Një
ditë prej ditësh profesori zviceran Jean-Philippe Assal më
ftoi të qëndroja familjarisht një muaj në vilën
e tij në Konsh. Kishte një bibliotekë shumë të
pasur, si dhe një diskotekë me qindra disqe me muzikë
klasike, të lehtë dhe popullore. Ndër të tjera
këngë të Laver Bariut, apo këngëtarëve
të tjerë shqiptarë. Në bibliotekën shumë
të pasur të profesorit të dëgjuar zviceran,
i etur pas profesionit të tij fisnik dhe human, por edhe pas
artit dhe librave, gjeta në vitet 90-të, përveç
veprave në frëngjisht të shkrimtarit tonë
mbarëkombëtar, Ismail Kadaré, një nga
vëllimet e shkrimtares zvicerane Marie-Luce Dayer. Ajo me të
shoqin, profesor Jean-Michel Dayer, drejtor shkencor i Spitaleve
Universitare të Gjenevës, ishin miq shtëpie të
profesor Assalit.
Nuk
e di, por ashtu krejt rastësisht u magjepsa me tregimin e parë
që lexova. Pa e ndjerë, duke qëndruar vetëm në
sallonin e shtëpisë së profesorit, ku isha ftuar prej
tij dhe duke dëgjuar një këngë të Julio
Iglezias, të preferuarit tim, kalova në tregimet e tjera.
Thjesht, qartë, Marie-Luce përshkruante botën e
brëndëshme të një personazhi, me një mënyrë
të thjeshtë të shkruari, por në të njëjtën
kohë paraqiste aq bukur edhe filozofinë e jetës,
shqetësimet e njerëzve, zemërgjerësinë,
bukurinë, pasionin për një jetë më të
mirë, dëshirën për të ndihmuar njerëzit
e varfër, dhe mbi të gjitha për të ngjallur
respektin për njerëzit e mirë, për Zotin, për
gjithçka hyjnore dhe të pastër. Nuk e di në sa
kohë e mbarova librin, por më kujtohet se ndjeva të
njëjtën dëshirë si në vitin 1965, kur
fillova të lexoj frëngjisht e nga kënaqësia
atëhere qëndroja deri në orët e vona të
natës, kur e nxirrja kuptimin e tregimit apo skicës. Pata
fat, që një i njohuri im, Piro Misha, e kishte patur të
jatin ambasador në Francë për një kohë të
gjatë dhe unë i lutesha të më jepte nga librat që
ai i kishte në kartona akoma të pahapur. Kishte një
bibliotekë të pasur dhe të rrallë. Atëhere
nuk kishte rrugë tjetër për të lexuar diçka
të mirë, tërheqëse, "të ndaluar",
përveç autorëve të pranuar zyrtarisht dhe që
në bibliotekë shpesh ishin libra "të rezervuara",
pra jo për lexuesin e thjeshtë...
Nisur
nga dëshira e mirë për t'i servirur diçka të
bukur lexuesit shqiptar botova në gazetën "Drita"
tregimin e autores me titull "Shqiponja mbretërore".
Më kishte pëlqyer ai tregim pikërisht për idenë
e lirisë së shqiponjës. Gjithshtu, pak më vonë
u botuan po në gazetën " Drita " dy tregime
të saj, të përkthyera nga unë, bashkë me
disa fjalë për shkrimtaren. Pa e zgjatur, një ditë
u takova me tregimtaren Marie-Luce Dayer, e cila u gëzua kur
mori vesh se një gazetë e shkrimtarëve shqiptarë
kishte botuar tregime të sajat. Biseda kaloi lirshëm, ajo
njihte diçka për Shqipërinë dhe Kosovën,
pasi u jepte mësim nxënësve shqiptarë. Ajo
shprehu dëshirën që të përktheja disa nga
tregimet në gjuhën shqipe. Unë e pranova me kënaqësi
këtë kërkesë, sidomos duke patur parasysh se ajo
si tregimtare zvicerane do të pritej mirë nga lexuesi
shqiptar. Nga vëllimet e saj zgjodhëm ndër të
tjera tregime të mbledhura nga jeta e përditëshme e
njerëzve të thjeshtë. Titulli i përmbledhjes
"Karuzeli i ëndrrave" ishte dëshirë e vetë
autores, për ta paraqitur para lexuesit shqiptar, të cilin
ajo e njihte nëpërmjet leximeve të librave të
shkrimtarit Ismail Kadare, tregimeve të atyre që e kanë
parë Shqipërinë dhe që janë vetë
shqiptarë.
