty).
Shkurt, siç filluam tw talleshim ne nwpwr shtwpitw tona,qw andej e tutje tutje ne do tw fillonim tw zienim veprat gjeniale tw Enver Hoxhws, kwtij strategu tw marksizwm-lenizmit dhe tw ushqeheshim me to....
"Nw atw kohw dhe mw pas, vazhdon Ramiz Alia,-vetwm mendimi qw mund tw shfaqte me gjysmw zwri ndonjw ekonomist pwr nevojwn e thithjes sw kredive nga jashtw,pra pwr ndryshimin e kwtij neni tw Kushtetutw,quhej herezi dhe dwnohej nga partia nw pushtet."(pra,Enver Hoxha dora vetw,faqe 285).
Kwtij pwrcaktimi shumw tw drejtw i duhet shtuar kjo frazw:dwnohej nga Enver Hoxha si armik i betuar, sepse tani ai ishte gjithcka, "Ëœmbreti diell' si Luigji XVI,por qw nxinte qiellin e Shqipwrisw.
Ç'tragjedi-komedi qw po luante ky diktator i çmendur nw kuriz tw popullit!...
Dhe Ramiz Alia vazhdon tw kundwrinterpretojw nw librin e tij sinfoninw "Shqipwria e mjerw socialiste", tw "Ëœkompozitorit' Enver Hoxha ,ndaj shkruan edhe mw ashpwr dhe me sinqeritet kundwr tij,sidoqw si ashtu si herwt e tjera pa e cituar me emwr: 'Kwshtu,nga viti nw vit,shfaqeshin dhe rriteshin vwshtirwsitw.Mungesat nw furnizimin e njwrwzve me mallra tw konsumit tw gjerw,shtoheshin pwr ditw e mw shumw.Gjithnjw e mw shpesh mngonin nw treg edhe gjwrat mw tw nevojshme ushqimore, si qumwshti e vezwt,ndwrsa mishi filloi tw shpwrndahet me tollonw.Pwr pasojw,jo vetem qw nuk u pakwsuan,por filluan tw shtohen radhwt pwrpara dyqaneve shtetwrore,gjw qw sillte rritjen e pakwnaqwsive tek njerwzit.Ekonomia shqiptare,nga faza e stanjacionit gradualisht po kalonte nw atw tw krizws'.(po aty).
Kur lexoja kwto radhw, mw kujtoheshin disa artikuj tw botuar nw gazetwn "˜Shqiptari i Amerikws' tw vitet 1920, qw botohej Korçw, kur ky qytet kwrcwnohej nga zija e bukws.Pra,nw Shqiwrinw qw sapo kishte nisur tw kishte shtetin e vet ,fill pas Luftwws sw Parw Botwrore....
9
Dhe pikwrisht nw kwtw periudhw kaq tw rwndw qw po kalonte populli ynw,sic e pamw ta pohonte vetw vetw Ramiz Alia, i shtypur dhe i varfwruar skajwsisht nga diktutura komuniste,Mehmet Shehu,kwrkonte qw nw Kongresin e VII, qw do tw mbahej nw nwntor tw vitit 1976,siç shkruhet nw libwr,tw shtrohej teza:"Sa mw pwrpara shkon ndwrtimimi i socializmit,aq mw tepwr ashpwrsohet lufta e klasave",(faqe 293).
Pra, ky kriminel sadist,qw nw njw takim rezervistwt e Repartit 1106,(ish-Brigada e parw e komanduar gjatw Luftws prej tij),ku bwja pjesw edhe unw ,pas njw marshimi njw javore, nw shkurt tw vitit 1979,nga Tirana nw Martanesh, Fushw Studno,nw kufi me Dibrwn,nw rrethinat e Librazhdit dhe kthim Tiranw,tw veshur me rroba verore,duke fjetur pwr pesw net nw qiell tw hapur,qw nuk kishte ndodhur as me partizanwt gjatw Luftws,nw njw kohw shumw tw ftohtw dhe tw ashpwr,qw solli si pasojw dwrmimin, sfilitjen, dwmtimet, plagosjet dhe vdekjen e dy rezervistwve, dha urdhwr qw tw arrestoheshin edhe tre oficerw rezervistw pwr "Ëœsabotim tw kwsaj stwrvitjeje' pwr ulje tw dinjitetit tw Brigadws sw Parw,ky Mehmet Sheh qw urdhwroi qw ky marshim tw pwrswritej me tw njwjtin itinerar,por kwtw radhw rezervistwt do tw ishin tw veshur me rroba dimwrore dhe do tw kishin ushqim tw ngrohtw, ky Mehmet Sheh,ky Mehmet Sheh, qw mw 1944 kishte dhwnw urdhwr tw pushkatoheshin pa gjyq disa dhjetwra tw rinj lushnjarw se ishin bashkuar me Ballin Kombwtar,kjo bishw me fytyrw njeriu,qw Enver Hoxha e cmonte aq shumw, sa pas vdekjes sw Hysni Kapos i besonte tw twra funksionet e tij nw Byronw Politike, pra qw tw mbulonte Ushtrinw edhe Sigurimin edhe nw rrugw partiake, ndonwse ishte kryeministwr,shtronte njw tezw tw tillw qw mund t'i shkonte ndwrmend vetwm atij.
