VOAL - Online Zëri i Shqiptarëve - NË KRISHTLINDJE Tregim nga ROLAND GJOZA

Krishtlindjet i kishim te dera. S'bën spikamë më ajo pamje e rëndomtë e shitoreve përballë, sepse i kanë mbuluar arturinat e Krishtlindjeve. Duket sikur dikush ka hapur kutinë e bizhuve dhe ia ka varur në qafë. Shkëlqim kudo, ngrohtësi, megjithëse është dimër, ngjyra e përhimët e reve lëviz qiellit si një qefin, ndërsa poshtë ne Nju Jork, nëpër rrugët turmat e njerëzve i zgjasin qëllimisht shëtitjet që të prekin nga afër festën duke pirë një kafe, duke bërë pazar, duke dërdëllitur grupe -grupe e duke qeshur me zë të lartë.

Ishim në një kafe të pastër me një pemë Krishtlindjeje dhe me disa shandanë me qirinj që digjeshin me ferrmim. Dikush në banak digjte në një pjatëzë temjan. Flisnim për dashurinë. Për këtë ndjenjë e instinkt të paepur kaq të bukur e fort të rrezikshëm, që s'vdes kurrë. Dhe kishim qejf të rrëfenim ndodhia të vogla që na kishin ngjare e i kishim harruar prej kohësh. Duhej kjo atmosferë e Krishtlindjeve që ato të zgjoheshin ashtu pa kuptuar me një sëmbim në zemër. Po ç'ishte kjo rrëqethje e fërgëllimë? Kjo zbutje e papritur, teksa flegrat na drithëronin prej kundërmimit të qirinjve dhe temjanit.

Nëna ishte në spital, tha Petro, larg prej Himarës, mbaj mend që babai s'flinte. Atij si bënin me këmbët, duhej një helikopter ta shpinte atje, tha vetëm kaq; E nxori krehrin? Ore, ç'flet ky? Dikush, një nip, i tha pa ia rrokur truri, se ç'sekret po nxirrte; Gjyshja krihej para një pasqyre, sikur të ishte e re. Është duke vdekur, tha babai. Dhe vdiq para saj. Kjo ishte një shenje që e dinte vetëm ai. Dashnoret, pra, ata fatlume që janë marrë me dashuri, kane kodin e tyre te fshehte. Ajo krihej për te. T'i shkonte e krehur.

Kjo që do t'ju rrëfej, e mori fjalën Stefani, është diçka që s'di t'ia gjej shpjegimin edhe sot, megjithëse ka ndodhur pothuaj para syve të mi dhe jo më larg se mbrëmë unë zbulova plotësisht sekretin.

Ç'dija? Ja, për shembull, më bënte përshtypje që nena ishte shumë e bukur dhe babai kishte pamje të rëndomtë. Ai mburrej me të. Kur dilnin te dy, ai, shulak, me hedhje të mëdha që sikur i formonin poshtë një bark të dytë, me kokën e madhe shoge, me sy të shpëlarë me qerpikë e vetulla të kuqe, ajo e gjate, me një bukuri klasike tejet delikate. Në fillim mendoja se im më vuante, po e fshihte nga turpi. Babai ishte tregtar, qejfli, përherë i qeshur, jepte para për zbavitje, gjysmat e fitimeve i linte në duart e mashtruesve që e bënin të gajasej me karagjozllëqe e pehlivanllëqe nga më të çuditshmet. Atje, në pazarin e vjetër kisha parë ekuilibristë në tel duke kaluar nga njëra çati te tjetra, kërcimtarë, sazexhinj, dervishë që çanin mishrat me tel, fallxhore dhe të gjitha këto i organizonte im atë, i lindur për qyfyre. Në hotel Internacional ai kishte tavolinën e vet të rezervuar, të paguar për të shtunat dhe të dielat. Shkonte me tim më. E vishte dhe e mbathte me mallra të rralla kontrabande. Kur u ndalua tregtia dhe im atë mbeti pa punë, ne vuanim nga uria. Plasnin më të rrallë zënka, po ato mbylleshin me një dashuri të furishme, babai se nga zhdukej dhe i sillte mëmës diçka të rrallë për atë kohe, bie fjala, një parfum, apo një sapun kamai. Ajo sa s'qante nga gëzimi. Ai kishte fshehur diku një arke me mall kolonish, të cilën e hapte sa here lëngonte dashuria. E kam parë që gjunjëzohej para nënës, e kam parë që e ka qëlluar me pëllëmbe nga xhelozia, e kam parë.. po më fort i kam parë të dy duke bërë gjeste e duke shprehur me gjuhen e tyre kaq shumë dashuri,

