Për librin "Mehmet Ali Pasha, kapedani shqiptar që ia ktheu dinjitetin
Egjiptit" nga Shyqri Nimani, Prishtinë 2012, ka bërë një vështrim studiuesi i
njohur Moikom Zeqo, të cilin e sjell "Koha Ditore".
Dijetari frëng Andrea Morua (Morois) ka shkruar se personalitetet në histori
tipologjizohen jo aq nga ngjarjet konkrete se sa nga konceptualiteti i këtyre
ngjarjeve.
Sipas tij, George Washington ose Abraham Lincolni krijuan një vend të ri,
SHBA-në në një pikë nistore, kurse Mehmet Aliu i Egjiptit ringjalli një shtet
me qytetërim shumë të vjetër, pra e ribëri atë që ishte dikur, duke e
evropianizuar.
Pra është shtetar i madh i llojit tjetër.
Jules Verne (1828-1905) në librin e tij "Aventurat mahnitëse të Mjeshtër
Antigerit" përshkruan Egjiptin e Mehmet Aliut.
Gerard de Nerval (1808-1855) në veprën "Udhëtim në Orient" ka përshkrime të
gjalla për pallatin e Mehmet Aliut. Këto shkrime (të panjohura për shqiptarët
deri më sot) janë një lloj parathënie për të folur për këtë subjekt tashmë në
terrenin shqiptar. Pra për një libër të plotë në shqip të prof. Shyqri Nimanit.
Shyqri Nimani është një personalitet sui generis kulturologjik - gjë jo shumë e
shpeshtë tek shqiptarët. Po ai është!
Profili i tij shumërrafshësh të grish, të çudit, të imponon respekt të plotë.
Piktor, mjeshtër i hollë i dizanjit artistik është edhe poet, përkthyes i
haikave japoneze dhe poetit amerikan Carl Sadbergut, studiues i Onufrit gjenial
dhe heraldikës mesjetare, historian i përkorë arti dhe zbulues i miniaturistëve
famëmëdhenj të kodikëve të Perandorisë Osmane - vërtet një risi e habitshme,
madje edhe kompozues muzike, tekstesh poetike, një figurë me plotëri të
admirueshme.
Pse e quajta personalitet sui generis? Pse sui generis? Sepse nuk ngjan me të
tjerët, i largohet rebelshëm rëndomësisë dhe standardeve të rreme
pseudoakademike, sepse ka një vizion evropian dhe global. Këto janë atribute,
jo lëvdata. E kam për nder që jam mik i tij, por konsideratat janë autonome,
përtej subjektivitetit.
Korpusi i botimeve të prof. Shyqri Nimanit është i pangjashëm me të tjerët.
Monografitë dhe albumet të botuara sipas artit grafik të standardeve botërore
janë në hullinë e së ardhmes.
Studiues i pasionuar i substancës kombëtare etnike, anglofon, qytetar i botës e
ka kuptuar sekretin e ndërlikuar të gjithëmbashmërisë dhe matricës
antropologjike të qytetërimeve jo si mohime, por si pjesë komplementare,
sinteza pohuese dhe frymëzuese.
Ky vizion është suksesi i tij jetik. Me këtë vizion portat vetëm hapen, për të
mos u mbyllur kurrë. Këto janë koordinatat e dijes dhe të fuqisë
rikonstruktuese. Sepse botimet e tij janë rikonstruksione të kujtesës së
shekujve.
Botimi i tij më i fundit "Mehmet Ali Pasha, kapedani shqiptar që ia ktheu
dinjitetin Egjiptit", "Albanica", Prishtinë 2012 është peng dhe monument
i dinjitetit. Pikërisht edhe për arsye të genit shqiptar të padyshimtë.
Vlerat hulumtuese me një burimologji bibliografike përqasin figurën madhështore
dhe epokale të Mehmet Aliut, pak i njohur për ne shqiptarët.
Për të ka shkruar Sami Frashëri i pavdirë, enciklopedisti brilant, por për të
ka shkruar edhe gjuhëtari Aleksandër Xhuvani në 1921. Dhe kaq! Por boshllëkun
absurd e mbulon tashmë ky botim i Shyqri Nimanit. Dhe jo rastësisht! Por shumë
mençurisht!
Mehmet Aliu i lindur në 1769 - ka të njëjtin vit të lindjes me Napolonin dhe
Wellingtonin - në këtë rast rastësia, ose rendi providencial mund të kishte një
simbolikë metaforike, duke qenë një piramidë apo sfinks kronologjik.
Me origjinë shqiptare, nga fshati Zemblak i Korçës, i shkuar në Kavallë për t'u
shfaqur si luftëtar i jashtëzakonshëm në Egjipt mbas Betejës napoleonike te
Piramidat për ta kthyer Kaosin e frikshëm në një unitet historik të pazakontë,
për të evropianizuar Egjiptin modern në mënyrë ekskluzive, pa një të dytë në
botë. Me të drejtë arsyetohet për sindronim paradoksal shqiptar. Konstandini i
Madh, me origjinë ilire zyrtarizoi krishterimin botëror, nipi i tij Julian
Apistati riktheu paganizmin, Diokleciani i Madh reformoi mbijetesën e
Perandorisë Romake. Geni i racës iliro-shqiptare në përmasat globale tregon
çuditërisht plotfuqishmëri marramendëse.
Por aksidentalisht brenda kombit shqiptar plogështia provinciale ka qenë dhe
është shpesh kaq fatale. Përjashto Gjergj Kastriotin që përmasa shqiptare e çoi
tek përmasa evropiane dhe jo ndërsjelltas. Figura e Mehmet Ali Pashës është
post-skënderbeiane, si ajo e Ali Pashë Tepelenës dhe Bushatllinjve sfidantë.
Por mund të thuhet me siguri se Mehmet Ali Pasha i Egjiptit është shqiptari
ndoshta më i njohur dhe më historiorizuar nga bota moderne
Comments (0)
Dërgoja shokut
Printo