"E nxirte kwtw konkluzion,-vazhdon Ramiz Alia,-duke u nisur nga ngjarjet gjatw viteve '70-tw,pra tw dwnimeve qw u dhanw ndaj grupeve "Ëœarmiqwsore' nw gjirin e Partisw,ndaj atyre tw kulturws,ushtrisw dhe tw ekonomisw.."( Po aty).
Ndonwse Enver Hoxha ishte mjeshtwr i shtypjes,dhunws,krimit, po aq ciraku Mehmet Shehu, ai e nuk pranoi kwtw tezw tw formuluar kwshtu dhe nw kongres e "Ëœzbuti' nw kwtw mwnyrw:'Lufta e klasave herw rritet herw ulet,nw raport me zhvillimin e gjendjes sw brendshme dhe asaj ndwrkombwtare,'( faqe 293),qw me fjalw tw tjera,dontw tw thoshte se, sa herw qw do tw zbuloheshin "Ëœarmiq' nw parti dhe qeveri,ose sa herw do tw kishte kriza nw botw ,ne,udhwheqja, dhe,mbi tw gjithw, edhe ju tw Sigurimit, popullit, qw e kemi katandisur keq e mos mw keq,duhet t'ia futim kwmbwt nw njw kwpucw, qw tw rrijw, sic ka ndenjur sus e bile edhe mw sus.
Dhe ja e papritura mw e paparashikuar!Ky Mehmet Sheh,'qw kishte fituar nw sytw e tw gjithw popullit besimin dhe respektin si pasardhwsi i padiskutueshwm i E.Hoxhws,bindje qw e kishim edhe tw gjithw ne,anwtarwt e Byrosw,-siç shkruan Ramiz Alia nw librin e tij,-...pati njw fund tragjik.Tragjedia e tij...filloi njw ditw shtatori tw vitit 1981,kur ai dha pwlqimin pwr fejeswn e djalit tw tij me njw vajzw nga familja e Turdive qw,sipas normave politike tw kohws konsiderohej me qwndrim tw dyshimtw politik.'(faqe 294).
Nw librin e tij Ramiz Alia shkruan se Enveri pas mbledhjeve nw Byronw Politike,pwr kwtw gabim tw rwndw do tw propozonte qw Mehmet Shehut t'i jepej vetwm "Ëœvwrejtje nw kartwn e regjistrimit',(faqe 301). Por nuk wshtw kwshtu.Fejesa ndodhi nw shtator tw vitit 1981,pra dy muaj para Kongresit VIII dhe Enver Hoxha, nga sa shihet, nuk ka dashur qw ta sulmote atw para kwsaj ngjarjeje kaq tw rwndwsishme tw Partisw qw bwhwj cdo pesw vjet.Ndaj "Ëœviktima e tij e ardhshme' mbajti raportin e tij nw kongres pwr problemet ekonomike, u zgjodh pwrswri anwtwr i Byrosw Politike dhe mbeti pwrswri kryeministwr.Hesapet e tjera me tw Enver Hoxha, si zakonisht edhe me viktima tw tjera tw tij,i la mw vonw,pra pas kongresit.
Nuk dua tw zgjatem nw pwrshkrimet qw i bwn Ramiz Alia kwsaj ngjarjeje qw mori,pra pwrmasa tw paparashikuara dhe qw pwrfundoi me vetwvrasjen, ose vrasjen e Mehmet Shehut, shkaktuar nga trysnia paranojake e Enver Hoxhws,i cili nw fillim e miratoi kwtw fejesw, mori pjesw edhe nw ceremoninw e saj, bwri edhe foto me tw fejuarwn nga klasa "˜armike',por qw qw babanw e kishte profesor tw nderuar i Universitetit tw Tiranws dhe qw e wma kishte qenw nw fund tw viteve '30-tw dhe fillim tw viteve '40-tw shoqe e Nexhmies nw Institutin Femwror nw Tiranw dhe pastaj pasi e thirri personalisht nw zyrw e kritikoi dhe ktheu gjithçka pwrmbys.
Pra, Mehmet Shehu u detyrua ta prishte kwtw "Ëœfejesw tw mallkuar', qw u bw objekt i mbledhjejeve tw Byrosw Politike, ku iu nwnshtrua njw kritike tw fortw dhe, ndonwse bwri autokritikw prej shumw faqesh, ajo nuk e kwnaqi diktatorin. Si pasojw, ky burrw i hekurt, por mizor dhe i pamwshirshwm, u thye.
