Javën që kaloi në shtetin Nju Xhersi të Shteteve të Bashkuara ndërroi jetë në
moshën 87-vjeçare Ramazan Turdiu, njëri nga nacionalistët dhe intelektualët më
të dalluar të emigracionit të pas Luftës së Dytë Botërore, si dhe njëri prej
aktivistëve dhe eksponentëve kryesorë të Ballit Kombëtar. Të ndjerin Ramazan e
kam njohur gjatë 70-ave dhe 80-ave, pasi për një kohë të shkurtër ishte në
marrëdhënie pune me seksionin shqip të Zërit të Amerikës, ku së bashku me të
tjerët përpiqej që me shkrimet e tij të jepte sado pak dritë në errësirën
komuniste që kishte pllakosur Atdheun. Ai nuk fliste shumë për veten dhe as për
vuajtjet e familjes së tij. Ishte një intelektual dhe atdhedashës i flakët, i
cili gjithë jetën e tij, me zotësi dhe dedikim punoi për lirinë e kombit
shqiptar. Ishte shumë i paqët dhe shkonte mirë me të gjithë. Në të vërtetë, me
sjelljet e tija intelektuale dhe humane, të lente përshtypjen se ishte një
pjesëtar i një shoqërie fisnike shqiptare, një aristokrat në kuptimin e mirë të
fjalës.
Në njoftimin zyrtar të vdekjes së tij thuhet se Ramazan Turdiu lindi në Tiranë
në një familje të njohur të kryeqytetit shqiptar, ku më 1944 ishte maturant,
siç thuhet, në një klasë me ish-udhëheqsin komunist Ramiz Alia, dhe
njëkohësisht punonte në farmacinë e të vëllait Dr. Bilal Turdiut. Në njoftim
thuhet gjithashtu se megjithëse familja e tij, përpiqej të qëndronte larg
politikës, duke marrë parasyshë situatën tepër të tensionur dhe të politizuar
të asaj kohe -- Ramazani i ri, madje edhe kundër këshillave të babait i cili
dëshironte të qëndronte jashtë politikës, rreshtohet në radhët e Ballit
Kombëtar dhe punon me këmbëngulje dhe pasion për të mirën e Atdheut deri ditën
kur mbylli sytë.
Me ndërgjegjen e tij të lartë kombëtare, si dhe të shumë bashk-kohësve të tij,
për të punuar për të mirën e Atdheut dhe të lirisë kombëtare, ai i përgjigjet
thirrjes për shpëtimin e Kosovës, duke u radhitur në batalionin ''Besnik
Cano'', dhe shkon në Kosovë për të mbrojtur tokën shqiptare me armë në dorë nga
pushtuesit sllavo-komunistë, një luftë këjo që ai nuk e ndërpreu as nuk ndaloi
gjatë gjithë jetës së tij, me të gjitha mjetet që kishte në dispozicion. Në
njoftimin mortor thuhet se flamurin e batalionit shqiptar ''Besnik Cano'', të
qëndisur mjeshtërisht nga motrat e Besnik Canos, e ka gjithnjë në shtëpinë e
tij.
I riu Ramazan Turdiu, më 1944, së bashku me udhëheqësit më të lartë të Ballit
Kombëtar, përfshirë Midhat Frashërin dhe Ali Këlcyrën, largohet me varkë nga
Shkodra për tu arratisur për në Itali. Eventualisht, përfundon në Itali ku ai
ndjek studimet e larta për doktor në degën e farmacisë, për t'i vazhduar ato
në Universitetin Kolumbia në Nju Jork. Për pesë dekada, Ramazan Turdiu punon në
degën e kërkimeve dhe hulumtimeve farmaceutike për firmat e mëdha amerikane në
këtë fushë, ''Ciba'' dhe Warner Lambert''.
Ramazan Turdiu
Si anëtar i Komitetit Qendror të Ballit Kombëtar, Ramazan Turdiu ishte një
nacionalist dhe anti-komunist i përkushtuar. Ai ishte anëtar aktiv i
komunitetit shqiptar në Amerikë dhe merrte pjesë në seminare, kremtime,
kongrese dhe në çdo rast ku e kërkonte nevoja dhe interesi i Atdheut. Ai
bashkpunonte ngushtë dhe u qëndronte afër udhëheqsve historikë të parties Balli
Kombëtar, Midhat Frashërit dhe Vasil Andonit. Ramazan Turdiu ishte ndër ata
intelektualë dhe nacionalistë, të cilët Midhat Frashëri i mblidhte rreth vetes
në përpjekje dhe në saje të luftës për shpëtimin kombëtar.
