Me Libinë, Jemenin, Bahreinin dhe Sirinë, tani përfshirë të gjitha në kryengritje, nuk është një tepërim të sugjerojmë se kapaku i hekurt autoritar që e ka mbytur lirinë në botën arabe për shekuj me radhë mund të hiqet në krejt 350 milionë arabët njëherësh. Personalisht, unë mendoj se pikërisht kjo ka për të ndodhur brenda pak kohësh. Autobusi është gati për të gjithë autokratët arabë - dhe për ty, gjithashtu, Ahmadinexhad. Si njeri që ka besuar prej shumë kohësh në mundësinë e demokracisë për këtë pjesë të botës, unë e shoh veten vërtet me shpresë dhe vërtet të shqetësuar në lidhje me perspektivat.

Unë jam optimist, sepse popujt arabe janë duke luftuar për qeveri më përfaqësuese dhe më të ndershme, e cila është çfarë atyre iu duhet për t'i kapërcyer deficitet e tyre të mëdha në arsim, liri dhe fuqizimin e grave që i kanë mbajtur në pramabetje. Por prej këu deri atje kërkohet kalimi i një fushe të minuar të çështjeve fisnore, sektare dhe të qeverisjes.

Mënyra më e mirë për të kuptuar potencialin dhe kurthet e këtij tranzicioni është ta mendosh Irakun. Unë e di që lufta në Irak dhe përpjekjet për ndërtimin e demokracisë, që pasuan, kanë qenë tejet përçarëse në Amerikë, sa që askush nuk dëshiron të flas për Irakun. E pra, sot ne do të flasim për Irakun për shkak se kjo eksperiencë jep disa mësime jashtëzakonisht të rëndësishme për mënyrën se si të menaxhohet kalimi në qeverisjen demokratike të një shteti multisektar arab kur kapaku i hekurt të jetë hequr.

Demokracia kërkon 3 gjëra: qytetarët - që do të thotë njerëz të cilët e shohin veten si pjesë të një komuniteti kombëtar të padiferencuar, ku dikush mund të jetë patjetër ose sundimtar, ose i sunduar. Ajo kërkon vetëvendosje - që është votimi. Dhe kjo kërkon atë çfarë Michael Mandelbaum, autor i "Emri i mirë i demokracisë," e quan "liri."

"Ndërsa votimi përcakton kush qeveris," shpjegoi ai, "liria përcakton se çfarë mund të bëjnë dhe nuk mund të bëjnë qeveritë. Liria përfshin të gjitha rregullat dhe kufijtë që e qeverisin politikën, drejtësinë, ekonominë dhe fenë."

Dhe ndërtimi i lirisë është me të vërtetë i vështirë. Do të jetë mjaft e vështirë në shtetet e Lindjes së Mesme shtete me shumica të mëdha homogjene, si Egjipti, Tunizia dhe Irani, ku ka tashmë një ndjenjë e fuqishme e shtetësisë dhe e unitetit kombëtar është më shumë ose më pak e supozuar. Do të jetë dy herë më e vështirë në të gjitha shtetet e tjera, të cilat janë të ndara nga identitetet fisnore, etnike dhe sektare dhe ku kërcënimi i luftës civile është gjithnjë i pranishëm.

Asnjë vend tjetër nuk ishte më i ndarë në këtë mënyrë se Iraku. Çfarë kemi mësuar ne atje? Së pari, kemi mësuar se kur ju hoqët kapakun e hekurt autoritar, tensionet ndërmjet kurdëve, shiitëve dhe sunitëve të Irakut shpërthyen sa që fraksion testoi fuqinë e tjetrit në një luftë civile të shkallës më të keqe. Por ne gjithashtu mësuam se përgjatë luftës shumë irakianë shprehën një dëshirë të zjarrtë në mënyrë barabar të fuqishme për të jetuar së bashku si qytetarë. Pavarësisht të gjitha përpjekjeve vrasëse nga Al Kaeda për të shkaktuar një luftë civile në shkallë të plotë në Irak, kjo nuk ka ndodhur. Dhe në zgjedhjet e fundit të Irakut, kandidati i cili fitoi më shumë vende, një shiit, Ayad Allawi, garoi në një platformë multisektare me sunitët. Mësimi: Përderisa këto identitete fisnore janë ngulitur thellë dhe mund të shpërthejnë në çdo kohë, ka gjithashtu edhe kundërprirje të fuqishme në Lindjen e Mesme të sotme më të urbanizuara, të lidhur, të Facebook-ur.