Pasi
u botua vëllimi në shqip dhe u paraqit edhe në
Panairin Ndërkombëtar të Librit dhe të Shtypit,
në Palexpo të Gjenevës, Marie-Luce Dayer më ftoi
në një mbrëmje që do organizohej për botimet
e saj. Kisha përshtypjen se auditori do të ishte tepër
i ri, duke patur parasysh se tregimet e saj priren tek fëmijët.
U çudita kur në atë mjedis jashtë Gjenevës,
në Konfinjo, ishin mbledhur rreth 150 veta, të moshave të
ndryshme për të dëgjuar tregimtaren. Aty ishte
paraqitur edhe një ekspozitë me piktura që pasqyronin
tregimet e Dayerit. Tregimtarja e cila qysh në moshë të
re e ka pasur pasion teatrin, poezinë, tregimet dhe legjendat,
bëri për vete dhe auditorin me moshë madhore. Me atë
pasionin e saj si tregimtare, me instrumentin e saj (piano e veçantë)
ajo nisi të tregojë e të tregojë...Në atë
çast m'u kujtua se gjithçka ajo e kishte krijuar me një
punë të vazhdueshme: si aktore në "French Theatre
in America" (Teatri francez në Amerikë) ku ajo ndoqi
një shkollë të tregimtarëve dhe pati fatin të
ketë midis profesorëve, tregimtarin e shquar zezak "Brother
Blue" të Bostonit. Gjithashtu me rolin e saj si tregimtare
në radio, televizion, në koncerte të ndryshme, krahas
punës së saj si profesoreshë e gjuhës dhe
letërsisë angleze, në një kolegj të Gjenevës
ku mësonin dhe bashkëatdhetarët tanë...
Atë
natë, qëndruam vonë midis miqsh, aty diku në
rrethinat e Gjenevës dhe ajo më dha një kënaqësi
të veçantë. Me ne ishte dhe Bella Cohen,
bashkëshortja e shkrimtarit të madh, Albert Cohen. Krahas
botimeve të saj në gjuhën frënge, Marie-Luce
Dayer paraqiti edhe "Karuzelin e ëndrrave" në
shqip, si një dhuratë të bukur, si një mesazh
miqësie midis shqiptarëve dhe zviceranëve. Tregimet e
saj përshkruhen nga humanizmi i thellë, flasin për
jetën e njeriut drejt të mirës, së bukurës,
thjeshtësisë, dashurisë për njeri tjetrin. Unë
ruaj si një dhuratë të çmuar përmbledhjen
e Marie-Luce Dayer ku ajo më shkroi fjalët që më
kujtohen gjithmonë : " Kur thonë " na
ishte njëherë " nis një udhëtim të
gjatë që të shpie në vende të thella të
mëdha...dhe që nuk gjenden në asnjë hartë
gjeografie ". Pikërisht për këto fjalë me
një domethënie të madhe unë i kam dhënë
fjalën shkrimtares së shquar se do të vazhdoj të
përkthej me kënaqësi në gjuhën time amtare
librat e saj që sjellin një botë të afërt me
ne, njerëzore, me mesazhe për të ardhmen.
Marie-Luce
Dayer ka lindur në vitin 1941 në Vétroz dhe jeton në
Gjenevë. Pasi mori diplomën e studimeve të mesme në
Lozanë, për anglisht, shkon në Paris për të
ndjekur Shkollën e Lartë Normale të Sen-Klu, në
gjuhën frënge. Është profesoreshë e
anglishtes dhe në të njëjtën kohë zhvillon
artin e të treguarit dhe i kushton kohën e saj të lirë
rrëfenjave dhe tregimeve dhe jep recitale të tregimeve të
saj, shoqëruar me një instrument muzikor. Bashkëpunon
me radio të ndryshme (Espace 2, RCF Paris, me Televizionin
Suisse Romande dhe me revista si « Choisir »,
« Les Cahiers protestants ». Ndër veprat e
saj mund të përmendin vëllimet me tregime :
« Lulet e së vërtetës »,
« Shtëpi prej xhami, shtëpi prej qerpiçi »,
« Karruzeli i ëndrrave » në gjuhën
shqipe, « Është koha e Krishlindjeve »,
« Pafajësia e botës », « Sekretet
e mbretit » etj.