Mendimi i pwrgjithshwm qw u krijua pas kwsaj tragjedie, wshtw se Enver Hoxha mwnjanoi njw rival qw mund t'i rrwmbente pushtetin,ndaj nw tw ashtuquajturwn "Ëœtablo sinoptike "Ëœai e ka karakterizuar Mehmetin si "poliagjent,si njeri nw shwrbim tw sistemeve tw ndryshme,qw ka punuar pwr tw pwrgatitur pwrmbysjen e pushtwtit pupullor",(faqe 298), dhe pwwrralla tw tw tilla fantazmagorike qw mund tw pillte vetwm mendja e swmurw e Enver Hoxhws.
"ËœNuk jam nw gjendje tw them asgjw lidhur me mendimet qw ka pasur M.Shehu,-detyrohet tw shkruajw Ramiz Alia nw libwr,-a ka wndwrruar dhe nw vecanti a ka vepruar qw tw marrw pushtetin.Nga zhvillimi i ngjarjeve, por edhe duke pasur parasysh mentalitetin dhe qwndrimet e tij,jam i prirur tw besoj se M.Shehu vazhdimisht ka pritur rastin pwr t'u bwrw njeriu i parw i Shqipwrisw.Por,a synonte ta bwnte kwtw gjw duke projektuar pwrmbysjen e vrasjen vetw Enver Hoxhws,kwtw gjw nuk mund ta them siguri",(faqe 302).
Pwrfundim i pathemeltw, me tw cilin Ramiz Alia pwrpiqet tw mbwshtesw 'tablonw sinoptike' tw Enver Hoxhws."Po tw kishte qenw kwshtu,-gjykoja atwherw unw me shokw,-pwrse duhet tw priste kaq gjatw Mehmet Shehu, "Ëœky personalitet i njohur dhe i nderuar si nw luftwn e tij pwr clirimin e vendit nga fashizmi,(kush nuk e njihte komandantin legjendar tw Brigadws sw Parw),ashtu si edhe si kryeministwr tw vendit pwr gati 28 vjet..Nuk kishte krahinw e zonw tw Shqipwrisw ku nuk ishte shkelur kwmba e tij...Nuk kishte krahinw qw nw festwn e saj tw mos ketw pasur pjeswmarrws Mehmet Shehun!(po aty).
Nw qoftw se Mehmet Shehu do tw kishte pasur synim tw mwnjanonte Enver Hoxhwn,pwrse duhej tw priste kaq gjatw,kur edhe ai po mplakej,kur kwtw synim mund ta kishte realizuar qw nga vitet e Luftws,kur sipas Enver Hoxhws,'u rekrutua si agjent anglo-amerikan',nw tetor tw vitit 1944 nw Mbledhjen e Beratit, kur u vu nw shwnjestwr, aq sa u detyrua tw bwnte njw autokritikw qaramane, nw tw cilwn dwshmomte se gjatw Luftws kishte qenw i paaftw pwr tw kryer detyrat si komandant ,mw 1948 kur rrezikohej nga Koxi Xoxe dhe arriti tw shpwtonte vetem falw letrave tw Stalinit, dwrguar Titos, ku e akuzonte pwr tradhti ndaj vijws markiste-leniniste dhe e pwrjashtonte nga kampi socialist, kur kwtw synim mund ta ishte realizuar mw 1956, nw Konferencwn e Tiranws, pwr tw cilwn Enver Hoxha e akuzoi pas vdekjes se kishte qenw ndwr organizatorwt e saj,sw bashku me Beqir Ballukun,Kadri Hazbiun etj.,pwr tw rrwmbyer pushtetin, nw Moskw, nw bashkwpunim me KGB-nw sovjetike,meqw sipas Enver Hoxhws ishte "Ëœagjent' i sovjetikwve,kur po ktheheshin me tren , nga Moska pwr tw arritur nw Bari, nw bashkwpunim me CIA-n dhe Intelixhens Swrvisin, meqw ishte edhe agjent tyre. (Vetwm nw avionin qw priste nw Bari delagacionin tonw me Enver Hoxhwn nw krye,ku bwnte pjesw edhe Ramiz Alia,i cili do t'i shpinte nw Tiranw qw tw neswrmen tw merrnin pjesw nw paradwn ushtarake tw 29 Nwntorit tw vitit 1960,me sa duket nuk mund tw futeshin agjentwt e mwsipwrm).
Pastaj sa e sa herw kishte pasur Mehmet Shehu pwr ta qwruar Enver Hoxhwn,aq mw tepwr kur nw grupin e tij bwnte pjesw edhe ministri i Brendshwm Kadri Hazbiu,qw merrej drejtpwrdrejt me emwrimin e grupit tw Sigurimit tw tij personal e sa e sa raste tw tjera,kurse duhej tw priste pas kaq kaq vjtetwsh qw ta helmonte, a ta vriste me karabinw me precizion...dhe fantazira tw tilla tw denja pwr filmat e Xhejms Bondit.