"Ka një problem të shtetësisë në botën arabe," tha Michael Young, autori libanez i "Fantazmat e Sheshit të Martirit," "por ky është pjesërisht sepse këto regjime kurrë nuk i kanë lejuar njerëzit e tyre që të jenë qytetarë. Por, pavarësisht kësaj, ju mund të shihni se sa demonstrues në Siri kanë janë duke u përpjekur për të qenë jo të dhunshëm dhe të flasin për lirinë e gjithë kombit."

Mësimi dy: Çfarë ishte e rëndësishme në mbajtjen e luftës të gradës së ulët civile në Irak pa shpërthyer, çfarë ishte thelbësore në shkrimin e Kushtetutës së tyre për mënyrën se si të jetojnë së bashku, dhe çfarë ishte vendimtare për të ndihmuar irakianët të menaxhonin zgjedhjet e shumta të ndershme - ishte se ata kishin një arbitër neutral të besueshën në të gjithë këtë tranzicion: SHBA.

Amerika e ka luajtur këtë rol me një kosto, dhe jo gjithmonë në mënyrë të përkryer, por rolin e ka luajtur. Në Egjipt, ushtria egjiptiane po luan atë rol arbitri. Dikush ka për ta luajtur atë rol në të gjitha këto vende në revoltë, kështu që ata me sukses të hedhin themelet e demokracisë dhe të lirisë. Kush do të luajë këtë rol në Libi? Në Siri? Në Jemen?

Gjëja e fundit që Iraku na mëson është se ndërsa arbitrat e jashtëm mund të jenë të nevojshëm, ata nuk janë të mjaftueshëm. Ne do të ikim nga Iraku në fund të vitit. Vetëm irakianë mund ta mbajnë demokracinë e tyre, pasi ne të largohemi. E njëjta gjë do të jetë e vërtetë për të gjithë popujt e tjerë arabe duke shpresuar për të bërë këtë tranzicion të vetëqeverisë. Ata duhet të rritin arbitrat e tyre - Nelson Mandelat e tyre arabë. Kjo do të thotë që liderët shiitë, sunitë dhe fisnorë të cilët ngrihen në këmbë dhe thonë me njëri-tjetrin atë çfarë personazhi i Mandelës tha për pjesën e bardhë të Afrikës së Jugut në filmin "Invictus": "Ne duhet t'i befasojmë ata me vetëpërmbajtje dhe bujari."

Kjo është çfarë udhëheqësit e rinj të këtyre rebelimet arabe do të duhet të bëjnë - ta befasojnë veten dhe njëri-tjetrin me një dëshirüe të qëndrueshme për unitet, respekt të ndërsjellë dhe të demokraci. Sa më shumë Mandelas arab që dalin, aq më shumë ata do të jenë në gjendje të menaxhojnë tranzicionet e tyre, pa gjeneralët e ushtrisë apo të jashtmit. Ata do të dalin? Le të shikojnë dhe të shpresojmë. Ne nuk kemi asnjë zgjidhje tjetër. Kapakët janë duke u hequr./Skënder Buçpapaj

--

March 26, 2011

Hoping for Arab Mandelas

By THOMAS L. FRIEDMAN

With Libya, Yemen, Bahrain and Syria now all embroiled in rebellions, it is not an exaggeration to suggest that the authoritarian lid that has smothered freedom in the Arab world for centuries may be coming off all 350 million Arab peoples at once. Personally, I think that is exactly what is going to happen over time. Warm up the bus for all the Arab autocrats "” and for you, too, Ahmadinejad. As one who has long believed in the democracy potential for this part of the world, color me both really hopeful and really worried about the prospects.