Më
poshtë po ju paraqes dy tregime të shkrimtares Marie_luce
Dayer, të cilat do të përfshihen në librin « Nën
krahët e shqiponjës » (titull i propozuar nga
vetë autorja), që do të botohet së shpejti në
gjuhën shqipe.
Gjenevë,
më 6 korrik 2009
Dy
tregime nga shkrimtarja zvicerane Marie-Luce Dayer
Pasqyra
e thyer
Ishte
një qytet i vogël, i qetë, i bukur. I vendosur pranë
kodrave, ai kishte një klimë të këndshme sepse
dimrat vetëm kalonin, pa qëndruar gjatë. Pranverat
fillonin në shkurt, për t'u lënë vendin verave që
flladet e detit i freskonin. Ndërsa vjeshtat, zgjasnin pothuaj
pa pushim, edhe pas Shën Martinit.
Rreth
burimeve të ujit të ngrohtë që gufonin aty këtu,
ishin ndërtuar stacione termale, si edhe hotele. Megjithatë,
qyteti kishte mundur të ruante, megjithë turistët,
karakterin e tij të qetë dhe tregtia mbahej nga familje, ku
të rinjtë dhe pleqtë shkonin mirë me njëri
tjetrin.
Një
ditë, aty ndaloi një limuzinë e madhe. Dolën
njerëzit e veshur me rroba ngjyrë hiri, u ranë kryq e
tërthor rrugëve, kopshteve dhe parqeve dhe disa muaj më
vonë filluan punët tek pishnajat. U ndërtuan pallate
madhështore, me banjo private dhe kopshte.
Aty
u vendosën edhe njerëzit e veshur me rroba ngjyrë hiri
dhe qysh nga ajo kohë në qytet pati një trazirë,
me ec e jake misterioze, limuzina sa vinin e më të shumta,
shoferë dhe transportues. Këta njerëz nuk bëheshin
me popullsinë lokale, por shërbimet që kërkonin
ata qenë të paguara mirë sa që filluan t'a
tërhiqnin atë drejt vetes. Në këtë
mënyrë rinia e qytetit u dha pas punëve të
turbullta, që ishin në kufi të ndershmërisë.
Duke
mos ditur se si t'i cilësonin zotërinjtë e pallatit,
ata u quajtën « baronë » dhe u përhap
fjala se të hollat e tyre nuk ishin të pastra.
Filluan
grindjet nëpër familje : prindërit duke i
këshilluar fëmijët e tyre, bile edhe duke i ndaluar që
të bënin tregti me baronët. Por lakmia për fitime
qe e madhe...të rinjtë e lanë veten të mashtrohen
dhe u lëkund qetësia e qytetit të vogël...
U
futën në një ngërthesë që kishte
kuptimin e skllavërisë ; atë të parasë
që të helmon.
Zotërinjtë
e pallatit dukeshin vetëm rrallë. Ata mbrinin me limuzina,
pastaj largoheshin në një drejtim të njohur vetëm
prej tyre. Ata dukeshin sikur jetonin vetëm natën. Ditën,
gjithçka ishte e qetë. Zotërinjtë flinin ose
prisnin vizitorë misteriozë që iknin po aq në
heshtje , ashtu si edhe kishin ardhur.
Sipas
disa fjalëve, në pallat ishin organizuar gosti madhështore,
të ndjekura nga orgji që mezi guxonin t'i përshkruanin.
Të
moshuarit e qytetit të vogël ishin të pikëlluar,
prindërit qanin, sepse fëmijët e tyre kishin
ndryshuar...Pothuajse të gjithë ishin në shërbim
të baronëve.
Një
darkë, në një nga këto pallate, një i ftuar
vuri re praninë e dikujt që ai nuk e njihte.U habit sepse
atje mund të hyhej vetëm duke pasur një kartë
anëtarësie. Ndërkaq, ky njeri, i mbështetur tek
një faqe muri, nuk ishte anëtar i shoqatës. Ai e
vëzhgoi. I panjohuri e hodhi vështrimin në drejtim të
tij dhe shikimi i tij e shpoi tej përtej si një shkreptimë.
Ndjeu që e pushtoi një shqetësim i thellë
dhe duke ecur si i dehur, u ngrit dhe u largua nga salla.