Enver Hoxha me tw ashtuquajturwn "Ëœtablo sinoptike'pandehte se populli do t'i gwlltiste dokrrat e tij.Se si, nw fund tw fundit,mund tw ishte "Ëœpoliagjent' njw burrw shteti,qw nw tw njejtwn kohw u paskwsh shwrbyer edhe anglo-amerikanwve edhe ruswve,si Kim Filbi, pra,'poliagjent'i dreqit e tw birit bashkw.Kwtw mund ta besonte vetwm Enver Hoxha qw e kishte sajuar,bile shumw keq,duke u bwrw qesharak nw sytw e popullit.
Dhe kjo vrasje, a vetwvrasje, ndodhte, sic vw nw dukje edhe njw herw Ramiz Alia, kur:"Situatwn nw pwrgjithwsi e rwndonte edhe fakti se vwshtirwsitw ekonomike kishin filluar tw shfaqeshin gjithnjw e mw shumw.Sidomos nuk po u vinte fundi radhwve pwr tw siguruar qumwshtin e vezwt,pwr tw mos folur pastaj pwr mungesat qw kishte nw treg pwr mallra industriale.Kuptohet sw kwto vwshtirwsi ndikonin negativisht nw gjendjen moralo-politike tw njerwzve.
Por lufta e brendshme nuk kishte tw pushuar.'(po aty).
Kjo ishte e vwrteta e pwrvajshme nw tw cilwn e kishte katandisur Enver Hoxha Shqipwrinw, tashmw e thwnw shumw shkoqur me gojwn e atij,qw pasi Hysni Kapo dhe Mehmet Shehu nuk ishin gjallw, do tw ishte, me siguri kundwr dwshirws sw tij,( jo mw kot nw popull thuhej atwherw se "Enver Hoxha a la pushtetin Ramiz Alisw nw fund tw 15-ditwshit), trashwgimtari i "ËœStalinit shqiptar',vetwm me njw ndryshim tw madh, se gjendja ekonomike nw Bashkimin Sovjetik,edhe nw vitet pas Luftws sw Dytw Botwrore,e jo mw nw vitet '80-tw,nuk kishte qenw kaq e rwndw sa nw Shqipwrinw qw "Ëœkishte ndwrtuar bazwn e socializmit',kur mungonte edhe ..gjiza. Dhe kwtw gjendje tw llahtarshme, tw cilwn mbase as vetw Ramia Alia nuk ia kishte treguar diktatorit dhe, me sa duket, as e shoqja, ose mw mirw,bashwkwpunwtorja mw e ngushtw, Nexhmia, duke e lwnw qw tw kalamendej ende nw wndrrat e tij pwr "Ëœndwrtimin e plotw socializmit',pa ditur kurrw ato qw cdo tw shkruante Ramiz Alia mw sipwr,ose pwr mw keq, duke i ditur dhe duke bwrw se nuk i dinte,si mbreti nw pwrrallwn e Andersen Nekses qw mbeti i veshur "Ëœlakuriq' dhe doli ashtu para popullit, i cili e pwrshwndeste pwr rrobat e bukura qw "Ëœe hijeshonin',pra kwtw gjendje tw lahtarshme e kishte krijuar ai vetw,kur byroistwt qw e rrethonin vepronin si gjindja nw pwrrallwn e mwsiprme,qw ngrinte nw qiell atw mbret teveqel. Pra, edhe byroistwt, duke e ngritur diktatorin nw qiejt e lavdisw.
10
Pasi,sic e pamw,pasi kishte gllabwruar si lubi plot kuadro tw lartw nw fushwn e kulturws,ekonomisw,ushtrisw, njw pjesw e mirw e tw cilwve shokw lufte,dhe mw 1981 edhe Mehmet Shehun,atw qw ishte "˜ i palodhur dhe njw nga udhehwqwsit mw produktivw nw luftwn pwr socializmim ...nga tw paktwt udhwheqws qw e kishte shok tw ngushtw librin,qoftw pwr probleme teorike, qoftw edhe pwr zhvillimin e shkencws e tw kulturws nw botw,'-sic e pwrcakton atw Ramiz Alia nw librin e tij,(faqe 294),Enver Hoxha e pa tw udhws tw qwronte nga rruga edhe njw "˜gjemb tw mprehtw',qw mund t'i cponte kwmbwn duke shkelur nw rrugwn e tij qw prej kohwsh e kishte mbushur me rrwke gjaku.Ky ishte Kadri Hazbiu, tw cilit disa ditw pas eleminimit tw M.Shehut, nw bisedw me katwr-pesw anwtarw tw Byrosw Politike i kishte thwnw:
"˜-Mendoj t'i propozoj Byrosw Politike qw kryeminstwr i ardhwshwm tw jesh ti,Kadri!'
