Raimonda MOISIU është shkrimtarja dhe gazetarja e pavarur, që i pëlqen shumë ta
identifikojë veten se i përket letërsisë postkomuniste të Diasporës. E lindur
dhe e rritur në qytetin juglindor të serenatave dhe blirëve, Korçës, në një
familje të thjeshtë qytetare me tradita atdhetare e patriotike, ajo njihet për
kontributin qytetar, intelektual dhe aktivitetin krijues letraro-artistik e
publicistik në të dyja kahjet e Atlantikut! Aktualisht jeton me familjen në
SHBA, në kryeqytetin e shtetit të Connecticut, Hartford, dhe për kontributin e
saj qytetar e intelektual ajo është nominuar nga Bashkia e qytetit të
Hartfordit me Official Citation si: "Gruaja e Vitit në komunitet", dhe që prej
vitit 2005 aderon në Partinë Demokratike Amerikane. Në kuadër të 100 vjetorit
të Pavarësisë, Shkrimtarja shqiptaro-amerikane është përzgjedhur ndër
personalitetet e Albanian Excellence Candidates 2012. Po këtë vit ajo u
nominua nga rrjeti Global Mbarëkombëtar me qendër në Londër me mirënjohjen;
"Gruaja Shqiptare e vitit", dhe poezia e saj në Netët Poetike Ballkanike në
Korçë u vlerësua me Çmimin më të lartë "Perëndesha e Dashurisë"! Në këtë
intervistë sa interesante e mbresëlënëse, Raimonda rrëfen për jetën,
sakrificat, sfidat, guximin e kurajon, punën, përkushtimin e saj,- si arriti të
bëhet shkrimtare dhe një emër fort i dashur dhe i respektuar në median e
shtypin shqiptar si gazetare.
Biografia letraro-artistike e publicistike e shkrimtares Moisiu
-Anëtare e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikane, SHBA, Anëtare e Klubit
të shkrimtarëve e artistëve korcarë "Bota e Re", Anëtare e Klubit të
Shkrimtarëve e Artistëve vlonjatë "Petro Marko", Vlorë, Anëtare e Shkrimtarëve
dhe Artistëve të Botës me qendër në Ohio, SHBA, Anëtare e Shoqatës se Poetëve
të Botës, me qendër Larisa, Greqi. Anëtare e Shoqatës "Në dobi të gruas
shqiptare", Moderatore dhe bashkëthemeluese e Forumeve
www.panalbanianwomennetwork.org dhe Tefta Tashko Koço on line -Anëtare e
"Familja & Media" Tiranë. Anëtare dhe Koordinatore e Rrjetit Mbarëkombëtar
Global në SHBA
Botimet letrare e publicistike;
-Jeta mes dy dashurive", libër me prozë e publicistikë
-"Dashuria nuk ka emër".- Vëllim poetik, lirika dashurie.
- "Sikur s'më ke puthur kurrë"-Vëllimi poetik,Lirika dashurie.
-Lulëkuqja e Egër-Vëllimi poetik-Lirika dashurie-në katër gjuhë:Shqip,
anglisht, italisht dhe greqisht
-"Duke kërkuar Ardianën..."- libër me prozë dhe Esse!
-"Gërhitja e gjeneralëve"- Libër publicistik,
-"Pafajësia e Evës" Roman
-"Gjëmimi i moshave"-Tregime,
-Maska e intelektit"-Esse & Publicistike
- Letrat shqipe këtej & përtej Atlantikut-61 INTERVISTA -Libër voluminoz me
600 faqe.
Pesë poezi lirike dhe me ton qytetar të poeteshës korçare, shqiptaro-amerikane
Raimonda Moisiu, u përzgjodhën në Festivalin Ndërkombëtar të Poezisë 2009-ë, e
quajtur Netët Poetike të Strugës,(Struga Poetry Evenings) si një ndër më të
arrirat dhe bashkëkohore duke hyrë kështu në antologjinë botërore: Who's
Who, me titull: "˜Poetry from five continents",(Poezi nga pesë continentet).
-Është bashkautore në vëllimin me poezi;"Olimpi Shqiptar"
-Është bashkautore në antologjinë në gjuhën rumune:-"Tempulli i fjalës"
Është bashkautore në antologjinë e botuar nga Fotjonart:- "Itaka e Fjalës"
Është bashkautore në antologjinë:- "Zemra Prindërore", -nga forumi virtual
"Mëmëdheu".
Është bashkëautore në antologjitë me prozë:"Nëna",- nga Forumi "Pan Albanian
women network".
"Tregime",- nga Shtëpia Botuese ADA, Tiranë
Vlerësimi me cmime:
-Është fituese e Cmimit të parë, për Rubrikën Reportazh nga Fotjonart.
-Fituese e çmimit të dytë-për Tregimin më të mirë-nga-Forumi Shqiptar.
Fituese e çmimit të tretë -Kadmus- ër rubrikën Intervista-nga
Pelegrini -Athinë Greqi.
Fituese e "Çmimit të Parë Ballkanik",për poezinë lirike, në Netët Korçare të
Poezisë.
Fituese e Çmimit të Parë në poezi nga Redaksia e Gazetës "Nositi", Pogradec
Fituese e Çmimit "Petro Marko" në gjininë e Tregimit nga revista "Kuvendi"
paraqitur në Ditën e Letërsisë Shqipe në Michigan.
Poezia me temë sociale e qytetare ; "Nuk munden më ..", u vlerësua si poezia më
e mirë në:"Takimet e At'Gjecovit 2009"³-në Zym të Hasit, Kosovë.
Fituese Çmimit më të lartë Ballkanik në poezi; "Perëndesha e Dashurisë"
Poezia e poetes e publicistes Raimonda MOISIU përzgjidhet cdo vit në Takimet
Letrare të Azem Shkrelit, Pejë, në Festivalin Drini Poetik,-Prizren dhe
Takimin e Poeteshave në Vushtrri , -Kosovë. Është bashkëpunëtore me
statusin e gazetares së pavarur e disa gazetave në shtypin shqiptar, Shqipëri,
e jashtë trojeve si: Tirana Observer, Panorama, MAPO, Albanian Mail-dhe "Fjala
e Lirë" Londër, Gazeta Kritika dhe "Illyria" SHBA. etj. Dashamirësia për
artin, letërsinë e publicistikën e kanë bërë një autore shumë prodhimtare dhe
të admirueshme për audiencën e lexuesve. Ka në proces dorëshkrimi e botimi
vepra të tjera, por këto le t'ia lemë kohës...
Bisedoi: Flora N.Nikolla
Jeni një emër i njohur në fushën e publicistikës, poezisë e prozës. Kujtoni se
sa vjet keni që shkruani? Çfarë ju ka shtyrë t'i kushtoheshit zanatit të të
shkruarit?