dashuri të pafundme. Nëna e donte. Si të mos e donte. Kur kishin, asaj i shkonte në shtëpi piktori më i mirë t'i mësonte vizatimin, kërcimtari më i mirë t'i mësonte tangon dhe valsin, pianisti më i mirë t'i mësonte si të luante me gishtërinjtë e saj të gjatë preludet dhe valset brilante të Shopenit. Kur kishin, ai sillte rubinë, gjerdanë, vathë, byzylykë dhe i shtinte në kutinë e saj të veshur me belluz blu. Im më kishte qafë delikate, kraharor dhe supe të gjera, hiret e saj nuk i linin gjë mangët aktoreve që ne na ngashënjenin për hijeshinë dhe mbresën e fortë feminile që të linin. Po pse e donte vërtet? Edhe kur ai u katandis në një mjeran të rënë nga vakti, në një të papune, edhe kur..

Ja, këtu fshihet një nga thelbet e këtij rrëfimi, edhe kur.. pra, edhe kur nena filloi të hapë e të prekë kutinë me bizhu për të blerë bukë. Kutia u zbraz. S'kishte më asgjë brenda. S'kisha pare njeri më të mjerë se babai në ato kohe kur prestigji i tij ra me zbrazjen e dhimbshme të kutisë. Ajo ishte mburrja, shenja e fuqisë së tij si burrë, detyra, që i kishte siguruar gruas së vet stolitë. Pastaj mosha beri të vetën dhe unë s'ua vura më veshin, se isha bërë vetë gjahtar fustanesh. Ku kisha unë kohë të vija re klimën e dashurisë se tyre, kur bënte diell e kur binte shi.

Me rënien e perdes, babai zuri vend para hotel Dajtit dhe filloi të peshoje njerëz. Mbante para këmbëve një peshore të vogël të vjetër, ulur në një stol dhe s'i pushonte goja; Zonja të mira, mbani dietë, kjo peshore do t'ju tregojë se si hiqen variçet, celuloidet, dhjamërat e tepërt, si bie barku, se zoti i madh e ka beërë që dashuria të rezistojë prej trupit. Në qoftë se ju e lini veten pas dore, do përfitojë tjetra, prandaj zonjëza të bukura ejani dhe provoni forcën e dashurisë që qëndron në vullnetin për të mbajtur trupin në formë dhe pikërisht këtë e tregon tre herë e katër herë në ditë kjo peshore e kolauduar nga mjeku dietistë, posaçërisht për ju që t'ju vije sa më shumë në ndihmë..

Në fillim nuk më panë sytë nga turpi. S'dija ç'të bëja. M'u duk si një lypës. U shqetësuam të gjithë si familje, po ku hante pyke ai; Po lyp, jo, s'po lyp, bëj një punë..

Shi, diell, ftohtë, ai dilte me shtate të mëngjesit dhe avullonte, kthehej me katër ose pese mbasdite, fare në qejf, hynte në dhomën e gjumit, mbyllte derën pas vetes dhe nxirrte paratë e kruspullosura dhe i hidhte mbi shtrat. Pasi i numëronte mirë e mirë, hapte pak derën dhe thërriste nënën. Ajo hynte duke qeshur, se e dinte ç'e priste. Paret letër, të grisura e copë- copë ia falte asaj. Ngjiti, i thoshte, bliji bukë dhe qumësht. Atëherë ishin kohë të vështira shume; s'kishte pothuajse asgjë. Po ato? pyeste nëna, për shukun e parave që ai fuste në xhep. Babai nuk i kthente përgjigje, po vetëm qeshte dhe ajo e kuptonte se edhe ato dhjetëshe të uruara për ne ishin. Kjo punë vazhdoi gjashtë vjet. Andej nga viti i katërt, nëna u kujtua për kutinë bosh të bizhuve, e kërkoi, po s'e gjeti. O, mama, i thoshim ne, je në vete? E ç'të duhet ajo kuti? Nuk e di, po kisha shumë kujtime me të. Po ajo ishte krejt bosh. E mbushte syri, thoshte ajo e shkretë dhe mezi mbante lotët. S'kishte faj. Kishte kaluar kohë të bukura me ato stoli në qafë, në duar, në vesh. Kur i kujtoheshin i vinte si të fikt. U harrua dhe kutiza.