Kadriu,i cili nuk e priste njw gjw tw tillw,pasi tha se kjo ishte pwrgjegjesi e madhe pwr tw, propozoi qw nw kwt rast do tw ishte mirw tw bwhej kryeministwr A. Carcani,'i cili ka pwrvojw nw drejtimin e qeverisw.'Dhe jwshtu mbeti,(faqe 298).
Mw poshtw Ramiz Alia shkruan se ai nuk besonte se Enver Hoxha me kwtw propozim donte tw provokonte Kadriun, por "Ëœkishte parasysh krahinwn e Vlorws, sepse dy kuadro kryesorw tw asaj zone ,M.Shehu dhe H.Kapo,tashmw nuk jetonin.(po aty).
Dhe pikwrisht Kadri Hazbiut i erdhi radha t'i pritej koka.Enver Hoxha, qw tashmw ishte shndwrruar nw paranojak tw skajshwm, me sa duket,gjykoi kwshtu: 'Kadriu ka qenw zwvendwministwr dhe Mehmeti,zv. kryeminstwr dhe ministwr i Brendshwm qw mw 1949, dhe kur ky u bw kryeministwr, Kadriu e zwvendwsoi nw kwtw ministri.Pra,s'do mend qw edhe Kadriu ka ngrwnw nw njw çanak me tw,pra tw dy janw njw.' Dhe kwsisoj, qw tw tregonte nw popull pwrmasat e jashtwzakonshme kwtij ashtuquajturin komplot kundwr Partisw, popullit qw kishin pwrgatitur armiqtw e mwsipwrm,e pa tw udhws qw krahas atyre tw rendiste edhe Kadriun ,sic e kam vwnw nw dukje pak mw sipwr,po tw kishte dashur,sw bashku me Mehmet Shehun, ia kishin ngritur kwmbwt pwrpjetw diktatorit, jo mw dekada mw parw, kur tw dy drejtonin organet e Sigurimit kundwr diversantwve shqiptarw tw dwrguar nga anglo-amerikanwt qw binin pre e tyre sipas informative qw u jepte Kim Filbi,mw tw vwrtetw poliagjent, dhe ata Enver Hoxhws,sic e kemi parw, por edhe nw vitwt '80-tw, por,sikur tw kishin dashur, e kishin mbytur as mw shumw dhe as mw pak,por me duar nw fyt Enver Hoxhwn, qw ishte katandisur kufomw.
"˜Hetimi pwr ngjarjet qw lidheshin me "˜tablonw sinoptike', shkruan Ramiz Alia,- çoi edhe tek K.Hazbiu.Edhe ky u quajt fajtor dhe bashkwpunwtor i M.Shehut,u cilwsua agjent i vjetwr i jugosllavwve.... "˜(faqe 303-304).
Ramiz Alia i bie shkurt kwtij kapitulli qw i kushton Kadri Hazbiut,sepse edhe atij vjen me siguri pwr tw qeshur qw ta akuzojw "Ëœarmik', atw, qw, sic thonw tw afwrmit, kur kwndonte nw raste festash kwngw pwr partinw dhe Enver Hoxhwn, qante nga dashuria qw ndiente pwr tw.
Dhe, pasi pwrshkruan se krahas Kadri Hazbiut, qw mw 1982 ishte ministwr i Mbrotjes, u dwnua edhe Fecor Shehu, ministri i Brendshwm i asaj periudhe,ministri i Shwndetwsisw,Llambi Ziçishti dhe tw tjerw, vazhdon:
"Me kwtw ngjarje,u mbyll edhe "Ëœlufta e klasave' nw parti.Qw nga ajo kohw dhe deri nw vitin 1990,kur ndodhi pwrmbysja e monizmit,i cili u zwvendwsua me pluralizmin demokratik,nuk ka pasur mw asnjw anwtar partie dhe udhwheqws tw saj qw tw jetw dwnuar si armik i Partisw."(po aty).
Kwshtu Ramiz Alia dwshmon se nw twra krimet monstruoze qw ishin kryer deri atwherw, njw pjesw e tw tw cilave wshtw pwrmendur nga ai vetw nw libwr,kishte dorw, sw pari vetw Enver Hoxha, pastaj Mehmet Shehu,Kadri Hazbiu e pas tyre lukunia e Sigurimit tw Shtetit,tw cilin ai e ka krituar aq shumw nw libwr, dhe aspak ai vetw qw erdhi nw pushtet pas vdekjes sw tij.
Nuk po zgjatem nw kapitullin "ËœVdekja e Enver Hoxhws',tw cilin si nw kapitullin "Enver Hoxha' e ngre nw "Ëœpiedestalin e perendive' ,nw njw kohw kur, sic ka shkruar vetw, twrthorazi e ka kritikuar ashpwr,sic ka kritikuar shtrembwrimet e tmerrshme tw komunizmit shqiptar,tw krijuar prej tij.