Ka qenë një proces interesant për mua. Të shkruarit është ndjenjë e fortë e
brendshme që ka një kundërshtar të madh, që vjen e rritet përditë, -të
konsideruarit "zanat". Sepse një shkrimtar nuk është i ndryshëm nga një murator
apo shofer autobusi. Secili prej tyre vepron me disiplinë. Oscar Wilde ka thënë
se të shkruarit është 10% dhunti, aftësi apo talent dhe 90% disiplinë. Pra edhe
shkrimtarit, njësoj si punë e atyre që përmenda pak më lart, -i duhet disiplinë
për të shkruar. Kjo nuk është detyrë e lehtë. Kërkon vetmi, përkushtim dhe i
izoluar larg shoqërisë. Do kurajo, guxim dhe vullnet për ta bërë atë. Në
kuptimin se; shkrimtari gjatë procesit të të shkruarit nuk është vetvetja, por
është dikush tjetër. Shkrimtari si një "gjeolog", rrëmon në thellësitë e
shpirtit, kujtesës, mendimit dhe përvojave jetësore të tij, të njerëzve të
afërt apo edhe të atyre që e rrethojnë. Në këtë proces shkrimtari është
thellësisht i vetmuar. Të jesh shkrimtar është një nga "zanatet" më vetmitarë
në botë. Në teatër, film apo në një zyrë, ke kolegët, regjisorët, aktorët apo
producentët,etj, ndërsa kur shkruan je brenda botës tënde shpirtërore,
emocionale dhe frymëzuese, krejt e vetmuar.. Duhet të biesh në dashuri me të
shkruarin dhe personazhin apo ç'ka je duke shkruar për të, kjo të bën t'i
tolerosh vetvetes vetminë e të shkruarit. Vëmendja është vetë-mposhtur në një
mënyrë. Ka dy gjëra të vlefshme që lënë pas, të paktën për mua si shkrimtare;
njëra është që shumicën e kohës gjatë procesit të të shkruarit e kalon në një
dhomë duke jetuar me veten në një botë imagjinare, dhe tjetra është për të
përfshirë në këtë botë imagjinare gjerësisht në lidhje me atë se çfarë mund të
bëjmë teksa në jemi me këmbë në tokë. Ju më pyesni se çfarë më shtyri mua të
shkruaja. Unë kam qenë një lexuese e pangopur në fëmijërinë dhe adoleshencën
time. Ndërsa gjeja libra dhe mësoja rreth autorëve e bion e tyre në kopertinë,
biles kam lexuar edhe libra "të verdhë" në gjeneratën time, kështuqë ka pasur
disa lidhje mendore, e humbur në botën e librave, dhe kuptoja se autorët
ishin njerëz që jetojnë, pra kjo ishte për mua një shtysë që edhe unë të
bëhesha si ata. Dhe fillova në vetminë time të shkruaja atë ç'ka më frymëzonte
për momentin. E shkruaja kudo, në fletoret e shkollës, në cepat bosh të
librave, deri aty sa shkruaja me shkumës në dyert e shtëpisë, apo me stilolaps
në çantën e shpinës. Kështuqë vite që shkruaj kam që në fëmijërinë time, por
kur erdha në Amerikë i solla këtu me vete tërë "zhgaravinat" që kisha hedhur
dhe mundësia e ballafaqimit me teknologjinë kompjuterike më dha mundësinë të
shpalosja këtë aftësi, pasionin për të shkruar. Tashmë, unë me mund e
sakrifica, me mëndje të shëndoshë e krahë të fortë, kam krijuar profilin tim si
Shkrimtare që i përket Letërsisë Postkomuniste të Diasporës dhe si gazetare e
pavarur -publicistika është pasioni im i pashuar ndonjëherë.
Çfarë ju bën që të zgjidhni për të shkruar një temë... një ngjarje reale apo
fantazi..?
Unë nuk mund ta di nëse kjo është e rëndësishme për të gjithë shkrimtarët,
ashtu sikundër nuk mund ta dish se a do të jesh në gjendje apo të arrish diçka
që ëndërron e dëshiron, apo ke talent, por ngadalë me kalimin e kohës vë re se
shumë nga gjërat që ke përjetuar, i mendon se janë të dobishme, për t'i
shkruar, ashtu sikundër janë jetuar me dhimbjen e shpresën, me gëzimin dhe
hidhërimin, me të bukurën e të shëmtuarën, me optimizmin dhe pesimizmin, me
idealizmin dhe grotesken,- pra përvojat jetësore. Është një lojë e rrezikshme
t'i kërkosh shkrimtarit se çfarë ata mendojnë, kur shkruajnë në lidhje me një
temë të përgjithshme, sepse vetë shkrimtari është lexuesi më pak objektiv i
punës së tij, por një nga gjërat që mua më intereson si shkrimtare është sfera
e ndikimit te çdo personazh apo lexues, që do të ndikojë në botën time dhe me
ambientin që më rrethon. Janë ndjenjat idealiste që më bëjnë të shkruaj për
dhimbjen e dashurinë e të tjerëve, sigurisht edhe timen. Kur je duke shkruar,
një ide merr jetë, magnetizohet me idetë e tjera në drejtim të saj, dhe ajo që
dëshiron të bësh më pas të shtyn të shkruash ngjarjen ashtu sikundër ka
ndodhur, se si ajo ngjarje i ka prekur njerëzit, mendon disa momente dhe më pas
fanatazon. E rëndësishme dhe interesante është që të japësh maksimumin e
ngjarjes që ta bësh lexuesin ta ndjejë, të befasohet, të përcjellësh mesazhin e
dashurisë njerëzore, t'u ngresh moralin shpirtëror dhe më kryesorja është që
idetë të marrin jetë për të treguar një ngjarje. Mënyra e të shkruarit është
një element shumë interesant dhe i pashpjegueshëm. Shkoj për të fjetur, marr
edhe diktofonin me vete. Jam në proces të të shkruarit të një libri, poezie apo
publicistikë. Më vijnë lloj-lloj mendime e ide të ndryshme, zgjidhja e
kapitujve të ndryshëm, strofave, opinion apo esse analizë letrare, i regjistroj
në diktofon që të mos i harroj. Kur zgjohem në mëngjes teksa pi kafen në
"tryezën e punës"-pra kompjuteri, papritur më lind tjetër ide krejtësisht e
ndryshme, që do të thotë se frymëzimi, muza, idetë, ëndrrat janë diktuar në një
pjesë të jetës. Ka ëndrra prej tyre që kanë kuptim, ka të pakuptimta, sigurisht
të gjithë kemi të tilla, por ato kanë rëndësinë e tyre të veçantë në jetën
tonë, pra në rastin tim ato marrin kuptim nëpërmjet letërsisë. Sepse unë nuk
mund ta shpjegoj, pse unë shkruaj disa gjëra që unë kurrë nuk e kam menduar,
pra në një farë mënyre për të fituar para, por kjo për R.MOISIUN do të thotë
një rrugë drejt teposhtës së qënurit artiste.Unë e shpjegoj si detyrim ndaj
audiencës së lexuesve e dashamirësve të artit e letërsisë, dhe këtë e tregon më
së miri që librat e mi të të gjitha gjinive i kam donatuar në institucione
sikundër Bibliotekës së Burgu 325 i Grave, Tiranë, Bibliotekës së të
paraburgosurve 302 Tiranë, Bibliotekës së Burgut të Sigurisë së Lartë në
qytetin tim të lindjes, Korçës, në qendra të rehabilitimit të adoleshentëve dhe
gruas, gjitha këto nëpërmjet aktiviteteve nën moton, "Një orë ndryshe më poezi,
prozë e këngë", iu kam dhuruar dashamirësve të artit e letërsisë në Kosovë,
Greqi, Diasporë etj, kudo në trevat shqiptare.
Çfarë ka rezultuar më e vështira në artin e të shkruarit?
Gjithkush mendon se shkrimtarët shkruajnë në libra pjesë nga jeta e tyre.
