Menjëherë pas shkrimtari i burgosur Liu Xiaobo u vlerësua me Çmimin Nobel të Paqes këtë muaj, pas më shumë se dy dekadave të ndryshimeve demokratike në Kinë, qeveria kineze reagoi duke e quajtur atë një kriminel dhe duke akuzuar Komitetin e Nobelit për blasfemi. Ajo i dërgoi agjentët e sigurimit në banesën e gruas së tij në Pekin, Liu Xia, ia mori telefonin e saj celular dhe e vendosi atë nën arrest shtëpie. Ne e kemi parë këtë më herët: në ditët e errëta të aparteidit, nën hijen e gjatë të Perdes së Hekurt. Sa herë që ne kemi ndërmarrë një hap të vogël drejt arritjes së lirisë së popullit tonë, ne na kanë zhveshur nga liria jonë.
Siç e shkruajmë, Liu mbetet i vetmuar në një burg të largët në verilindje të Kinës. Ky dënim i katërt me 11 vjet burg erdhi pasi ai u bë bashkautor i Kartës 08, një dokument që i bën thirrje qeverisë kineze për të kryer reforma demokratike dhe garantuar liritë e manifestimit të lirë publik, fesë dhe shprehjes. Ndonëse Karta 08 ishte modeluar sipas Kartës së Çekosllovakisë '77, vlerat themelore që përmban nuk janë më shumë perëndimore sesa janë kineze.
Ne e kandiduam Liun për çmimin Nobel të Paqes këtë vit për shkak të universalitetit të thirrjes së tij për liritë themelore për popullin e tij.
Në thelbin e saj, Karta 08 i kërkon qeverisë kineze për të nderuar të drejtat e parashikuara në Kushtetutë kineze. Qeveria e ka nënshkruar tashmë Konventën Ndërkombëtare mbi të Drejtat Civile dhe Politike dhe ratifikuar Konventën Ndërkombëtare mbi të Drejtat Ekonomike dhe Sociale. Në një intervistë të fundit me CNN, Kryeministri Wen Jiabao pranoi se "Liria e fjalës është e domosdoshme.... Njerëzit kanë dëshirë për të, dhe kanë nevojë për të, demokracia dhe liria janë të papërmbajtshme."
Ky nuk duhet të jetë një moment turpi apo fyerje për Kinë. Ky duhet të jetë një moment i krenarisë, duke festuar faktin që Kina të jetë njohur si kontribuesi më i madh në botë për atë që të gjitha kombet kërkojnë: paqen. Ky është një pohim se njëra prej gjuhëve më të vjetra të gjalla të njerëzimit në fjalët e Liut në Kartën 08, fjalë kineze, mund ta frymëzojnë një admirim të tillë. Është një dëshmi për fuqinë dhe kurajon e popullit kinez që veprimet e Liut kanë fituar një respektin të tillë kaq të gjerë.
Megjithë reagimin e saj fillestar, ky përbën një mundësi për qeverinë kineze që të ndërrojë faqen e një shekulli viktimizimi. Ne e dimë se shumë gabime janë kryer kundër Kinës dhe popullit të saj gjatë historisë. Por dhënia e Çmimit Nobel të Paqes për Liut nuk është njëri prej tyre. As nuk është thirrja për reforma paqësore nga më shumë se 10 000 qytetarë kinezë të cilët guxuan të nënshkruajnë Kartën 08.
Sot, më shumë se në çdo kohë tjetër të historisë, bota e shikon Kinësn si një udhëheqëse. Kina ka një shans për të treguar se është një komb largpamës, ashtu siç ka qenë për mijëra vjet. Në qoftë se e mban Liu prapa hekurave, qeveria kineze nuk është më progresive se junta kurrë paranojake dhe e ngujuar burmeze, i vetmi regjim tjetër i vrerosur për ta mbajtur larg një tjetër fitues të Çmimit Nobel të Paqes, Aung San Suu Kyi. Ta lirojë Liun, dhe Kina do ta vazhdojë shfaqjen e saj mbresëlënëse në skenën botërore. Pekin ndihmoi mbajtjen e ekonominë globale mbi ujë në mes të krizës së fundit; tani ajo mund t'i tregojë botës se ka besim që të përballet me kritika dhe t'i përqafojë ndryshimet.
Kina ka bërë hapa të tillë guximtarë më herët. Tridhjetë vjet më parë, ndërsa ne ishim ende duke u dënuar vetëm pse shprehnim mendimet tona, qeveria kineze hapi ekonominë e saj dhe e lëshoi zotësinë industrializuese dhe gjeninë e popullit kinez në tregjet e botës. Bota ka shikuar me frikë se si Kina e nxori veten nga varfëria dhee çoi në një të ardhme të lulëzuar, dinamike. Ky është një moment për Kinën për t'u hapur edhe një herë, për t'i dhënë popullit të saj mundësinë për të konkurruar në tregun e ideve, ku kinezët me siguri do të provojnë veten si të jashtëzakonshëm.
Ne kemi parë këtë histori në kishat e Soweto dhe teatrot e Pragës. Ne e dimë se si mbaron. Ne jemi në gjendje për të shkruar sot, pa frikë dhe me plot shpresë, sepse populli ynë e rifitoi lirinë. Me kohë, Liu dhe populli kinez do ta fitojnë lirinë e tyre.