Të
nesërmen në darkë, ai vuri re se i panjohuri që
qëndronte në të njëjtin vend, po e vështronte.
Përsëri atij ju duk se një shkrepëtimë i
përshkoi sytë dhe nuk e ndjeu veten mirë. Përsëri,
duke ju marrë këmbët, u largua nga salla.
I
njëjti fenomen ndodhi edhe darkën tjetër. I foli mikut
të vet, i cili pati të njëjtën goditje nga
shikimi i të huajit. Sëbashku, ata ju afruan atij, e pyetën
për identitetin e tij. I panjohuri nuk u përgjigj, ai u
largua. Roja i pyetur pohoi se ai e kryente mirë punën e
tij dhe se çdo hyrje ishte e kontrolluar.
Por
darkën tjetër, i panjohuri ishte aty...dhe vëzhgonte
qetësisht. I kërkuan kartën e anëtarësisë.
Ai nuk e kishte atë...
E
përzunë.
Herët
në mëngjez, kur të dy burrat dolën nga pallati,
e panë, të mbështetur në murin e kopshtit. E
kërcënuan me gurë. Por ai, pa hequr dorë nga
qetësia e vet, u tërhoq, duke vazhduar t'i shohë
pastaj u zhduk në pishnajë. Atëhere, të dy burrat
i kapi paniku.
Kontrollet
u dyfishuan...Nuk e panë më.
Pas
disa kohësh, një mbrëmje nga mesnata, në një
kohë që alkoli dhe droga kishin errësuar mendjet e
njerëzve, papritur u dëgjua një zhurmë e madhe.
Të gjithë të ftuarit u ndalën, dikush që
kishte folur, që kishte pirë, përqafuar,
përkëdhelur dhe qeshur. Të gjitha shikimet u drejtuan
nga pasqyra e madhe. Ajo sapo ishte copëtuar. Toka u mbush me
mijra copa kristali.
U
vendos një qetësi e frikshme, pastaj një burrë u
ul, mori një copë në dorën e tij dhe pa veten.
Ajo që pa e bëri të tmerrohej. E shtrëngoi
dorën tek copa e kristaltë. U spërkat me gjak. Njeriu
u ngrit dhe, duke mbajtur copën e pasqyrës, u largua nga
salla, duke ju marrë këmbët si një i dehur. Një
burrë tjetër u përkul, mori një copë, pa
veten e tij dhe u tmerrua. Si i mëparshmi, ai shtrëngoi
dorën dhe u spërkat me gjak. Si i mëparshmi, doli nga
salla, duke lënë pas tij traga të kuqe.
Të
gjithë të ftuarit vepruan njëlloj.
Kur
njeriu i fundit iku nga salla, toka ishte si një pellg gjaku.
Të
nesërmen, pallati u mbyll dhe aty u vendos një tabelë
njoftimi mbi derë: " E mbyllur për shkak të dramës".
Njëri
pas tjetrit, baronët u larguan nga pallatet e tyre dhe u
zhdukën.
Pak
nga pak, qyteti i vogël, i spastruar nga ata miq të
padëshiruar, gjeti përsëri qetësinë e vet.
Por rinisë që kishte shijuar parajsën artificiale,ju
desh shumë kohë që të mbyllte plagët dhe të
shëndoshej.
Pallatet
mbetën të mbyllur përgjithmonë.
Sot,
ato janë si gërmadha dhe kopshtet e tyre janë kthyer
në të egër, nuk vizitohen, veçse nga zogjtë
shtegtarë që i kanë kthyer si një ndërresë
në rrugën e udhëtimit të tyre të
gjatë.
Zinxhiri
i Krishlindjeve
Si
çdo vit, qysh kur lufta bënte kërdinë,
kryetarët e vendeve ndërluftues nënshkruan pezullimin
tradicional të betejave gjatë festës së
Krishlindjeve.
Në
vendin ku takoheshin tre kufijtë, shtrihej një truall i
pamatur që kishte shërbyer për beteja të shumta.
Atë pasdite, duke u kthyer nga shkolla, fëmija që
ishte vonuar, vendosi ta kalojë atë, për të
fituar kohë, pasi ngrysej shpejt. Kur mbriti në mes të
truallit të ngrirë, ai pa vijat e një trupi të
bardhë të shtrirë në tokë. I bëri vetes
mijra pyetje se çfarë mund të ishin ato vija të
trupit të bardhë dhe ato mijra përgjigje e mbajtën
shumë larg realitetit.