Këngëtarët i këndojnë vetes së tyre. Regjisorët bëjnë filma për jetën e tyre
dhe piktorët pikturojnë portretet e tyre sekrete. Vërtet jeta është baladë
dashurie, gjithmonë besoni në dashuri. Dashuria e vërtetë nuk vdes, sado kohë të
kalojë, zemrat kanë të njëjtën rrahje si në fillim të saj dhe sekreti i zemrës
mund të ndryshojë gjithçka. Dashuria njerëzorë triumfon në jetë. Për mua më e
vështira në artin e të shkruarit ka qënë pjesa kur dhimbjen dhe dashurinë time
në shpirt, apo harenë e gëzimin ta kthej fenomen shoqëror apo historik.
Mendimi juaj për letërsinë që shkruhet sot...cili është opinioni tuaj për
letërsinë dixhitale...
Ka një masivitet të madh të njerëzve që shkruajnë. Sepse janë shtuar edhe
njerëzit me strese. Shumica vuajnë nga sindroma e përfitimit të parasë dhe
nëpërmjet saj blejnë reputacionin dhe karrierën si shkrimtarë. Kjo racë
shkrimtarësh që janë fenomene groteske paralajmërojnë vulgaritetin dhe
mediokritetin në letërsi, injorancën dhe paditurinë, vetëgjymtimin dhe vetëvrasjen
intelektuale të shoqërisë, skllavërinë e talenteve që bindin për të
ripërcaktuar karakterin e dyfishtë të udhës së artit dhe letërsisë artificiale,
realitetin mjeran të kësaj lloj letërsie. Shkrimtari apo poeti i shërben një
periudhe të caktuar historike, një populli e një kombi të caktuar. Edhe diçka
tjetër që më ka rënë shpesh në sy dhe më ngjan se po bëhet "traditë". Sigurisht
që cdo shkrimtar jeton në një kohë të caktuar dhe i takon po një kohe e sistemi
të caktuar dhe sigurisht krijimtaria e tij/e saj, do të jetë e angazhuar dhe
është militant i problemeve të kohës në të cilën jeton, por shkrimtari kurrsesi
nuk është zëdhënës i një grupimi politik, por në opozitë me shtetin, qeverinë,
partitë politike -që interferojnë gjithcka, -që mbështet gjithçka të mirë në
favor të popullit, i hap rrugën vlerave të së kaluarës në unifikim me vlerat e
të tashmes e të ardhmes. Vërej që ka tre kategori opinionesh për njerëzit që
shkruajnë. Një kategori përbëhet nga lajkatarë, një tjetër nga smirëzinj e
njerëz të rënë në dashuri me krijimet e veta, të dyja janë ego vetgjymtuese e
vetëvrasje intelektuale. Kategoria e tretë është ajo e njerëzve të ndershëm, të
pakët në numër e që sa vjen e po pakësohen. Zgjedhja ime në të treja zhanret
për t'u rrëfyer në çdo kohë varet nga tema e subjekti. Nëse poezia do të jetë
më ekspresive unë zgjedh atë, nëse proza më jep më hapësirë unë përsëri zgjedh
atë, nëse në publicistikë zgjedh një opinion apo këndvështrim për të shpalosur
idetë dhe mendimet e mija, unë përsëri zgjedh atë. Por nganjëherë edhe unë vetë
nuk mendoj; gjithçka vjen vetëm, si një këngë që vjen vetëm me një këngëtar.
Por unë sigurisht shpresoj që gjërat vazhdojnë të ndryshojnë për mirë. Asnjë
shoqëri nuk është statike. Krijimtaria letrare nuk duhet paragjykuar. Duhet
kuptuar në kohën e kushtet kur është shkruar, ajo ka një emër të shenjtë ; arti
i të shkruarit. Ndërsa shkrimtarët e vjetër shpalosën ide të mëdha që bota
duhet të ndryshonte, për një kohë të re e me koncepte të reja, do t'jua kalojnë
të rinjve stafetën, të marrin përsipër luftën për ndryshim që është një luftë e
vazhdueshme. Dhe shpresoj se kjo do të vijë. Ndonjëherë ajo merr gjenerata, por
ndryshimi vërehet. Letërsia dixhitale dhe media kanë ndryshuar aspektet si në
qasje, shpërndarje, analizat, konceptualiteti dhe përcaktojnë literaturën.
Mediat e reja kanë ndryshuar atë që do të thotë të lexojnë e shkruajnë, të
konsumojnë dhe prodhojnë, duke na ofruar kështu sfida të reja në studimin e
teksteve dixhitale si edhe ato të shtypura. Në veçanti aty gjejmë mënyra që na
ofrojnë perspektiva të reja në letërsi dhe kjo formë e re e të shkruarit e
teksteve letrare hap horizonte të reja. Letërsia dixhitale është zakonisht
shumë e kërkuar, është e lirë, janë të arritëshme për të gjetur vepra të mëdha
të letërsisë botërore. Procesi i dixhitalizimit të letërsisë tradicionale dhe
veprave letrare është reflektues dhe na jep njohuri për marrëdhëniet e tij me
librat dhe audiencën e lexuesve. Njerëzit tashmë shpenzojnë shumë kohë para
kompjuterave, kështuqë pse të mos lexojnë një libër, se sa të bëjnë dicka
tjetër?? Vërej se një punë mjaft të shkëlqyer, intersante e profesionale përsa
i përket dixhitalizimit të letërsisë nëpërmjet bibliotekave virtuale janë ato
të Gazetës Kritika në SBBA-ës me qendër në Virxhinia, dhe Fjala e Lirë
Londër,Britani, kjo e fundit e drejtuar nga shkrimtari e publicisti, Prof.Dr.
Akademik Fatmir Terziu. Të dyja këto gazeta kanë të mirën e tyre se lejojnë
komente dhe kritika që janë nga më origjinalet e të mirëfilltë nga dashamirës
të artit e letërsisë, lexues të thjeshtë, se sa ajo e dikujt që mbahet si
kritik arti, dhe e bën për qokë e për para. D.m.th rritet interesi për të
lexuar dhe detyrimi ndaj lexuesve sikur plotësohet më dukshëm e më mirë. Unë i
përgëzoj të dyja këto gazeta për guximin dhe kurajon, punën dhe përkushtimin
ndaj artit e letërsisë.
Jetoni për shkak të distancës larg jetës letrare të Shqipërisë. Megjithatë ju
në një mënyrë apo tjetër jeni e pranishme në Shqipëri. Çfarë mund të na thoni
për jetën letrare të Shqipërisë, për krijuesit e rinj. Nëse do të rekomandonit disa libra...cilat do të ishin
dhe pse?
Një pyetje mjaft interesante. Vitet e fundit po bëj një jetë midis Shqipërisë
dhe Amerikës. Fillimisht dua të shpreh keqardhjen dhe dhimbjen time se si dha
grahmat e fundit Lidhja e Shkrimtarëve dhe si "˜vdiq", para syve të njerëzve të
letrave shqipe, dashamirësve të artit e letërsisë, gazeta njëqind vjeçare
"Drita", gazetë me prurje cilësore letraro-artistike, me të cilën unë u rrita,
u edukova dhe mund të them se ajo ka pjesën e saj në eksplorimin e pasionit tim
për të shkruar. Ndjek me vëmendje aktivitet letrare që zhvillohen në trojet
shqiptare dhe lexoj rreth tyre në shtypin shqiptar, lexoj për librat që botohen
nga shkrimtarë të vjetër e të rinj. Biles në disa aktivitete letraro artistike
dhe promovime librash kam qenë edhe vetë pjesëmarrëse në Shqipëri dhe Kosovë.
