Një ndër faktorët kryesorë që ka ndikuar në ngecjen e zgjidhjes së statusit të
shqiptarëve në Mal të Zi, ka qënë trajtimi në mënyrë të pjesëshme të kësaj
çështjeje nga ana e subjekteve politike shqiptare. Megjithëse në fillim të
viteve '90 (pra, pas vendosjes së pluralizmit në Mal të Zi) pati tendenca për
një zgjidhje të unifikuar të statusit të përgjithshëm të shqiptarëve në këtë
republikë, me kalimin e kohës dhe me rritjen e numrit të subjekteve politike
shqiptare, këto tendenca jo vetëm që u zbehën, por sikurse ato u braktisën në
tërësi. Është mangësi e pajustifikueshme që shqiptarët në Mal të Zi, ende deri
më sot, nuk kanë një dokument të përbashkët të kërkesave të tyre.
Kur flitet për çështjen shqiptare në Mal të Zi, në terminologjinë e sotme të
partive politike nacionale rrallë herë përdoren apo pothuajse janë zhdukur nga
përdorimi fjalët, si psh, "autonomi territoriale", "platformë e përgjithshme
politike", "strategji e përbashkët veprimi", "unifikim i qëndrimeve", etj. Sot
dominon qasja e zgjidhjes së pjesëshme të pozitës së shqiptarëve.
S'ka dyshim që aktualisht problemi parësor i shqiptarëve në Mal të Zi është
realizimi i komunës së Tuzit (Malësisë) me të drejta të plota, si pjesë e
programit afatshkurtë të shqiptarëve në Mal të Zi. Njëkohësisht duhet të pyesim
vetvehten së ç'po bëhet në planin afatgjatë lidhur me zgjidhjen e statusit të
përhershëm të shqiptarëve në këtë shtet!?
Lokalizmat, si pengesë kryesore
Faktor tjetër që ka ndikuar dhe që gjithnjë po ndikon në trajtimin e pjesëshëm
të çështjes shqiptare në Mal të Zi, janë lokalizmat dhe krahinarizmat e
shprehura, pikësëpari nga ana e liderëve politikë dhe të cilat reflektohen te
masat e gjëra. Në vend që të luftohen këto dukuri negative të shoqërisë
shqiptare, përkundrazi, ato (pra, lokalizmat) inicohen dhe nxiten nga pjesa
dërmuese e faktorit politik shqiptar. Pothuajse në çdo fushatë parazgjedhore,
që nga vendosja e pluralizmit politik e deri më sot, dominuan politikat lokale
dhe krahinore të subjekteve politike shqiptare në Mal të Zi.
Edhe në fushatën
parazgjedhore të zgjedhjeve të fundit parlamentare, në mars të këtij viti,dolën
në pah, si asnjëherë më parë, ndasitë krahinore. Kështu që në vend të një
debati të shëndoshë se kush do t'a përfaqësojë më mirë çështjen dhe problemet e
shqiptarëve në përgjithësi në Parlamentin e Malit të Zi, disa nga kandidatët
për deputetë të subjekteve nacionale shqiptare, u lëshuan në gara parazgjedhore
me qëllim të vetëm, se si mund të fitonin një mandat në këtë parlament në emër
të ndonjë krahine (treve) të caktuar të shqiptarëve në këtë republikë. Përsëri,
pra, interesi i përgjithshëm i shqiptarëve në Mal të Zi, u zëvendësua me
interesin lokal e krahinor, duke luajtur vazhdimisht me ndjenjat krahinore të
zgjedhësve shqiptarë. A nuk mjafton që jemi të ndarë politikisht në disa parti,
dhe tani duhet të ndahemi edhe në baza krahinore!?
Një lokalizëm i llojit
të vet, sidomos i shprehur tek banorët shqiptarë të komunës së Ulqinit, është
ndarja qytet-katund (fshat). Këto ndasi shkojnë aq larg, sa që tani subjektet
politike shqiptare që veprojnë në këtë komunë shpeshëherë përshkruhen si
"parti e qytetarëve" apo si "parti e katundarëve"!!
Edhe zgjedhjet e ardhshme lokale (lexo lokaliste) fatkeqësisht do të vërtetojnë
edhe njëherë faktin që shumë pak punohet në eliminimin e kësaj dukurie negative
të shoqërisë sonë.
Për nga numri, shqiptarët në
Mal të Zi, si popull pakicë dhe autokton, është relativisht i vogël dhe çdo
tentim i trajtimit të çështjes së tyre në mënyrë parciale nuk do të ketë sukses
të qëndruar dhe afatgjatë. Vërtetë që subjektet politike shqiptare (në
zgjedhjet e fundit) fituan katër mandate në parlamentin e sotëm të Malit të Zi,
dhe ky ishte një sukses relativ, por unë jam i bindur që kjo erdhi si pasojë e
vetëdijësimit të elektoratit shqiptar dhe njëkohësisht zhgënjimit të këtij
elektorati në partinë në pushtet dhe jo si rezultat i strategjisë lokaliste të
udhëhequr nga disa subjekte nacionale.
Gjithashtu, fuqia e faktorit politik shqiptar nuk matet vetëm me numrin e
arritur të deputetëve shqiptarë, por me shkallën efikasitetit të tyre me rastin
e prezentimit të problemeve si dhe nivelin e bashkëpunimit në mes të tyre për
çështjet e përgjithshme që preokupojnë shqiptarët.
Në një demokraci të avancuar
të stilit përendimor, ku çështja e popujve pakicë është zgjidhur, ndoshta edhe
mund të flitet për zonën e deputetit (distriktin), por në rastin e Malit të Zi,
ku statusi i shqiptarëve është ende i pazgjidhur dhe ku pushteti malazez udhëheqë
të njëjtën politikë diskriminuese ndaj shqiptarëve në përgjithësi, pa dallim
krahine, është absurde që të flitet për një përfaqësim krahinor. Prandaj edhe
deputetët shqiptarë, pa marrë parasysh nga cila krahinë vijnë, duhet të
angazhohen,në rend të parë,për interesat e përgjithshme të shqiptarëve në Mal
të Zi. Nuk mund të kenë, për shembull, ulqinak me të drejta të plota, derisa
malësorët diskriminohen ose e kundërta. Gjithashtu, nuk mund të trajtohen të
ndara problemet që preokupojnë shqiptarët në Malësi, Ulqin, Krajë, Plavë e Guci
apo Rozhajë. Kuptohet që secila trevë ka specifikat e veta, por të gjithë
shqiptarët që banojnë në këto treva, një gjë kanë të përbashkët e kjo
është se , në një mënyrë apo tjetër,kanë trajtim të pabarabartë nga pushteti
malazez.
Shekulli 21 është karakterizuar si
shekulli i globalizimit, integrimeve dhe bashkimit të kombeve dhe absurdi më i
madh do të ishte sikurse ende të vazhdojmë me këto dallime dhe ndasi të
pakuptimta.
Synimi final i popujve të Europës Juglindore
(duke përfshirë edhe popullin shqiptar) është që në një të ardhme të afërme, të
jenë pjesë e familjes së gjërë europiane. Gabohemi rëndë nëse mendojmë se ne do
të hyjmë në Europën e Bashkuar si ulqinak, anamalas, malësor, qytetar apo
katundar. Ne do të integrohemi në këtë Europë vetëm si pjesëtarë të një populli
të lashtë dhe të civilizuar, pra si pjesëtarë të popullit shqiptar.
Xheladin Zeneli
Maj 2009
(Marrë nga libri "Diaspora dhe Vendlindja", nga i njëjti
autor)
Comments (0)
Dërgoja shokut
Printo