Vitin e gjashtë babai s'ishte mirë. Ajo e kuptoi dhe e luste të mos dilte. Po ai nuk pyeste, ngrihej herët dhe më shtatë zbriste shkallët. Ajo e ndjente dhe e ndiqte, po ndërkaq ai ishte bërë erë. Një ditë ajo e ruajti kur erdhi. Ai hyri poshtë në shkalle dhe s'po dukej. Ajo e priste lart në katin e katërt. O, zot, ç'bëhet me të, pas një çerek ore ai u shfaq i dërrmuar duke u mbështetur në parmak, mezi mbushej me frymë, i verdhë dyllë në fytyrë. U dorëzova, i tha, pas tre javësh që të gënjej më në fund u dorëzova, plot tre javë që e shijoj jetën si asnjëherë, sepse unë kam tre javë me temperaturë.. Tre javë ... dridhesha si qeni, po e dija që po të zija shtratin nuk do të ngrihesha më... Kaq. Tani eja më merr, se nuk

kam fuqi.

Kështu babai zuri shtratin. Ajo te koka dite e natë. Ai u shtrua tre here në spital. S'kishte fare shpresë. Një ditë nëna më thotë me trishtim, po edhe me një fije shprese; Ai po vishet. Ç'thua, mama. Po, po është duke veshur kostumin, do që të vemi në kafe. Ishte e pamundur ta ndaloja. Çnuk bëra po nuk më pyet, reagon me nervozizëm; dua të pi një kafe me ty, më thotë. Po ai është bërë kufomë, mama! Nga 90 kile ka katandisur ne 30. E di, bir. Po ja që ai ka dëshirë të pijë një kafe me mua.

Babai s'njihej. Dukej si një meit me kostum. Të gjitha i rrinin të mëdha, i vareshin për beterë. Jaka e këmishës s'mbyllte asgjë se qafa ishte aq e dobët sa dukej si një zorrë e tharë, kravata i dukej e tepërt, këpucët i tërhiqte branë, fundi i pantallonave i cikte token.

Shkuan, ai i mbështetur në krahun e saj, ajo si e ngrirë se i dukej sikur do t'i mbetej në dorë.

I vdekuri me të gjallë pinin kafe. Atë ditë s'kishte njeri tjetër në kafene, vetëm ata të dy, po më fort më erdhi keq për nënën. Pas xhamit, dy trishtime. Dhe unë, një i trishtuar i tretë. Ju ka rastisur kjo skenë? Pse e thirri, mendoja, ku e gjeti gjithë atë forcë për të pirë së bashku një kafe te kafeneja e tij e preferuar në një orë që aty s'kishte njeri. Ai kishte filluar të vishej më ora 10 të mëngjesit dhe ishte bërë gati më dy të drekës.

Tani ne Amerike pas 12 vjetësh ajo u gëzua fort kur vajza i solli një qiri të madh të bukur, një lloj katedraleje, që e ndezi dhe i mori erë. Ishte një qiri aromatik. U mbush shtëpia me erën e pishës dhe me atë kundërmimin mistik aq të këndshëm të temjanit. Ajo dogji temjan në një pjatëzë. Nxori ikonën dhe u lut. Seç shqiptonin buzët e saj me një përdëllim të thelle duke u dridhur nga pak. Pastaj u ul ne vendin e saj përballë televizorit dhe ia nguli sytë ekranit të zi. Përtheu duart me damarë jeshile, ato duart e thata përplot rrudha me pamjen më të përulur e më të përvuajtur, që është mëkat të mos i kushtosh një fije vëmendjeje dhe të mos t'i thuash dy fjalë.

Prapë ndonjë festë fetare, nënë? Mos ka filluar Java e Madhe?

Jo, ajo fillon më vonë. Sot kemi përvjetorin e babait. Mbushen plot 12 vjet.

Prandaj kërkon aq shpesh qirinj?

I dua qirinjtë. Çupka, që iu bëfsha, më solli këtë mrekulli. I thashë të mos i blejë kaq të shtrenjta.