Falë iniciativës private u mbajt për disa ditë rresht i ashtuquajturi; "Kongres
Ndërkombëtar "Muza Poetike Pegasi-Vitrina 2012", me objekt "Universaliteti i
Vlerave në Letërsi dhe në artin Bashkëkohor" . Kongresi pati një shtrirje të
gjerë në Shqipëri, në trojet shqiptare deri në Kosovë. Pjesëmarrja në të ishte
shumë e madhe, kishte krijimtari të mirëfilltë letraro-artistike, por kishte
dhe binte në sy ajo- jo cilësorja e jo artistike, mediokre, biles pa e arritur
nivelin mesatar. Gjithsesi kjo inisiativë duhet përshëndetur , është guximi për
të sjellë në vëmendjen e shoqërisë alternativa në jetën letrare. Më duhet të
vecoj e përgëzoj Klubin e Shkrimtarëve Joniane, Sarandë, me kryetar poetin e
shkrimtarin Bardhyl Maliqi, për Ditet Joniane-2012, një aktivitet
letraro-artistik i një niveli cilësor,artistik, ndërkombëtar, mbresëlënës e
interesant, apo Netët Ballkanike Ndërkombëtare në Korçë, të organizuara nga
poeti lirik Skënder Rusi, Takimet Letrare të Azem Shkrelit, Peje, Festivalin
Drini Poetik-Prizren, Kosovë, etj. Ka qënë revista "Albania e vogël" e Zija
Celës ku dalloje cilësinë dhe nivelin artistik letrar të saj, si objekt i jetës
letrare, mjet për të gjallëruar dashurinë e bukurinë e së vërtetës, të
dobishmen për artin e letërsinë.Sot ka fare pak revista të tilla mund të
përmend "Milosao" të Gazetës Shqiptare, "Suplementin "Rilindasit" të gazetës
Shqiptarja.com apo revistën Obelisk, të shtëpisë botuese Ada, e Roland Lushit,
që kanë mbetur të vetmet tash për tash që na servirin letërsinë në nivel
bashkëkohor, cilësor e artistik. Një arritje e jetës letrare në Shqipëri ishte
edhe mbrëmja GALA për dhënien e cmimeve "Kult", -ishte një event kulturor,
cilësor e në nivel të admirueshëm e të kënaqshëm artistik. Ndërsa për jetën
letrare në SHBA-ës një meritë të vecantë ka organizimi i Ditës së Letërsisë në
Michigan për cdo vit në muajin e letërsisë, tetor, nga poeti, shkrimtari e
Botuesi i të vetmes Revistë në Diasporë KUVENDI, Pjetër Jaku -ku vërtet
konkurojnë vlerat letraro-artistike, një aktivitet që i bën sfidë të hapur
mediokritetit dhe antivlerës në lëtërsi e art.Po kështu edhe Shoqata "Bijtë e
Shqipes" në Filadelfia tashmë është bërë simbol epoke në Diasporë e njohur për
aktivitetet e larmishme disa herë në vit, me tëma të ndryshme që nga arti,
letërsia, tradita deri te temat sociale. Dëshiroj të bëj një "replikë"
dashamirëse me Shoqatën e Shkrimtarëve Shqiptaro-aemerikanë, që kanë rënë në
një "përgjumje", përsa i përket jetës e aktiviteteve letrare. Vemë re se
prurjet në letërsi janë të shumta, shtëpitë botuese të shumta, të cilat tashmë
janë bërë në modë, duke e trajtuar literaturën, sikur të jenë mallra me
shumicë, në një mjet përfitimi material,financiar dhe më shumë gjasa për
përfitim moral e intelektual. Mendimi im është për një lloj të caktuar të
botimit të veprave, pra ngritja e një bordi letrar, ku kritika letrare të jetë
parësore apo ngritjen e shtëpive botuese të organizuara. Po "vdesin" poetët!!
Asnjë librari nuk pranon libra me poezi. Apo mbrëmjet artistike muzikore të
veçanta që jepen në TV shqiptare, janë kopje e shëmtuar e disa programeve në
Amerikë, pra, këto duhet të qëndrojnë larg tyre, duhet të paraqesin traditën
tonë popullore, trashëgiminë kulturore që e kemi thesar shumë të pasur. Kjo
është një temë e gjerë dhe e prekshme, ka shumë për të thënë rreth saj. Jeta
letrare në Shqipëri është e përqëndruar vetëm në emra të veçantë e të
përhershëm.... Unë do ju drejtohesha kolegëve në Shqipëri e trojet shqiptare të
hedhin sytë nga Letërsia Postkomuniste e Diasporës, që i përket periudhës së
shtrirjes kombëtare jashtë kufijve të atdheut dhe idealizmit, pasionit dhe
shprehjes për të gjithë njerëzit, që e jetojnë jetën me të vërtetat e saj, të
cilët sollën zbulimin e një zëri të veçantë rreth veprave të Rilindjes të
shpirtit shqiptar krijues të letrave shqipe, rreth ideve të artit si frymëzim
shpirtëror dhe dimensionit estetik të natyrës, metaforës së rritjes dhe
formimit fizik e intelektual, shpreh më së miri të vërtetën universale të artit
ekspresiv për individin e shoqërinë. Në dashuri, në art, në jetën
social-ekonomike-politike njeriu është vetëm gjysma, ndërsa gjysma tjetër është
figura, vepra, mendimet dhe filozofia e tij. Pra jemi ne që bëjmë art e jetë,
në një trup e mendje të vetme përcjellim mesazhin e dashurisë njerëzore. Në
Letërsinë post-komuniste të Diasporës, e cila tashmë është grupuar në Shoqatën
e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, aderojnë figura të njohura të letrave
shqipe, për etikë respekti nuk po veçoj emra, për mos qenë në analogji me atë
siç e shpreha më lart që jeta letrare në Shqipëri është e përqëndruar vetëm në
emra të veçantë e të përhershëm... Veçoj se edhe aty kemi letërsi jo cilësore e
artistike, artificiale, dashuri të rremë, vetëkënaqësisë mediokre, plagjiaturë
e naivitet letrar. Gjithsesi me anë të shkrimeve dhe opinioneve përpiqemi për
mprehtësinë e të vërtetave letraro-artistike, morale, promovimim të vlerave dhe
ideve të vërteta profesionale e të talentuara, si kundërvënie të mediokritetit
e kokëboshësisë të atyre që pretendojnë se janë të talentuar. Shkrimtarët e
rinj duhet të jenë të durueshëm, sepse praktika i bën të përsosur. Nuk duhet të
mendojnë se gjithçka që shkruajnë është mjaft e mirë për botim. Botuesit janë
biznesmenë njëlloj si bizneset në profesione të tjera. Ata nuk janë
filantropistë, ata janë aty për të fituar para. Pra, kur them se shkrimtarët e
rinj duhet të jenë të durueshëm nënkuptoj që ata të botojnë veprat e tyre kur
ato janë vlerësuar nga një bord letrar apo kritika e kohës për cilësinë dhe
nivelin letrar e artistik, dhe botuesit do të konkurrojnë pas tyre. Nëse
shkrimtarët e rinj kanë pasionin dhe talentin e lindur në to, nuk ka rëndësi sa
kohë merr, libri do ta shohë dritën e botimit, fundi e justifikon mjetin. Po
sigurisht, kam lexuar disa libra kohët e fundit, të shkrimtarit Fatos Kongoli,
të shkrimtarit Ramiz Gjinit "Bibollasit", ku kam paraqitur edhe këndvështrimin
tim letrar e kritik,me titullin "Njerës të dyzuar", penën eseiste të Roland
Gjozës., të romancierit Vlash Fili, të shkrimtarit popullor Petraq Janko
Pali, të shkrimtarit Mëhill Velaj, "Klithma e shekullit", një roman i
dhimbshëm e historik për ngjarje reale në luftën e Kosovës. Teksa e lexon
romanin të mbush me emocion dhe ofron një portret të mprehtë, të mencur e të
matur të burrave dhe grave që luftuan, u bënë prova e kombit, për Lirinë dhe
Pavarësinë e Kosovës. Të shkrimtares e poetes Flutura Acka, një figurë e
përsosur e kompletuar si autore e lëvizjes feministe të autorëve femra në
letrat shqipe, poezitë e Luljeta Leshanakut, të Skifter Këllicit, " Vorri i
Ashikut" të Riza Lahit, të Ben Blushit, poezinë lirike të Kolec Traboinit,
Skënder Rusit, Ilirian Sulkuqit, Vojsava Nelos, të shkrimtares Albana
Melyshi, "Kurban'' të Edi Ramës, edhe për këtë të fundit shkrova
këndvështrimin tim publicistik, etj. Çfarë vendi zë letërsia në jetën tuaj?
