16 Tetori shënoi ditën e parë të 13 ditëve të 50-vjetorit të Krizës Kubane të
Raketave, krizë kjo që solli botën në prak të luftës bërthamore, dhe shënon një
prej momenteve më të rrezikshëm jo vetëm në historinë e Shteteve të Bashkuara
por edhe në historinë botërore. Për pothuaj dy javë, në Tetor të vitit 1962,
plani i Bashkimit Sovjetik për të dislokuar në Kubë raketa bërthamore, shkaktoi
konfrontimin e shekullit midis Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Sovjetik.
Ishte ky një moment kur bota, si asnjëherë më parë ose më vonë, ishte shumë
afër shpërthimit të një lufte të përgjithëshme bërthamore. Shtetet e Bashkuara
kishin zbuluar nga fotografitë e marra nga aeroplani i spiuazhit U-2, se
Bashkimi Sovjetik po përgatiste poligonet për vendosjen e raketave bërthamore
në Kubë.
Më 22 tetor, në një fjalim drejtuar kombit dhe botës, Presidenti Kennedi
njoftoi se qeveria amerikane kishte ''zbuluar prova të padisktueshme se një
numër poligonesh për dislokimin e raketave bërthamore po ndërtohen në
ishullin-si-burg të Kubës,'' me qëllim të vetëm, shtoi presidenti amerikan,
''për të mundësuar një sulm bërthamor kundër vendeve të Hemisferës
Perendimore.'' Në atë fjalim, Presidenti Kennedi nënvijoi, qartë dhe pa asnjë
dyshim politikën mbrojtëse amerikane duke paralajmëruar udhëheqjen komuniste
sovjetike se, ''Politika e këtij vendi është që të konsideroj çdo hedhje të
ndonjë rakete bërthamore nga Kuba kundër cilit do vend në Hemisferën
perendimore, si një sulm i Bashkimit Sovjetik kundër Shteteve të Bashkuara, dhe
si i tillë do të nevojitë ndërmarrjen e një kundër-sulmi të gjithanshëm
(amerikan) ndaj Bashkimit Sovjetik. ''
Pas këshillimeve të fshehta me këshilltarët e tij, Presidenti Kennedi vendosë
bllokadën detare ndaj Kubës, me qëllim për të ndaluar anijet sovjetike që të
sillnin në atë ishull furnizime të tjera ushtarake. Presidenti Kennedi kërkoi
me këmbëngulje largimin e raketave sovjetike që ishin vendosur në Kubë si edhe
shaktërrimin e poligoneve. Askush nuk dinte se si mund të reagonte Krushçovi
ndaj bllokadës së Kubës dhe ndaj kërkesave të Uashingtonit për largimin e
raketave sovjetike nga Kuba. Rreziku ishte tepër i madh se gjëndja mund të
dilte jashtë kontrollit nga kalkulimet e gabura të njerës ose pales tjetër.
Ndërsa Amerika dhe bota prisnin dhe shpresonin për një zgjidhje paqësore,
Presidenti i ri amerikan Xhon Kennedi dhe këshilltarët e tij, përfshirë vëllain
e tij Robert Kennedi, zhvilluan bisedime dhe negociata me udhëheqsin e
atëhershëm sovjetik Nikita Hrushçov për një zgjidhje diplomatike dhe paqësore
për ç'vendosjen e raketave ndërkontinentale sovjetike nga ishulli i Kubës.
Kriza u lehtësua dhe bota mori frymë më lirisht, kur anijet detare ushtarake
sovjetike të ngarkuara me raketa të tjera bërthamore u këthyen mbrapsht dhe
Moska pranoi të tërhiqte raketet bërthamore që kishte dislokuar në Kubë.
Të dy palët ishin tepër të vetdijshme se sa e rrezikshme ishte situata e
krijuar, dhe mundësia e një katastrofe bërthamore ishte aq reale sa që të dy
udhëheqsit, Kennedi dhe Hrushçov -- pas negociatave të vështira dhe
komunikimeve diplomatike -- arritën marrveshjen, sipas së cilës sovjetikët do
të tërhiqnin raketat e tyre bërthamore nga Kuba dhe siç u mësua më vonë nga
dokumentat sekrete të deklasifikuara, Shtetet e Bashkuara kishin pranuar, në të
njëjtën kohë, të tërhiqnin raketat bërthamore amerikane nga Turqia.
Ironia e 50-përvjetorit të Krizës kubane të raketave bërthamore është se bie
gjatë një fushate presidenciale këtu në Shtetet e Bashkuara dhe të dy
kandidatët po debatojnë në lidhje me çështje të politikës së jashtëme,
veçanërisht kërcënimin që përbëjnë përpjekjet e Iranit për të prodhuar armë
bërthamore, masë këjo që shikohet si një hap që do të destabilizonte jo vetëm
Lindjen e Mesme por edhe më gjërë. Cili nga dy kandidatët për president të
Shteteve të Bashkuara, Presidenti Obama apo Guvernatori Romni do të këtë
vendosmërinë politike dhe imagjinatën diplomatike të Presidentit Xhon Kennedi ,
për të bindur Iranin që të ndalojë programin për prodhimin e armëve bërthamore,
me qëllim që të mënjanohet lufta, dhe të arrihet një kompromis i pranueshëm për
të gjitha palët. Sepse, siç ka thënë Presidenti Kennedi në një fjalim drejtuar
kombit amerikan më 1963, "më në fund, lidhja bazë e përbashkët dhe më e fortë
midis njerëzve është fakti se duam e s'duam, ne të gjithë jemi banorë të këtij
planeti të vogël. Ne të gjithë marrim frymë nga i njëjti ajër. Të gjithë ne
dëshirojmë një të ardhme më të mirë për fëmijtë tanë. Dhe të gjithë jemi bijtë
e vdekjes.''