Pwr kwtw mjafton tw pwrmendim se kwtw kapitull Ramiz Alia nwnvizon pwswri se vitet '80-tw "ËœShteti shqiptar hyri nw kwtw dekadw me duar tw lidhura.Qw nga viti1976 ai trashwgonte njw kushtetutw e cila mbyllte cdo shteg pwr tw marrw kredi nga bota dhe pwr tw thithur investime tw kapitalit tw huaj.Pwrditw e mw shumw bwhej qartw se nuk mund tw ecej pwrpara vetwm me "Ëœforcat tona.'Ishte e domosdoshme qw tw gjendeshin rrugwt e daljes nga kjo situatw.'(faqe 313).
Kwshtu qw perifrazimet nw kapitullin kushtuar pwrswri kwtij tirani,se "Ëœvdekja e Enver Hoxhws sigurisht shkaktoi tronditje tw thellw psikologjike nw popull,duke pasur parasysh se E.Hoxha gwzonte njw respekt e dashuri tw vecantw dhe se masat e gjera tw popullit tek sai kishin besim tw patundur...thoshnin se ai ishte "Ëœpavdekshwm,'etj.e etj., qw mbushin faqet 314 315,..deri 318 tw vepres "Jeta ime',-tingwllojnw kaq tw shtira dhe bien kryekwput nw kundwrshtim me paragrafwt e pakmwsipwrm, tw cilwve u duhen shtuar edhe pwrcaktimet tjetwr w Ramiz Alisw pak mw lart se: 'Shteti e ndiente se po i konsumoheshin energjitw ,por edhe njerwzit nuk jetonin mw parw ,bile filloi "Ëœshtrwngimi i rripit.'(po aty).Dhe burimi i kwtyre nuk ishte askush tjetwr, vec Enver Hoxhws.
Kur shqiptarwt kishin arritur nw kwtw "Ëœderexhe' qw e pwrcakton vetw Ramiz Alia, ata nuk mund ushqenin as dashuri,as respekt pikwrisht pwr shkaktarin e kwsaj gjendjeje kaq tw mjerueshme,pwr atw atw qw vdiq atw ditw tw 15 prillit tw vitit 1985, dita kur i gjithw populli shpwtoi nga ky tiran gjakwsor ,dita kur njerwzit putheshin e pwrqafoheshin nwpwr shtwpi me njeri-tjetrin,packa se kur dilnin nwpwr rrugw, ose atw ditw kur u bw varrimi i tij,ata bwnin sikur lotonin, nw njw kohw qw shpirti e zemra u gufonte nga gwzimi dhe mw 20 shkurt tw viti 1990 gjithw ajo mizwri njerwzish nw sheshin "Skwndwbej' nuk do tw sulmonte twrw duf pwrmendoren e ta bwnte copw e cikw nga urrejtja e jashtwzakonshwm qw kishte grumbulluar kundwr tij nw heshje, qw ditwn kur komunistwt erdhwn nw fuqi me gjak dhe po me gjak kwrkonin tw largosheshin,shprehje qw janw dwgjuar nw sallwn e Komiteit Qendror nw po atw ditw kur vetw Ramiz Aia njoftoi qw pwrmendorja e Enver Hoxhws ishte rrwzuar.
Po tw mos ishte kwshtu,mw 20 shkurt tw kwtij viti,po nw atw shesh si nw cdo kwnd tw Shqipwrisw, me rastin e 20-vjetorit tw kwsaj ngjarjeje,nuk do tw organizoheshin festime, por do tw ndizeshin qirinj nw varrin e diktatorit ,ku tashwm nw ditwlindjen tij mund tw shkojnw njw tufw nostalgjikwsh tw rwgjuar.
Madje, nw kwtw kapitull gjejmw shprehje tw cilat tregojnw tw meta tw diktatorit kur Ramiz Alia shkruan: 'Vetem me data e shifrat nuk ishte mirw,i ngatwrronte duket se pwr to nuk e lodhte mendjen.'(faqe 315).
Doemos, atij i duheshin shifra tw rrumbullakosura sepse: "Qw nga kooperativat bujqwsore,tek komitetet ekzektive dhe ato tw Partisw nw rrethe,-siç shkruan Ramiz Alia,- nw mw tw shumtwn e rasteve raportohej jo ajo qw ishte realizuar,por ajo qw sipas planit duhej arritur.Nw vecanti E.Hoxhws i thuheshin gjwrat edhe mw tw rrumbullakosura.Bile nw kwtw mwnyrw mjaft herw i raportonin Enverit edhe kryeministri edhe sekretarwt e KQ, si Hysni Kapo e H.Toska, tw cilwt merreshin me ekonominw.'(faqe 321).