Më ka pushtuar të tërën. Jam gati të bëj çfarëdo sakrifice për krijimtarinë
time. Unë, megjithëse jam zonjë shtëpie, mund të rri me orë e orë të tëra mbi
kompjuter, pa pirë edhe një kafe.
Po publicistika, si do ta përcaktonit publicistikën që shkruhet sot?
Më ke prekur në pikën më të dobët, të pasionit tim për publicistikën dhe
gazetarinë, që më lidh dashuria e pakufishme e patjetërsueshme me asgjë tjetër
në botë me atdheun dhe bashkëkombasit e mi. Unë kaloj orë të tëra, në median
elektronike lexoj me interes e vëmendje të veçantë artikujt publicistikë, sa
shumicën e publicistëve i dalloj prej stilit të tyre të të shkruarit, sikundër;
Roland Qafokun, Mustafa Nanon, Alfred Lela, Andrea Stefani, Mero Baze, Lorenc
Vangjeli, Skënder Minxhozi, publicistika e tyre e standardeve shumë të larta që
nuk e gjen shpesh, të Fatime Kullit, apo të mikut tim Riza Lahi, apo brilantit
të publicistkës postkomuniste të Diasporës Rozi Theoharit, etj, etj. Unë
dëshiroj të falenderoj publikisht publicistin Roland Qafoku, për mbështetjen
dhe hapësirën e padiskutueshme që më ka dhënë në promovimin e vlerave të mija
në publicistikë. Dua të falenderoj kryeredaktorin e stafin e gazetës Tirana
Observer që më kanë bërë pjesë të gazetës së tyre nëpërmjet hapësirës dhe
botimit të shkrimeve të mija, gazetë që më "rriti" e maturoi në gazetari. Është
pikërisht meritë e publicistit Roland Qafoku, Altin Sinanit, Erjon Habilajt dhe
stafin e kësaj gazete që sot unë jam një emër i dashur në shtypin shqiptar. Unë
do të vazhdoj të shkruaj, kurrë nuk do të ndalem, të evidentoj vlerat më të
mira të bashkëkombasve të mij në Diasporë, si shqiptarë që janë krenarë për
kombësinë e tyre, si njerëz që respektojnë e zbatojnë ligjet dhe zakonet e
vendeve ku ata jetojnë e punojnë, të evidentoj vlerat dhe kontributin e
njerëzve të shquar të Korçës sime, për të ngritur e ndriçuar emrin e
shqiptarit, identitetin tonë kombëtar, kudo ku ka shqiptarë. Të ngre zërin në
mbrojtje të grave, vajzave dhe nënave që vazhdojnë të vriten, për dhunën fizike
dhe sociale që ushtrohet ndaj tyre, stop dhunës dhe shfrytëzimit të fëmijëve.
Dua që pena ime publicistike të mbjellë kudo emrin e mirë të shqiptarit. Në
publicistikë përveç reportazheve, opinioneve, esseve dhe analizave letrare, që
janë botuar në shtypin shqiptar dhe të diasporës, i kam përmbledhur në disa
libra publicistikë respektivisht me tituj sinjifikativë: "Jeta mes dy
dashurive", "Gërhitja e gjeneralëve" dhe "Maska e intelektit", kam botuar
librin me 61 intervista në shqip dhe anglisht, me titull "Letrat shqipe këtej e
përtej Atlantikut" e vlerësuara nga kritika e kohës si ura e bashkimit midis
Diasporës e Atdheut! Janë 61 personalitete të profileve të ndryshme në jetën
social-ekonomike-politike, në fushën e artit, kulturës, muzikës e letërsisë,
intelektualë e qytetarë shqiptarë, shqiptaro-amerikanë dhe amerikanë, të
intervistuar prej meje. Jam në proces intervistimi për vëllimin e dytë me
intervista, dhe do të ketë një surprizë në këtë vëllim; intervistimi i një
personaliteti të rëndësishëm e të shquar të politikës e jetës amerikane. T'ia
lemë kohës kur të botohet libri për të zbuluar emrin dhe identitetin e tij.
Gjithsesi më duhet të shprehem se në shtypin e median shqiptare zotëron një
publicistikë mesatare. Bie shpeshherë,- erë militantizmi dhe komercializëm.
Sigurisht ka edhe publicistikë të standardit shumë të lartë, që nuk gjendet
shpesh.
-Përkthimi vazhdon të jetë pjesë e rëndësishme në jetën tuaj?
Përkthimi besoj se është një lloj intensiteti. Mendoj se intensiteti është i
ndryshëm në përkthim, parasëgjithash ju duhet të kuptoni idenë dhe fjalët e
poezisë, prozës apo të një shkrimi publicistik. Studimi i pjesës që do të
përkthesh është mëse i nevojshëm. Kur përkthej poezi, nga shqipja në anglisht i
bëj në tre versione; nga më i thjeshti deri në më i ndërlikuari. Sepse kur ke
versionin e parë, atëherë ke idenë për të bërë edhe versionet e tjera, pra ke
një spektër më të gjerë në përkthim- nga përkthimi fjalë për fjalë kalon në
përkthimin me figura letrare, sinonime dhe në përshtatje. Ndërsa përkthimi i
publicistikës është më e lehtë se sa përkthimi i poezisë. Unë lëvroj edhe
publicistikën amerikane që e pëlqej shumë dhe kam sjellë artikuj të përkthyer
në shqip; epokat presidenciale dhe presidentët që i kanë bërë këto epoka që
nga- Teddy Ruzvelt,-njeriu që themeloi Amerikën moderne dhe superfuqinë e
botës, Franklin Delano Rusvelt themeluesi i Lidhjes së Kombeve , njeriu i
epërsisë dhe veprimit, presidenti që fitoi Luftën e Dytë Botërore, Gerald Ford
Jr.-një figurë imponuese në histori, Xhorxh W.Bush, -aureola dhe personaliteti
i Ronald Regan dhe Barack Obamës, Churchill, Condoleza Rice, Kofi Anan,
Mbretëresha Elisabetë e Dytë, Ariel Sharon etj., etj, këto janë botuar jo vetëm
në shtypin shqiptar, në gazetën Albania daily News, por edhe në librat e mi.