Pas dënimit të Liu vitin e kaluar, ai tha në një deklaratë: "Unë kam qenë prej kohësh i vetëdijshëm se, kur një intelektual i pavarur i qëndron përballë një shteti autokratik, një hap drejt lirisë është shpesh një hap drejt burgut. Tani unë jam dukee ndërmarrë atë hap; dhe liria e vërtetë është shumë më afër. "
Qeveria kineze mund të vazhdojë të bëjë një betejë të humbur, kundër forcave të demokracisë dhe lirisë të cilat Kryeministri i saj kohët e fundit i quajti "të papërmbajtshme". Ose ajo mund të qëndrojë në anën e drejtësisë, ta lirojë menjëherë Liu Xiaobon dhe t'i japë arrestit shtëpiak të vënë gruas së tij.
-
Vaclav Havel është ish-president i Republikës Çeke. Desmond Tutu është kryepeshkop emeritus në Kejp Taun. Ata janë bashkëkryetarë nderi të Liri Tani, instancë e cila përfaqëson Liu Xiaobon si këshilltare ndërkombëtare ligjore e tij./Elida Buçpapaj
--
If China frees Nobel winner, it will show its strength
By Václav Havel and Desmond M. Tutu
Friday, October 22, 2010; A27
Immediately after the imprisoned writer Liu Xiaobo was awarded the Nobel Peace Prize this month, for more than two decades of pursuing democratic change in China, the Chinese government responded by calling him a criminal and accusing the Nobel Committee of blasphemy. It sent security agents to the Beijing apartment of his wife, Liu Xia, took away her mobile phone and placed her under house arrest. We have seen this before: in the dark days of apartheid, under the long shadow of the Iron Curtain. Whenever we took a small step toward securing the freedom of our people, we were stripped of our own.
As we write, Liu remains cloistered in a remote prison in northeast China. This fourth prison sentence of 11 years came after he co-authored Charter 08, a document calling on the Chinese government to institute democratic reforms and guarantee the freedoms of assembly, religion and expression. Though Charter 08 was modeled after Czechoslovakia's Charter '77, the fundamental values it invokes are no more Western than they are Chinese.
We nominated Liu for the Nobel Peace Prize this year because of the universality of his call for fundamental freedoms for his people.
At its core, Charter 08 asks the Chinese government to honor rights enshrined in the Chinese Constitution. The government has already signed the International Covenant on Civil and Political Rights and ratified the International Covenant on Economic and Social Rights. In a recent interview with CNN, premier Wen Jiabao acknowledged that "Freedom of speech is indispensable. . . . The people's wishes for, and needs for, democracy and freedom are irresistible."
This need not be a moment of shame or insult for China. This should be a moment of pride, celebrating the fact that one of China's own is recognized as the world's greatest contributor to that which all nations seek: peace. It is an affirmation of one of humankind's oldest living languages that Liu's words in Charter 08, Chinese words, could inspire such admiration. It is a testament to the strength and courage of the Chinese people that Liu's actions have earned such widespread respect.
Despite its initial reaction, this remains an opportunity for the Chinese government to turn the page on a century of victimization. We know that many wrongs have been perpetrated against China and its people throughout history. But awarding the Nobel Peace Prize to Liu is not one of them. Nor is the peaceful call for reform from the more than 10,000 Chinese citizens who dared to sign Charter 08.
Today, more than at any other time in history, the world looks to China as a leader. China has a chance to show that it is a forward-looking nation, as it has been for thousands of years. If it keeps Liu behind bars, the Chinese government is no more progressive than the ever paranoid and closeted Burmese junta, the only other regime with the gall to lock away another recipient of the Nobel Peace Prize, Aung San Suu Kyi. Release Liu, and China continues its impressive emergence on the world stage. Beijing helped keep the global economy afloat amid recent crisis; now it can show the world that it has the confidence to face criticism and embrace change.
China has made such brave strides before. Thirty years ago, while we were still being punished simply for speaking our minds, the Chinese government opened up its economy and unleashed the industriousness and ingenuity of the Chinese people on the world's markets. The world has watched with awe as China pulled itself out of poverty and into a thriving, dynamic future. This is a moment for China to open up once again, to give its people the ability to compete in the marketplace of ideas where they will surely prove just as extraordinary.
We have seen this story in the churches of Soweto and the theaters of Prague. We know how it ends. We are able to write today, free of fear and full of hope, because our people won our freedom back. In time, Liu and the Chinese people will win their freedom.
After Liu's sentencing last year, he said in a statement: "I have long been aware that when an independent intellectual stands up to an autocratic state, step one toward freedom is often a step into prison. Now I am taking that step; and true freedom is that much nearer."
The Chinese government can continue to fight a losing battle, against the forces of democracy and freedom that its own premier recently called "irresistible." Or it can stand on the side of justice, free Liu Xiaobo and immediately end the house arrest imposed on his wife.
-
Václav Havel is a former president of the Czech Republic. Desmond Tutu is archbishop emeritus of Cape Town. They are honorary co-chairs of Freedom Now, which represents Liu Xiaobo as his international legal counsel.
(http://www.washingtonpost.com)
Comments (0)
Dërgoja shokut
Printo