Kur
u afrua shumë pranë, pranoi atë që dukej
sheshit...Ishte një kafshë përrallore, e bardhë,
me një bri të praruar.
"Unë
ëndërroj, tha ai me zë të lartë...Kafshët
përrallore nuk jetojnë më! Ato u përkasin botës
së legjendave dhe përrallave, jo realitetit!"
Dhe
megjithatë...sado e pabesueshme që mund të ishte, ai
ndodhej përballë një kafshe përrallore që ju
duk e sëmurë dhe shumë e trishtuar. Ju afrua ngadalë
dhe e preku. Ajo ishte e ngrohtë...pra e gjallë. Sytë
i dukeshin se i kishte gjithë lotë. Ai pyeti:
"Nga
ke ardhur? Cfarë bën ti këtu?"
Asnjë
përgjigje.
Ai
tha përsëri: "Më dukesh fatkeqe...A mund të të
ndihmoj?"
Pa
se lotët e saj po derdheshin në tokë.
E
përqafoi kafshën përrallore. "Po bie nata, është
një vend i rrezikshëm...Do të vij përsëri
nesër... »
Në
ëndërr ju shfaqën plot kafshë përrallore,
por ato ishin të gëzuara, ato lodronin, qeshnin...Ajo e
truallit të pamatur qante.
Të
nesërmen në mëngjez, kur u kthye nga shkolla, e gjeti
përsëri. Ajo nuk kishte lëvizur. Ju duk se ishte më
tepër e sëmurë, akoma më shumë e trishtuar.
E përkëdheli dhe filloi të qajë. Në atë
kohë gjeti një pergamenë midis dy putrave të saj.
Në një gjuhë që ai e kuptonte, lexoi këto
fjalë :
«
PËR TË SHPËTUAR KAFSHËN E FUNDIT PËRRALLORE
NË BOTË, KRIJONI... »
Aty,
shkronjat zhdukeshin sikur të ishin fshirë.
« Si
mund të shpëtoj, thirri fëmija, fjalët e fundit
janë fshirë ! »
Në
atë kohë, ai pa të mbrinin në shteg të dy
zonjushat e verbëra, Maien dhe Madëlenën. Ato ishin
motra dhe muzikante. Djali i njihte ato mirë...Për to
flitej se shihnin dhe kuptonin gjithçka.
Ai
vrapoi drejt tyre.
« Marie,
Madëlenë, thirri ai (kur u flisnin atyre veprohej sikur ato
të ishin një njeri i vetëm) hajdeni të më
ndihmoni. Në bazë të thirrjes së tij, ato njohën
Theofilin dhe ecën përpara, duke u mbajtur për krahu,
duke drejtuar njëra tjetrën.
« Cfarë
po ndodh ? » Zëri i tyre ishte krejt i
melodishëm...
Djali
shpjegoi pas dy lemzave se çfarë i kishte ndodhur dhe
menjëherë ato u bindën. E përkëdhelën
kafshën, ishin të vendosura që ajo ishte kafshë
përrallore, më e bukura në botë, pa dyshim e
fundit dhe patjetër që ajo duhej shpëtuar.
« Ma
jep mua pergamenin », tha njëra prej tyre. Ajo i
vendosi gishtat e saj mbi shkronjat që ishin fshirë dhe
fëmija i dalloi ato.
« NJË
ZINXHIR NJERËZISH, CDO HALLKË DO TË JETË NJË
NJERI ME DËSHIRË TË MIRË QË DO TË VIJË
NGA TRE SHTETET QË JANË NË LUFTË »
« Kjo
ishte e thjeshtë, tha Maria ose Madëlena- pasi me to,
asnjëherë nuk dihej se cila fliste, sepse ato ishin krejt
të njëjta- duhen gjendur tridhjetë vetë dhe duhet
krijuar një zinxhir ».
« Po
kjo është e pamundur, rënkoi djali, nuk do ta krijojmë
kurrë ».
« Kur
një njeri kryen një gjë të mirë, bota
ngrihet...kur e bëjnë tridhjetë, bota lëkundet »,
përshpëriti Maria apo Madëlena.
Atje
sipër, Zoti Zhyst, nga prona e Mullinjve mbriti hypur mbi një
karro. Fëmija vrapoi drejt tij, i shpjegoi shpejt dhe turbull se
ç'kishte ndodhur. Zoti Zhyst mendoi se Theofili kishte ethe.