Pra, ajo ç'ka është e rëndësishme në jetën time përkthimi ka një vend të
veçantë sepse përcjell mesazhin e mirësisë e dashurisë edhe për dashamirësit
anglishtfolës të poezisë apo të publicistikës. Tregime deri tani nuk kam
përkthyer, më shumë kam përkthyer poezi e publicistikë nga shqipja në anglisht
nga anglishtja në shqip.
Në listën e gjatë të botimeve një vend të veçantë zë edhe poezia. Cila është
lidhja tuaj me të?
Poezia për mua është kapja e ndjenjës, një moment apo gjendja emocionale e
shpirtërore që ndodh në jetë. Të shkruash poezi është një përpjeke për të
arritur të njëjtën përgjigje emocionale në akord me lexuesin. Poezia është
gërshetimi i artë i fjalës, i ëndrrave dhe dëshirave .Poetët janë të kulturuar,
pasionantë, ëndërronjës të shoqërisë me parametra qytetare dhe intelektuale.
Një poezi është ndjenja e mendimi i shprehur në pak fjalë, një histori të
dhimbshme apo të bukur. Ashtu sikundër më ndodh edhe mua kur lexoj poezinë e
një poeti tjetër. Në rast se unë ndjej momentin dhe lidhem me atë që poeti
është duke mesazhuar, atëherë mendoj se poezia është e mirë dhe mesazhi që
ai/ajo përcjell ia ka arritur qëllimit. Udhëtimi im poetik është punë mendore
në zhvillim, i pakëputur në copëra, duke prodhuar imazhe dhe efekte, duke i
prekur ato me qëllim që edhe lexuesi t'i shijojë. Unë kam patur një fëmijëri të
lumtur, por kam pasur edhe mallkime, kam humbur njerëzit më të mirë në jetën
time, në varësi se si i shohim për t'i kujtuar ata, vendet dhe ngjarjet e
bukura e të dhimbshme. Kjo dhunti më mundësoi mua që çdo dhimbje e gëzim ta
hedh në vargje. Një nga poezitë e para që kam shkruar ishte pas një fatkeqësie
që ndodhi në familjen time, humbja e vëllait tim të shtrenjtë. Ai ishte vetëm
16 vjeç kur vdiq, por la një ndikim të dhimbshëm për mua. Unë kam lëvruar
pjesën më të guximshme të poezisë për femrat shqiptare, atë lirike, erotike,
meditative e krehur bukur me skena hipotetike të besueshme, të ndjeshme dhe me
etike intime poetike. Në udhëtimin tim poetik gjen vajzën, femrën qytetare
emancipuese, kurajoze, ekspozoj brishtësinë femërore, e cila jep e merr
dashuri, gjen tonin qytetar e intelektual, me guxim ndaj ambientit, rrethanave,
mentaliteteve, dhunës ndaj gruas, -përcjell mesazhin e dashurisë njerëzore i
them botës;- Duamëni se jam grua! Kam pasur tre lloj vlerësime edhe unë;
-vlerësime të ndershme e objektive-vlerësime lajkatare maskilistësh të etur për
lidhje jashtëmartesore,-vlerësime ambiciozësh që i shtojnë vetes strese duke
patur zili gjërat të shkruajtura nga unë, një emër jo fort i njohur në poezi
para pak vjetësh. Gjithsesi, të gjithë i përshëndes, se fundja ata/ato e kanë
lexuar poezinë time. Sa për mbështetjen e poetëve të tjerë kam ndjerë gjithmonë
përpjekjen për të ndihmuar në promovimin e të tjerëve, të ndajmë së bashku
eksperiencat. Është klishe e lashtë". Çfarë shkon rreth, vjen rreth e rrotull"
një gjetje kjo veçanërisht e vërtetë e mbresëlënëse për komunitetin e poetëve.
Unë kam takuar e takoj shumë poetë personalisht dhe virtualisht, që bëjnë
përpjekje për të ndihmuar, ndajnë idetë, bashkëpunojnë dhe pranojnë këshillat e
njëri tjetrit. Rrallë kam takuar poetë që të urrejnë, por ka edhe nga ata të
dëshpëruar e ziliqarë që dëshirojnë të shohin një poet/poete të dështojë në
krijimin apo promovimin e vlerave të tyre si artistë. Ata janë përgjithësisht
"njerëz të mirë", që për fat të keq janë përhapur duke keqpërdorur rrjetet
sociale me nofka e pseudonime. Por poeti apo shkrimtari duhet të jetë më pak i
shqetësuar; kurrë nuk duhet të mërzitet nga këto "përçartje të egra të
nofkaxhinjve". Unë nuk shkruaj poezi për të qenë e pasur apo të fitoj famë, unë
me penën time poetike lirike erotike bëj kompromis me lirinë, që nuk e njeh
frikën, me vetveten, përshëndes emocionalisht dhe artistikisht emancipimin
shpirtëror, qytetar e intelektual të femrës shqiptare, në emër të dashurisë
njerëzore.
Sipas jush cili është funksioni që ka poezia? A mund të jetojë një poet me
poezinë që krijon? Pse vazhdon të konsiderohet një luks në krahasim me prozën?
Për mua, ka tre faza që ndodhin në të njëjtën kohë. Ka një fazë që quhet
frymëzim fillestar. Diçka që unë shoh, përjetoj, natyrën, muzikën, mjerimin,
varfërinë, mirëqenien, kamjen e skamjen, dhunën, zogjtë, historia, gjeografi,
heronjtë, atdhedashuria, dashurinë e dhimbjen, grotesken, gëzimin dhe
dëshpërimin, vlerën e antivlerën,apo ide që vijnë në mëndje edhe kur je duke
bërë punë shtëpie dhe unë mbaj diktofonin me vete dhe i regjistroj aty që të
mos i harroj. Më pas është faza kur ulem për t'i shtjelluar këto ide, më shumë
shkrim i lirë, ku unë i lejoj vetes që idetë të marrin çdo drejtim, pra në
proces zbulimi. Pastaj është faza e tretë, kur unë i rikthehem përsëri krijimit
tim nga faza fillestare deri në redaktimin e plotë të saj. Funksioni i poezisë?
Poezia për mua është përpjekja që të bashkosh idetë me fjalë. Dhe duhet të jeni
të aftë për të dyja. Fjalët e përdorura nga poetët janë fjalët ndjellëse dhe
kanë anën e tyre intelektuale, ndjejnë sensin që përshkon çdo poet që krijon.
Unë kurrë nuk jam e kënaqur me atë që shkruaj apo me veten time. Nganjëherë unë
kaloj netë pagjumë duke medituar për funksionimin e poezisë. Respektoj poezinë
në maksimum, ashtu si ai fetari që respekton fenë e tij. Unë besoj shumë në të
qenët poet në të gjitha çastet e jetës. Të qenët poet është njerëzore, jo luks.
Njoh një kategori poetësh, sjellja e përditshme e të cilëve nuk ka të bëjë fare
me poezinë. Poezitë e tyre më artificiale se proza. Ato janë më intensivisht të
fabrikuara. Poezisë së tyre nuk mund t'i besosh. E vlerësoj shumë realitetin e
jetës kur shikoj këtë racë poetësh dritëshkurtër duke trumbetuar pretendimet
për poezitë e tyre dhe arrijnë deri aty sa të "rrëmbejnë" çmime. Më duken të
neveritshëm dhe ndjej keqardhje se sa poshtë kanë rënë dhe dyshoj në
ndershmërinë e tyre. Poezia ka vështirësitë e veta. Por gjithsesi edhe poezia e
proza ecin bashkë si dy nimfa të dashuruara.