Në një prej
fjalimeve të tij me rastin e 30-vjetorit të vdekjes së Midhat Frashërit,
Ramazan Turdiu e vlerësoi kështu bashkpunimin e intelektualëve si ai dhe të
shqiptarëve të tjerë me Midhat Frashërin, duke thënë:
''Si në Shqipni, ashtu edhe në mërgimin e padashun, nepër kampe refugjatësh,
anëtarët e Ballit Kombëtar, Shqiptarët, u grumbulluan rreth Midhat Frashërit,
punuen me të, e ndihmuen me ç'u vinte për dore, për ta mbajtë gjallë flakën dhe
veprimin çlirimtar. Me memorandume nepër qarqe të naltë dipllomatike, me botime
dhe nisma të guximshme, me takime të papreme, ai ia hapi sytë botës për
gjendjen e Shqipnisë, për vuajtjet e Kosovës, për çfarosjen e Çamerisë, dhe për
veprimet shtazore të komunizmit të ardhun nga jashtë.''
Në këtë frymë atdhedashurie dhe veprimtarie ishte i brumosur edhe Ramazan
Turdiu. Ishte ndër ata që besonin në vetveten dhe në një të ardhme më të
ndritur për kombin shqiptar. Ishte ndër ata që si parime bazë kishin realizimin
e një Shqipërie me Kosovë e Çamëri, të lirë, demokratike dhe e lumtur në paqë
me të gjithë. Ky ishte karakteri dhe botëkuptimi i brezit të këtyre burrave, i
çështjes shqiptare. Ndonëse i qetë nga natyra, ishte trim dhe i vendosur -- si
shumë të tjerë të brezit të tij -- të cilët me zemër e shpirt besonin në një
Shqipëri, ashtu si është e drejta, prej Tivarit e deri në Prevezë, e nderuar
dhe pjesë e asaj bote, të cilës i përket historikisht dhe gjeografikisht --
Evropës. Brezi i tij besonte se për arritjen e këtij qëllimi duhej luftuar për
të pëmbysur komunizmin dhe për të bashkuar kombin. Lufta e tyre ishte sy
patrembur, dhe e konsideronin atë si një detyrë për të cilën i thërriste
Atdheu, në lirinë e të cilit kishin një besim të patundur për një ardhëmëri
demokratike dhe për një Shqipëri pro-perëndimore. Vet Ramazan Turdiu mori pjesë
në stërvitje të organizuara nga anglo-amerikanët në fillim të '50-ave për tu
futur në Shqipëri me qëllim për të rrëxuar regjimin e dikatatorit komunist të
Enver Hoxhës.
Gjatë regjimit enverist, Ramazan Turdiu pësoi fatin e shumë familjeve
anti-komuniste. Lidhjet me familjen e tij në Shqipëri qenë prerë, sepse regjimi
komunist kishte vendosur emrin e tij në ''listën e kriminelëve'', të
''tradhtarëve'' dhe ''të armiqve të vendit''. Ndonëse ishte krahu i djathtë i
udhëheqësve të Ballit Kombëtar në mërgim dhe si i tillë i rreshtuar në frontin
e nacionalizmit shqiptar anti-komunist, familja e tij -- si edhe shumë familje
të tjera anti-komuniste shqiptare -- këtë gjë e pagoi shumë shtrenjtë.
Me vdekjen e Ramazan Turdiut, diaspora shqiptare në Amerikë dhe shqiptarët kudo
humbën një burrë i cili ishte i pajisur me traditën e shpirtit patriotik dhe i
cili kurdoherë dhe sipas rrethanave u gjend aty ku e kërkonte zëri i Atdheut
për liri, si dhe nderi i kombit. Ideali i tij si besnik ndaj kauzës kombëtare
mbeti i paluhatshëm. Ashtu të mbetet edhe kujtimi i tij.