Megjithatë,
ai e ndoqi dhe gjeti të dy të verbërat dhe kafshën
përrallore...pikërisht siç e kishte përshkruar
fëmija.
Në
vend të shtangies, tek ai mbizotëroi arsyeja. Ai ishte zot
i Mullinjve, kishte shumë pasuri dhe famën e një
njeriu të ndershëm dhe të zgjuar. Ai nuk kishte frikë
nga asgjë dhe asnjeri.
Të
tre vendosën se çfarë plani do të ndiqnin.
Qysh
të nesërmen në mëngjes, do të fillonin
kryqëzatën. Vogëlushi do të qëndronte në
vend, muzikantët do të kalonin një kufi dhe fshatari
një tjetër.
Në
fillim, Theofili takoi një të plagosur lufte të
gjymtuar dhe shumë të trishtuar, i cili u bashkua menjëherë
me të, pastaj ai rekrutoi mësuesen e vet me zemër të
artë, pastaj gjyshen e tij, pastaj bukëpjekësin,
mullisin dhe katër fëmijë të klasës së
tij.
Maria
dhe Madëlena e kaluan kufirin, të armatosura vetëm me
bastunet e tyre të bardhë. Ato nuk patën asnjë
pengesë për të bindur poetë, muzikantë dhe
komedianë shëtitës.
Edhe
Zoti Zhyst e kaloi kufirin me kalin dhe karron e tij.
Ai
shkoi të takohet me fshatarë të tjerë. Solli me
vete dhjetë prej tyre.
Kështu
që llogaria u bë...
Pra
u krijua një zinxhir, duke u mbajtur dora-dorës dhe duke
bërë një rreth rrotull kafshës përrallore që
dukej sikur po vdiste. Qëndrimi i saj nuk kishte ndryshuar. Mund
të thuhet se dukej si një statujë.
Muzikantët
filluan t'i bien violinës dhe këngët e Krishlindjes u
dëgjuan në truallin e pamatur, të kënduara në
tre gjuhë të nmdryshme...
Pastaj,
Theofili nisi "Gloria in excelsis deo".
Kësaj
radhe të gjithë kënduan në të njëjtën
gjuhë. Ishte e madhërishme! Cdonjëri mendoi se kufijtë
ishin zhdukur, se të gjithë ishin vëllezër...
Pastaj
kërcyen.
Pataj
u ndez një zjarr, pasi ishte errur.
Në
këtë zjarr, një nga fshatarët vendosi patatet,
një tjetër preu djath, një tjetër sallam, një
tjetër dha verë të prodhuar nga vreshti i tij, një
tjetër musht mollësh, një tjetër dhe mollë
të mira të kuqe.
Pra,
hëngrën, qeshën, edhe kënduan dhe u argëtuan.
Ishin
çaste të jashtëzakonshme.
Atëhere,
kafsha përrallore lëshoi një hingëllimë dhe
u ngrit.
Mbretëroi
një heshtje e plotë.
Nën
dritën e zbarët të flakëve, ajo qëndroi
drejt, e bardhë dhe "bukuri e mishëruar" e praruar.
Ajo
pa çdonjërin dhe çdonjërën, sytë e
saj të përlotur panë më tepër Theofilin, të
dy të verbërat dhe zotin Zhyst, pastaj ajo filloi të
ecë. Hapat e saj të mëdha dhe të lehtë
dukeshin sikur ngriheshin në qiell...
Ajo
doli nga rrethi dhe u zhduk në errësirën e natës.
Për
një kohë të gjatë qëndruan të heshtur,
me sytë e kthyer nga vijat e trupit të bardhë që
kishte përshkruar errësirën...
Të
nesërmen, fshatarët mbollën një pemë në
vendin ku kafsha përrallore kishte qëndruar shtrirë.
Një pemë që ata e stolisën me drita dhe që e
quajtën "Pema e paqes".
Cdo
hallkë e zinxhirit u kthye në vendin e vet dhe vazhdoi
kryqëzatën. Dhe zinxhiri u zgjat.
Ushtarët
lanë armët dhe nuk pranuan të luftojnë. Kështu,
kryetarët e vendeve ndërluftuese u detyruan të
vazhdojnë pezullimin tradicional të betejave gjatë
festës së Krishlindjeve.
Deri
më sot ky pezullim nuk është prishur!