Keni fituar disa çmime në letërsi? Cili është opinioni tuaj për çmimet? Cilat
janë anët pozitive dhe negative të tyre?
Unë jam ftuar të marr pjesë në disa Festivale letraro-artistike, kombëtare e
ndërkombëtare, si kundër; Netët Poetike Ballkanike në Korçë dhe u vlerësova me
Çmimin e parë në 2010 dhe këtë vit me Çmimin "Perëndesha e dashurisë",
Festivali Poetik Drini në Prizren, Takimet e At'Gjecçvit ku poezia ime me ton
qytetar e intelektual "Nuk mundem më..!" u vlerësua si një nga poezitë më të
mira, në Festivalin Poetik Ndërkombëtar të quajtur Netët Poetike të Strugës, ku
poezia ime u vlerësua në antologjinë botërore Who's Who-"Poetry from five
continents" mes 84 poetëve nga e gjithë bota, jam fituese e Cmimit të parë në
poezi nga revista "Nositi", Pogradec, jam vlerësuar me Çmimin "Petro Marko" në
gjininë e prozës nga Revista Kuvendi Michigan Detroit, me Çmime të Parë në reportazh,
Çmim të Dytë në publicistikë, etj. Unë mendoj se anët pozitive të çmimeve
qëndrojnë në faktin se puna jote krijuese është lexuar e vlerësuar dhe kjo të
jep muzë, frymëzim, dashamirësi dhe përgjegjësi profesionale për më tej, ndërsa
anët negative nuk di çfarë të them për këtë. Më mirë t'i shohim gjërat
pozitivisht.
A ekzistojnë ndryshime mes letërsisë së shkruar nga femrat...dhe asaj nga
meshkujt? Cila letërsi mendoni se shitet më shumë?
Është një temë tepër e gjerë. Unë i dalloj menjëherë meshkujt që duan të
tipizojnë në poezitë apo tregimet e tyre. Një femër edhe kur shkruan për tema
tabu duke përshkruar aktin intim me imtësira ashtu sikundër ajo e ka përjetuar
vetë, përpiqet sadopak të jetë e mundur transparente dhe me elokuencë, që është
ajo pjesë aq tërheqëse dhe e ndjeshme për meshkujt e tërë botës. Sot letërsia e
femrave autore po zë një vend të veçantë në tërë globin, dhe kjo duket edhe
Çmimin Nobel në letërsi e mori një autore,- Herta Muler. Këtu në USA ku jetoj
unë më shumë "bestseller" janë librat e autoreve femra. Cila letërsi shitet më
shumë? Përse po më pyesni e dashur Flora? Nuk e dini ju se po shitet
letërsia e njerëzve të politikës?? Dhe që do të thotë sikundër shkruan një
miku e kolegu im modest i ndershëm dhe me arritje të mrekullueshme në fushën e
letërsisë e publicistikës që lëvron, Riza Lahi, -se "letërsia shqipe po
përjeton grahmat e saja të fundit, tanimë që edhe llogorja që nuk duhej të
binte kurrë ajo e letërsisë , ra! Ra nën thundrën e njerëzve të shtresës së
tmerrshme të politikanëve".
Raimonda, ju jetoni dhe punoni si qytetare amerikane në Hartford Connecticut
bashkë me familjen tuaj ku jeni dalluar si organizatore dhe aktiviste në
komunitetin Shqiptar të Hartford-it. Për kontributin tuaj të çmuar jeni nderuar
me OFFICIAL CITATION, me motivacionin"Gruaja e vitit në komunitet" nga Bashkia
e kryeqytetit të Connecticut, personalisht nga Kryebashkiaku i Hartford-it dhe
së fundmi nga Rrjeti Global Mbarëkombëtar, si "Gruaja Shqiptare e vitit". Si u
ndjetë kur morët këto çmime?
Me vështirësitë që has çdo emigrant, por edhe me sakrifica, unë e familja ime
filluam të integroheshim në jetën e komunitet shqiptar dhe amerikan në të
gjitha drejtimet. Krijova lidhjet e mija me shpirtin qytetar, patriotik,
atdhetar, intelektual të komunitetit shqiptaro- amerikan dhe organizojmë sa më
shpesh që të mundemi, aktivitete artistike-kulturore me taban historik dhe
kombëtar. Qëllimi kryesor i këtyre aktiviteteve është ruajtja e traditës,
gjuhës, zakonet, kulturën, vlerat kombëtare dhe identitetin shqiptar, për ta
transmetuar në brezat që vijnë në tokën e huaj, sidomos te ata që lindin në
USA, apo kanë ardhur në një moshë fare të re. Aktivitet kanë natyra të
ndryshme. Komuniteti shqiptar i Hartfordit në Connecticut, ku unë jetoj, është
një komunitet i mrekullueshëm, ashtu sikundër janë gjithë komunitetet shqiptare
kudo në USA. Shqiptarët janë ajo pjesë e emigracionit të vjetër e të ri
shqiptar, që ngrohen me idenë e krenarinë e të qenit shqiptar; janë pjesëtarë
të kulturuar e të emancipuar në vendet, ku ata jetojnë e punojnë, taksapagues
të rregullt dhe respektues të ligjeve dhe zakoneve të këtyre vendeve. Unë
tashmë u bënë 7 vjet që aderoj në Partinë Demokratike të mikut të shqiptarëve,
Bill Klinton, apo të Barack Obamës. Qëllimi im që unë investoj si anëtare e
Partisë Demokratike të njeriut aq popullor në mes të shqiptarëve, Bill
Klintonit, është për të ngritur zërin e komunitetit shqiptar të Hartfordit; për
ta integruar sa më bukur atë në demokracinë amerikane; sigurisht duke pasur
edhe një ndjenjë respekti e mirënjohje për Bill Klintonin, si një personalitet
dhe burrë shteti, që i doli në mbrojtje popullit tim shqiptar të Kosovës. Që,
për më tepër, i tregoi botës dhe Europës kristiane se si një kristian, mbron të
drejtën e një populli të besimit mysliman, duke dalë hapur në mbrojtje të
popullsisë myslimane të Ballkanit e duke ju kundërvënë edhe me gjuhën e luftës,
makinës vrasëse serbe dhe kasapit Millosheviç. Një aktivitet shumë i bukur,
human dhe shpirtëror që kam organizuar me gra emigrante ekonomike nga
Shqipëria këtu ku jetoj, është prerja e flokëve nga këto gra dhe dhurimi i
tyre, Qendrës Spitalore të Kancerit, Saint Francis Hospital, për gratë që
vuajnë nga kanceri në gji. Ju e dini se, nga bioterapitë që kalojnë këto gra të
sëmura, atyre iu bie floku. Nga ky aktivitet që mori vlerësime nga Departamenti
për "HUMAN RELATIONSHIP", në Hartford. Ishim 15 gra shqiptare. Aktiviteti i
fundit që unë së bashku me vatranët veteranë është festimi i 100 Vjetorit të
Themelimit të Organizatës Pan Shqiptare Vatra, me pjesëmarrje të admirueshme e
mbresëlënëse, me ndjenjë atdhetadashurie, shqiptarie e patriotike të
kouminitetit shqiptaro-amerikan në Hartford. Këtë aktivitet e pasqyrova në
shtypin shqiptar dhe atë të gazetës lokale të Hartford-it , ku morrëm vlerësime
të sinqerta e të admirueshme.