Vërtet mama, si sot në darkë ai vdiq në errësirë, edhe qirinjtë na ishin mbaruar. Kur dha frymën e fundit, sikur u çlirua prej diçkaje. Kjo më bëri përshtypje, m'u duk sikur lindi për së dyti.

Një javë në koma. Po m'i kish thënë të gjitha. M'i kish plotësuar të gjitha.

Ti hape pak dritaren kur ai vdiq.

Të dilte shpirti jashtë.

Ç'të kish thënë, ç'të kish plotësuar?

Po ja më kish thënë se më kish dashur shume dhe i vinte mirë që po më linte pas. Me ju. Dhe kush, ai, që e donte aq shume jetën. Po vërtet më donte. Gratë rrallë e kane provuar këtë privilegj; të adhurohen gjithë jetën prej burrit të tyre. Ç'më plotësoi? Po ja, të kujtohet ajo kutia, kutiza e bizhuve që më humbi? Atë dite kur më tha të venim për të pirë kafe, të kujtohet, më rrëfeu, ndërsa po vishej, të fshehtën, që më kish shtëne aq brengë, se ishte ai që e kishte vjedhur atë kuti. Unë u çudita. Po ajo ishte e zbrazët, i thashë, ç't'u desh? Sheet, ma bëri, flasim atje kur të më vesh në buzë filxhanin e kafesë. Se dhe kafenë e piu prej dorës sime. E di ç'ndodhi atje? Ja që po ta them, nxori kutinë dhe ma hapi. Plot e përplot me bizhu prej ari e platini. Njëra më e bukur se tjetra. Ndoshta më të bukura se ato që kisha pasur. Byzylykë me gurë rubini, vëthë të mëdhenj prej platini me formën e lotit, siç i kisha pasur, varëse me një diamant të vogël bojë blu në mes dhe plot me gurë smeraldi përqark, o zot, ç'mrekulli.. E di si m'u duk ato çaste, si ai djaloshi kur u njohëm se pari, me atë borsalinën bojë kafe të errët, shkarë mënjanë, me strehën të kthyer përpjetë, me atë kostumin shik, të porsaveshur, gri me vija të zeza që i shkonte aq shumë, ajo këmishë e mëndafshtë me dantella, kravata e gjërë vishnje e errët me reflekse, ajo buzëqeshje e hapur aq e dëlirë e dalë prej zemrës, kur u përkul pak drejt meje e me tha; A e di, zonjëza ime, se sa e bukur je dhe bëhesh kaq interesante se nuk e di fare se sa e bukur je.. Dhe ia krisi të qeshurës sikur të thyhej një pjatë kristali nga ato të servisit. Unë në ato kohë s'dija vërtet se isha e bukur, se nuk ma thoshte njeri në shtëpi, mëma ruhej prej babait, ai i zi na pa me sy vetëm kur u bëmë për burrë, mua për shembull, më pa kur mbusha 16 vjeç. Kështu. Më dha kutizën plot dhe më tha. Prandaj dola me peshore dhe paret e pagrisura, s't'i jepja. Shkoi bir, shkoi, me dinjitetin e burrit, po më fort, me adhurimin, dashurinë për gruan e vet, që edhe në fund iu duk njëlloj e bukur. Ja, ta priste mendja të më dhuronte serish, dhe në kohën kur ishte buze varrit, atë kutizën plot me bizhu?

Stefani heshti. Kishte mbaruar. Ç'të tregonim ne të tjerët. A tregohej gjë tjetër pas kësaj historie?

Nga dera e hapur dukeshin stolitë lëbyrëse te Krishtlindjeve që përmbytnin rrugën dhe në ato drita e gjithfarë zbukurimesh mistike na bëhej se shikonim atë plakën të ulur para ekranit të zi dhe atë plakun, burrin e saj, qe vishej me tanë dhe ajo e priste të dilnin në rrugët e Nju Jorkut për të pirë një kafe. Pse jo, në atë turmën që lëvizte shpejt dhe dyndej hareshëm drejt shitoreve, mund të ishin dhe ata të dy, po ku i dihej, e gjalla dhe i vdekuri, të mbështetur te njeri-tjetri, mund të hynin dhe në lokalin tonë. Sikur të vinin vërtet, se në Krishtlindje kjo ndodh dhe e vetmja gjë që të bënë të lumtur është dashuria.

Nju Jork 2010