Pra, del qartw se edhe miqtw e tij e "Ëœdehnin' dhe pwr mw tepwr e gwnjenin atw pwr kwto ...sukseset tw jashtwzakonshme nw fushwn e ekonomisw,' sepse e dinin qw ai "Ëœpwr shifrat ..nuk e lodhte shumw mendjen...',ai personaliteti i madh historik', qw 'pwr pesw dekada ka qenw udhwheqwsi kryesor i Shqipwrisw dhe i dashur nga njerwzit,duke filluar nga ish-partizanwt ,te punwtorwt e fshatawrwt dhe deri tek njerwzit e dijes dhe kulturws'. Dhe,si pasojw,shtetit shqiptar doemos "Ëœi konsumoheshin energjitw ,por edhe njerwzit nuk jetonin si mw parw.'
Duke vazhduar tw mbajw qwndrim kundwrtor ndaj Enver Hoxhws,Ramiz Aia shkruan;'...Duhet pasur parasysh se E.Hoxha u rrit bashkw me sistemin qw u vendos pas Clirimit.Dhe kwtw sistem nuk e krijoi ai,sipas dwshirws, megjithwse ka vwnw edhe vulwn e personalitetit tw tij,( nwnkupton si diktator,S.K.). Gjysma e Evropws gjatw peswdhjetw vjetwve wshtw qeverisur nga liderw tw kwti lloji."(faqe 316).
Kurrsesi!Dhe kjo pwr arsyen e thjeshtw se asnjw nga kwta liderw nuk e izoloi dhe katandisi vendin e vet nw atw gjendje qw e pohon ciltwrisht edhe vetw Ramiz Alia, kur thekson se "Ëœnuk po u vinte fundi radhwve pwr tw siguruar qumwshtin,vezwt,pwr tw mos folur pastaj pwr mungesat qw kishte nw treg pwr mallra industriale', tw cilat i kemi pwrmendur mw sipwr.
11
Nw kapitujt e fundit tw librit Ramiz Alia hedh nw libwr kujtime mw tw freskwta qw lidhen me periudhwn kur me fjalw tw tjera kur ishte i pari i vendit.
Ne, intelektualw shqiptarw,populli, tw gjithw kemi pritur qw ai "Ëœtw gjente rrugwt e daljes nga kjo situatw'pra nga gjendja shumw e vwshturw ekonomike nw tw cilwn e kishte katandisur vendin Enver Hoxha.Dhe kjo pritej tw vendosej nw Kongresin X tw Partisw qw u mbajt nw nwntor tw viti 1986.Por "ËœKongresi,-shkruan Ramiz Alia,- nw libwr,-hapi rrugwn edhe pwr ceshtjen e marrwdhwnieve me botwn,por duhet thwnw se nuk zgjidhi ceshtjen e lidhjeve ekonomike financiare me jashtw,lidhje qw pengoheshin nga neni 28 i kushtetutws sw atwhershme,i cili ndalonte shprehimisht "Ëœmarrjen e kredive dhe krijimin e shoqwrive tw pwrbashkwta me vendet imerialisto-revizioniste'(faqe 331).E megjithatw, sic vw nw dukje mw pas ai "Ëœpwrpjekja pwr tw rishikuar Kushtetutwn,sidomos ceshtjen qw quhej parimore, pra ceshtjen e e mwsipwrme, nuk u bw sepse "Ëœpwrbwnte sakrilegj nw sytw e botws.'(po aty).Absurditet!Sakrilegj ndaj njw te vdekuri qw kishte kryer kwtw krim ndaj shqiptarwve riw dhe tani nw varr vazhdonte tw urdhwronte?!
Pra, le tw vazhdonte "Ëœpopulli tw hante bar,por parimet tw mos i shkelte', sic kishte deklaruar qw mw 1961, kur prishi marrwdhwniet me Bashkimin Sovjetik,por pa e pyetur kwtw poull tw mjerw ne emwr twt cilit fliste,sepse duhej t'i qwndronte besnik mwsimeve tw shtrenjta dhe tw vyera te Enver Hoxhws edhe pas vdekjes sw tij.(!?).
Si rjedhim, po pwrswris ato fraza qw kam pwrdorur nw fillim tw kwtij shkrimi, tw cituara nga libri i Ramiz Alisw "ËœJeta ime':
"ËœNw vitin 1999 ne hymw me mungesa tw mwdha qw ndiheshin nw tw gjitha fushat.Industrisw i mungonte lwnda e parw,gjw qw detyroi qeverinw tw ndalojw punwn nw disa fabrika...Valuta qw dispononte Banka Kombwtare, kishte mbaruar, ndwrsa pwr tw kwrkuar kredi, as qw mund tw flitej,askush nuk i jepte Shqipwrisw...'(faqe 332).