Janë SHBA një vend i mirë për të jetuar?
Unë jam qytetare shqiptaroamerikane. Në një farë kuptimi, duhet t'ia kem zili
edhe një bujkeshe Devolli apo Kukësi e cila njeh vetëm një mëmëdhe, e jo dy,
siç kam unë, Shqipërinë time, por, tashmë, edhe Amerikën time. Unë i jam
mirënjohëse deri në rrahjen e fundit të zemrës, bashkëkombësve të atdheut tim,
që ndenjën në atdhe, që duruan varfërinë, mjerimin, korrupsionin, egërsinë
anadollake, klasën e përbindshme politike, por...oh, nuk u larguan. Ata janë aty
në atdhe, për të na e mbajtur zjarrin e shtëpisë ndezur sa herë që vijmë ne nga
tokat e huaja ku kemi ngritur foletë tona. Ne i kemi zemrat në Shqipëri, por
rrojmë fizikisht diku tjetër.
Është e vërtetë shprehja ...një vend është si një pikturë... sa më larg ta shohësh
aq më mirë e dallon... (e kam fjalën në këtë rast edhe për Shqipërinë)?
Amerikani ka një shprehje tejet simbolike;" East or West home is best" që në
shqip do e përktheja "nuk ka si vendi tënd!" Hajt, le të them edhe unë ashtu.
Por unë do të thoja se e dalloj po aq mirë Shqipërinë që sa shkel në Rinas. Unë
kam shkruar një poezi për një lypës që erdhi të më mbante valixhen, njëherë në
aeroportin e vetëm të Atdheut. Atij i ishte vrarë nëna dhe babai në Gërdecin e
tmerrshëm...E ç'më duhet mua vështrimi i shqiponjës para kësaj drame që e
përjetova vetë kur shkela në Rinas? Por gjithsesi Atdheu është mishi e gjaku
im!!
A keni mall për Korçën..., si do ta konsideronit qytetin tuaj?
Sa herë vij në vendlindje, Korça më duket më e bukur, malli për të më shtohet
akoma më shumë, dua të prek me dorë, mendje e shpirt gjithçka që mban brenda
zemra e saj, të eci e shkujdesur në sokakët me gurë dhe pastërtinë e tyre,
ashtu si dikur kur hodha hapat e para, apo belbëzova për herë të parë emrin e
vendlindjes sime, që më bën të ndjehem krenare, që me themelimin e saj është
mbartëse e bukurisë natyrore dhe mondane, traditës, historisë, dijes, kulturës,
dashurisë, njerëzve të shquar që kanë bërë e bëjnë historinë e saj. Dua të prek
e shijoj aromën e blireve, të ndjej melodinë fëshfëritëse të gjetheve e
përzierë me melodinë e serenatave, të më puthë krahët, fytyrën, buzët, era e
freskët e mëngjesit, ashtu sikundër "puth" shpatullat e Korçës sime mbështetur
përjetësisht në malin e Moravës. Të prek e ndjej nga afër idealizmin e
qytetarisë korçare për zhvillim, për ta pasuruar e zhvilluar Korçën në çdo
aspekt. Çdo gjë që shoh, kudo që unë hedh sytë, shoh mendjet krijuese në forma
të ndryshme; ndërtesa, libra, piktura, skulptura, monumente, lulishte me barin
e blertë e aromën e luleve shumëngjyrëshe, qetësinë e qytetit, ecjen e njerëzve
me kohën e për kohën, ndërtesat antike qindravjeçare mondane dhe historike,
shtëpitë karakteristike, trashëgiminë kulturore, qytetare dhe intelektuale
korçare, që në përfytyrimin tim janë si ato pikturat që kanë ardhur e të tjera
presin të vijnë në jetë, piktura që komunikojnë mesazhe të thjeshtë e
komplekse, një dialogim i së kaluarës, qartësi e së tashmes, udhë e së ardhmes,
pa njohur moshë dhe flasin gjuhën e çdo kulture. Këto ndjenja të shpallura në
forma të ndryshme janë shprehje e festës së jetës e përjetësisë. Ato mbartin në
vetvete pasurimin me kulturë, art, bukuri, dinjitet dhe sigurojnë identitetin e
qytetarisë korçare, sfidës, sepse ato kërkojnë kohë për të kuptuar dritën dhe
bërë të njohur emrin e qytetit tim Korçës.
Çfarë do të donit që të ishte ndryshe në Korçë?
Unë si bijë e lindur dhe e rritur në Korcë, i besoj shumë qytetarisë dhe
inteligjencës së shpirtit korçar, që gjithmonë më frymëzon mua dhe që është
gjithmonë në ecje, gjithmonë në ndryshim, kontributi i saj është kompleks, i
gjallëruar, sepse edhe vetë dashuria për vendlindjen vjen nëpërmjet promovimit
të vlerave të kësaj qytetarie, ndikimit të zhvillimit, progresit e begatisë të
qytetit, si premisa bazë për enticitetin e botës të artit,kulturës e dijes, që
e pasurojnë të tashmen tonë mes të bukurës e të përditshmes njerëzore.
Cilat janë planet tuaja krijuese për vitin 2012?
Planet e mija krijuese janë të shumta. Kam shumë gjëra në dorëshkrim. Jam në
përfundim të romanit "S'i them askujt". Jam në proces të botimit të dy librave
me publicistikë njëri me esse, opinione dhe kritik letrare, ndërsa tjetri është
Vëllimin i dytë më INTERVISTA, në dy gjuhë anglisht dhe shqip, -po përkthej dhe
një vëllim me poezi dhe romanin tim "Pafajësia e Evës", në gjuhën angleze.
Shpresoj që këto t'i realizoj për këtë vit.
Si e shihni Shqipërinë në 100 vjetorin e shtetit të saj?
Shqipërinë në këtë 100 vjetor ashtu sikundër e mbajtën Noli e Konica, Ismail
Bej Vlora patriotët e atdhetarët e Rilindjes kombëtare, pa dallim feje dhe
ideje, pa paragjykime, militantizëm politik e influenca të dëmshme, se vetëm
kështu shqiptarët do të unifikojnë vlerat e vërteta të kombit, traditat tona
patriotike e atdhetare, idealizmin në realizimin dhe ëndrrën e të gjitha
kohërave për një Shqipëri demokratike e drejtësi, të denjë për të qenë pjesë
integruese e Europës.
Si do ta përcaktonit iniciativën e AEs?
Është një iniciativë tejet sensibilizuese,për shtrirjen e kësaj iniciative
jashtë Shqipërisë dhe kjo për mua do të thotë shumë se përfundimisht atdheu po
hedh sytë nga Diaspora, po thyhet TABUJA e përqendrimit dhe publicitetit
militant vetëm të emra të PËRVEÇËM e të PËRHERSHËM për dekada të tëra, -një
punë e shkëlqyer qytetare, intelektuale, atdhetare e shpirtërore, në
evidentimin e vlerave tona kombëtare dhe identitetit tonë shqiptar , duke
admiruar këto vlera kudo në botë që përfaqësojnë denjësisht në tokën e huaj
vlerat e kombit. Sinqerisht iu përgëzoj dhe ju falënderoj për ftesën, më ofruat
privilegjin për të shprehur edhe unë ndjenjat e mia shqiptare ndaj kombit dhe
bashkëkombësve të mi. Suksese në këtë udhëtim të bukur të Albanian Exellence!
Bisedoi: Flora N. Nikolla