Shkova për një shëtitje në Berlin. Gjethet e vjeshtës zverdhin pemët, me shtëpizat e drunjta të zogjve. Një epitet më i mirë do të ishte, Berlini, kryeqyteti i kujtesës.

Atëherë, si duhet kujtuar 25-vjetori i rënies së Murit të Berlinit fundi i ndarjes së Gjermanisë, dhe Europës, dhe Botës? Ka kaluar një çerek shekulli. Rënia e murit nuk ishte fundi i historisë, por agimi i një historie ndryshe. Ai nuk na futi në një epokë ku interesi vetjak do të qeveriste marrëdhëniet mes kombeve të bashkuar në demokraci liberale. Format e nacionalizmit nuk vdiqën aspak, përkundrazi, u rigjallëruan. Fanatizmi gjeti tokë pjellore në toka shkretëtirash. Rusia u ringrit duke hungërirë. Megjithatë, sigurisht kjo ishte, sipas fjalëve të Volfgang Schauble, ministër i Jashtëm i Gjermanisë, "momenti më fatlum në historinë tonë", një ritakim pothuajse i paimagjinueshëm i Gjermanisë me vetveten. Për miliona banorë të Europës Qendrore dhe Lindore, ishte edhe momenti i çlirimit nga morsa sovjetike.

Gjermania tani gumëzhin si tramvaj qytetesh. Bashkimit iu desh një brez i tërë. Ai ishte i vështirë, por ndodhi. Në një epokë përshtatjesh politike minutë-pas-minute, ky vend na kujton se është mirë të vendosësh objektiva afatgjatë dhe t'u përmbahesh atyre. Procesin e ndihmoi federalizmi. Po kështu edhe premtimi i Kushtetutës për kushte jetese të barabarta për të gjithë gjermanët. Këtu të pasurit janë pasuruar më shumë, ashtu si kudo, por me më pak turp. Socialdemokracia nuk është një ide boshe në një komb, eksperienca e të cilit me mëkatin i ka dhënë një leksion të pashlyeshëm për rreziqet e frakturës sociale.

Jashtë Gjermanisë, historia europiane është më pak e lumtur. Pas një çerekshekulli, pyetjet e ngritura nga bashkimi i Gjermanisë dhe një Europë tashmë një e tërë nuk kanë gjetur përgjigje. Greqia është me xhepat bosh, Franca e zhytur në zymtësi, BE-ja ka ngecur. Gjermania dominon Europën, një rol i cili nuk i pëlqen edhe pse nuk është imune nga emocionet e herëpashershëm. Me këtë dominim, janë rikthyer tundimet e vjetër intelektualë: ideja e të qenit një fuqi e madhe, e baraslarguar nga Rusia dhe SHBA-të. Aderimi i Gjermanisë në Union dhe NATO është ende i padiskutueshëm. Por lufta e vogël e Rusisë në Ukrainë dhe aneksimi prej saj i Krimesë ka zbuluar simpatizues të Putinit në të majtë e në të djathtë, të nxitur edhe prej ndjenjave antiamerikane. Ashtu sikurse ukrainasit, sipas fjalëve të Joshka Fisherit, një ish-ministër i Jashtëm, "vdisnin të ishin pjesë e Europës", Europa ka rezultuar e padenjë për sakrificën e tyre, për shkak të varësisë energjetike nga Rusia. Ajo që ukrainasit duan sot nuk ndryshon nga ajo që gjermano-lindorët dhe polakët kërkonin në 1989-ën. Kujtimet venë e vijnë pa ndonjë drejtim të caktuar, si gjethet e vjeshtës që bien.

Unë erdha në vitin 1998 në një Berlin ende jo të rilindur si kryeqytet i Gjermanisë, ende i ndarë në mentalitet. Vitin tjetër, në përvjetorin e dhjetë, bisedova me Harald Jaegerin, rojën kufitare që hapi portën duke i dhënë kështu fund ndarjes së Europës, në 9 nëntor 1989. E pyeta se si ishte ndier: "Djersët më rridhnin çurg në qafë dhe këmbët më dridheshin. E dija çfarë kisha bërë. Isha menjëherë i vetëdijshëm. Kaq e pat, mendova, Gjermania Lindore mori fund". Nuk do të kish marrë fund pa vendosmërinë e Amerikës dhe aleatëve të saj. Mbështetja e palëkundur e Amerikës për bashkimin e Gjermanisë, dhe madhështia diplomatike e Xhejms Bejkërit, në atë kohë Sekretar Shteti i SHBA-ve, e shndërruan një të çarë të murit, në një rend të ri i cili çliroi gjysmën e Europës dhe u pranua nga Moska.