Pra, katastrofw e plotw e njw vendi qw ishte udhwhequr nga njw paranojak si Enver Hoxha,synimi kryesor i tw cilit ka qenw tw jetw i parw nw Shqipwrinw ,qw e shtypi e varfwroi dhe e izoloi nga bota,kryesisht pwr tw ruajtur pushtetin e tij faronik .
Librit "Jeta ime',(kujtime) i Ramiz Alisw,ashtu siç e kam nwnvizuar nw titullin e kwtij shkrimi analitik, "Ramiz Alia nw mes tw vlerwsimeve dhe kritikave ndaj Enver Hoxhws dhe komunizmit shqiptar',wshtw njw rrwfimi i hapur, bile vende-vende realist, i ciltwr, njw njeriu qw e nisi jetwn politike si nxwnws gjimnazi,si partizan, i frymwzuar nga lufta pwr çlirimin e atdheut nga pushtuest nazifashistw dhe pwr t'i shwrbyer atij pas Çlirimit,nw fillim si udhwheqws i rinisw, si pushtetar,pastaj si ideolog i partisw, deri sa, gjithnjw i mbwshtetur nga Enver Hoxha dhe duke pasur besimin e tij pwr aftwsitw e dhe besnikwrinw ndaj idelaleve komuniste, arriti pas vdekjes sw tij tw merrte nw dorw nw dorw fatet e Shqipwrisw, ku ideali pwr tw ndwrtuar njw shoqwri socialiste mbeti vetwm endwrr,aq sa ai t'i kwrkojw falje popullit pwr :
"˜-Sw pari,pwr arsye tw ndryshme,por edhe pwr gabime tona,nuk arritwm conim mw mw pwrpara zhvillimin e vendit, pra qw nw Shqipwri tw realizoheshin transformime dhe mw tw mwdha ekonomike sociale e kulturore ,nw mwnyrw qw keta e njerzve nw vendin tonw tw ishte edhe mw e mirw.
-Sw dyti ,pwr vuajtjet qw padrejtwsisht u janw shkaktuar disa njerwzve tw vecantw, (nw tw vwrtetw mijwra e mijwra e njerwzve dhe e tw afwrmwve tw tyre,S.K.), si pasojw e zhvillimit tw ashpwr tw luftws sw klasave, apo shkeljes sw ligjeve nga ana e organeve represive dhe organizmave tw tjerw tw partisw shtet. (faqe 9).
Dhe tw twra kwto, tw nwnvizuara nga figura e katwrt e komunizmit shqiptar,tw paktwn pas vitit 1961,(Enver Hoxha,Mehmet Shehu,Hysni Kapo), pwrftojnw fakte ngjarje,pohime qw duhen vlerwsuar nw studimin e historisw sw periudhws komuniste nw Shqipwri.
Nw faqet e fundit tw librit tw tij' Jeta ime',(kujtime),Ramiz Alia shkruan:
"ËœNga pikwpamja e bindjeve tw mia,kam deklaruar dhe ripohoj se i kam takuar dhe i pwrkas sw majtws ,idealeve tw socializmit marksist.Bindjet e mia janw formuar tw tilla qw nw kohwn e Luftws NCL. dhe gjatw dekadave qw pasuan atw.'(faqe 506).
Eshtw pwr t'u respektuar pwr idealet e tij, por edhe pwr tw ardhur keq, sepse, siç e pohon vetw po nw kwtw libwr, marksizwm-leninizmi,ashtu si u zbatua nw Bashkimin Sovjetik, nw botw dhe veçanwrisht nw Shqipwrinw e udhwhequr mbraptwsisht nga Enver Hoxha dhe tw trashwguar prej tij,pra me diktaturwn e proletariatit, tw mbwshtetur nw armwn e saj tw fuqishme, Sigurimin e Shtetit, tw cilin,sic e pamw, e dwnon ai vetw aq shumw nw libwr, UDB-nw jugosllave, Sekuritatean rumune,Stasin gjermano-lindor...pwr tw arritur pastaj te "˜nwna' e tyre- CEKA dhe mw pas KGB-ja sovjetike, tw showqwruara me mjete tw tilla tw tilla si-luftwn kundwr pronws private ,shpronwsimet, shtetwzimet, kooperativizimin e bujqwsisw dhe tw mbwshtwtura nw luftwn e klasave e thellimin e vazhdueshwm tw saj,pwrndjekjet,burgimet, internimet,biografitw e atyre me cene politike, qw morwn mw qafw sa e sa familje, tw rinj tw reja, tw cilwt mbetwn pa shkollw,pa tw ardhme..., pra, ky sistem wshtw varrosur dhe nuk ngjallet mw kurrw,ose, qw tw shprehemi me njw sentencw latine:
"ËœSit sibi terra levis',qw nw shqip do tw thotw: 'Qoftw i lehtw dheu mbi varrin e tij...'
Fund
Boston shkurt, 2011
Comments (0)
Dërgoja shokut
Printo