I am hopeful because the Arab peoples are struggling for more representative and honest government, which is what they will need to overcome their huge deficits in education, freedom and women's empowerment that have been holding them back. But getting from here to there requires crossing a minefield of tribal, sectarian and governance issues.

The best way to understand the potential and pitfalls of this transition is to think about Iraq. I know that the Iraq war and the democracy-building effort that followed have been so bitterly divisive in America that no one wants to talk about Iraq. Well, today we're going to talk about Iraq because that experience offers some hugely important lessons for how to manage the transition to democratic governance of a multisectarian Arab state when the iron lid is removed.

Democracy requires 3 things: citizens "” that is, people who see themselves as part of an undifferentiated national community where anyone can be ruler or ruled. It requires self-determination "” that is, voting. And it requires what Michael Mandelbaum, author of "Democracy's Good Name," calls "liberty."

"While voting determines who governs," he explained, "liberty determines what governments can and cannot do. Liberty encompasses all the rules and limits that govern politics, justice, economics and religion."

And building liberty is really hard. It will be hard enough in Middle East states with big, homogenous majorities, like Egypt, Tunisia and Iran, where there is already a powerful sense of citizenship and where national unity is more or less assumed. It will be doubly hard in all the other states, which are divided by tribal, ethnic and sectarian identities and where the threat of civil war is ever present.

Not one was more divided in that way than Iraq. What did we learn there? First, we learned that when you removed the authoritarian lid the tensions between Iraqi Kurds, Shiites and Sunnis erupted as each faction tested the other's power in a low-grade civil war. But we also learned that alongside that war many Iraqis expressed an equally powerful yearning to live together as citizens. For all of the murderous efforts by Al Qaeda to trigger a full-scale civil war in Iraq, it never happened. And in Iraq's last election, the candidate who won the most seats, a Shiite, Ayad Allawi, ran on a multisectarian platform with Sunnis. Lesson: While these tribal identities are deeply embedded and can blow up at anytime, there are also powerful countertrends in today's more urbanized, connected, Facebooked Middle East.

"There is a problem of citizenship in the Arab world," said Michael Young, the Lebanese author of "The Ghosts of Martyr's Square," "but that is partly because these regimes never allowed their people to be citizens. But despite that, you can see how much the demonstrators in Syria have been trying to stay nonviolent and speak about freedom for the whole nation."

Lesson two: What was crucial in keeping the low-grade civil war in Iraq from exploding, what was crucial in their writing of their own Constitution for how to live together, and what was crucial in helping Iraqis manage multiple fair elections was that they had a credible neutral arbiter throughout this transition: the U.S.

America played that role at a staggering cost, and not always perfectly, but played it we did. In Egypt, the Egyptian Army is playing that arbiter role. Somebody has to play it in all these countries in revolt, so they can successfully lay the foundations of both democracy and liberty. Who will play that role in Libya? In Syria? In Yemen?

The final thing Iraq teaches us is that while external arbiters may be necessary, they are not sufficient. We're leaving Iraq at the end of the year. Only Iraqis can sustain their democracy after we depart. The same will be true for all the other Arab peoples hoping to make this transition to self-rule. They need to grow their own arbiters "” their own Arab Nelson Mandelas. That is, Shiite, Sunni and tribal leaders who stand up and say to each other what Mandela's character said about South African whites in the movie "Invictus": "We have to surprise them with restraint and generosity."

This is what the new leaders of these Arab rebellions will have to do "” surprise themselves and each other with a sustained will for unity, mutual respect and democracy. The more Arab Mandelas who emerge, the more they will be able to manage their own transitions, without army generals or outsiders. Will they emerge? Let's watch and hope. We have no other choice. The lids are coming off.

(http://www.nytimes.com)