Një diplomaci e tillë, plot forcë dhe kthjelltësi nevojitet shumë sot, nga Ukraina në Irak. Një brez i ri po mëson se të qëndrosh mbi ujë dhe të shpresosh për më të mirën nuk mjafton. Shpresa nuk është politikë. Bota është e rrezikshme. Aleancat kanë rëndësi, ashtu si angazhimet dhe vijat e kuqe. Për nder të Bejkërit, marrësi këtë vit i çmimit Kisinger në Akademinë Amerikane në Berlin, Gensheri, ministri i Jashtëm i Gjermanisë në vitin 1989, tregoi se ndërkohë që turmat iu vërsulën murit, ai i telefonoi Bejkërit, që nga ministria e tij në Bon. Operatorja telefonike u lidh me Sekretarin e Shtetit. Përpara se Gensheri të fillonte të fliste, ajo shpërtheu: "Z. Sekretar, Zoti e Bekoftë Amerikën!"

Vetëm berlinezi më i shkujdesur do të mund t'i harronte ndonjëherë këto fjalë.

God Bless America

Roger COHEN

BERLIN "” I went for a walk in Berlin. Fall leaves yellowing in allotments with their little wooden birdhouses. Streets with more space than people, belying that facile epithet, "capital of Europe." I had just left a friend in Grunewald who told me his house was built in 1930 by a Jewish family who fled to Brazil in 1936. Once he showed the granddaughter of the first owner around, and then did the same for descendants of the British officer who lived in the requisitioned house after 1945. Life, as archaeologists know, recounts its story in layers, and nowhere more so than in this city. A German woman told me of stripping away the wallpaper in her new apartment and finding exultant newspaper headlines celebrating the FÃ¼hrer's birthday in 1937. A better epithet might be "Berlin, capital of memory."

How then to remember the 25th anniversary of the fall of the Berlin Wall "” the end of Germany's division, and Europe's, and the world's. A quarter-century has gone by. The bloody 20th century has receded into the mist. The wall's fall was not the end of history but the dawn of a different history. It did not usher in an era where enlightened self-interest would govern the conduct of affairs between nations united in liberal democracy. Forms of nationalism, far from dying, revived. Fanaticism found fertile ground in desert sand. Russia arose growling. Yet of course this was, in the words of Wolfgang SchÃ¤uble, the German finance minister, the "most lucky moment in our history," a near unimaginable re-encounter of Germany with itself. For millions of Central and Eastern Europeans it was also when liberation came from the Soviet clamp.

Germany now hums along like this city's trams. Unification took a generation, was arduous, but happened. In an age of minute-to-minute political adjustment, this country is a reminder that it helps to set long-term objectives and stick to them. Federalism aided the process. So did the Constitution's promise of roughly equable "LebensverhÃ¤ltnisse," or living conditions, for all Germans. The rich have gotten richer here, as everywhere, but with less obscenity. Social democracy is not an empty idea in a nation whose experience of depravity has taught an indelible lesson of the dangers of social fracture.

Outside Germany, the European story is unhappier. A quarter-century on, the questions posed by German unification and a Europe made whole have not been answered. Greece is broke, France sullen, the European Union stalled. Germany dominates Europe, a role it does not relish, even if it is not immune to the occasional frisson. With that dominance old intellectual temptations have revived: the notion of being a determining power equidistant from Russia and the United States. German adherence to the union and NATO is still sacrosanct. But Russia's little war in Ukraine and its annexation of Crimea have revealed Vladimir Putin's sympathizers to the left and the right, buoyed by fashionable anti-American sentiment. As Ukrainians have, in the words of Joschka Fischer, a former foreign minister, "died to be part of Europe," Europe has appeared unworthy of the sacrifice, in thrall to Russian energy. What most Ukrainians want now is no different from what East Germans and Poles wanted in 1989.

Memories coming and going in no particular direction, like fall leaves skittering along the Hohenzollerndamm. I came in 1998 to a Berlin not yet reborn as the German capital, divided still in mind-set. The next year, on the 10th anniversary, I spoke to Harald Jaeger, the border guard who opened the gate and so ended Europe's division on Nov. 9, 1989. I asked him how he felt: "Sweat was pouring down my neck and my legs were trembling. I knew what I had done. I knew immediately. That's it, I thought, East Germany is finished."

It would not have been finished without the resolve of America and its allies. Unflinching American support for German unification, and the diplomatic brilliance of James Baker, then the secretary of state, turned a breach in the wall into a new order that freed half of Europe and was accepted by Moscow. Such forceful, clearheaded diplomacy is much needed today from Ukraine to Iraq. A new generation is learning that to float along and hope for the best is not enough. Hope is not a policy. The world is dangerous. Alliances count, both their commitments and their red lines.

In a tribute to Baker, who received this year's Kissinger Prize at the American Academy in Berlin, Hans-Dietrich Genscher, the German foreign minister in 1989, told how as crowds surged through the wall, he placed a call from the ministry in Bonn to Baker. The telephone operator reached the secretary of state. Before Genscher could say anything, she blurted out, "Mr. Secretary, God bless America!"

Only the most insouciant Berliner could ever forget those words..