Po shkoja të vizitoja mikun tim Simon Radevën, që s'e kisha parë fare qysh prej pesëmbëdhjetë vjetësh.
Në të kaluarën ishte miku im më i mirë, mik në mendime, ai me të cilin kalohen mbrëmjet e gjata, të qeta e të gëzueshme, të cilit i tregohen gjërat intime të zemrës, tek i cili gjen, duke biseduar ëmbëlsisht, ide të rralla, të goditura, të mençura, delikate, që lindin madje nga simpatia që eksiton mendjen dhe e vë atë në punë. Gjatë shumë viteve s'ishim ndarë kurrë. Kishim jetuar, udhëtuar, menduar, ëndërruar bashkë, kishim dashur të njëjtat gjëra me të njëjtën dashuri, kishim admiruar të njëjtat libra, kishim lexuar të njëjtat vepra, ishim rrëqethur nga të njëjtat të papritura dhe kishim qeshur kaq shpesh nga të njëjtat gjëra, sa thoshin se ne nuk ndryshonim aspak nga njëri tjetri në shikimin e parë.
Pastaj ai u martua. Befas u martua me një çupëlinë provinciale, që kishte ardhur në Paris për të gjetur burrë. Si kjo vogëlushe bionde, e dobët, me duar prej budallaqeje, me sy të shndritshëm dhe të zbrazët, me zë të hollë e gazmor, e ngjashme me njëqind mijë kukulla martese, kishte marrë këtë djalë inteligjent e të veshur shik? Akishte kuptim?
Padyshim që ai kishte shpresuar lumturinë, lumturinë e thjeshtë, të ëmbël e të gjatë në krahët e një gruaje të mirë, të dashur e besnike dhe e kishte parashikuar gjithë këtë në shikimin transparent të kësaj çapkëneje flokëverdhë.
Ai kishte ëndërruar për një njeri aktiv, të gjallë e të hedhur, që nuk lodhet nga asgjë, kur përplaset me realitetin e marrë, që nuk trulloset të paktën nga gjërat që s'i kupton.
Si do ta gjeja? Gjithmonë të gjallë, shpirtëror, hokatar dhe entuziast, apo të përgjumur mirë nga jeta provinciale? Njeriu mund të ndryshojë për pesëmbëdhjetë vjet!
Treni u ndal në një stacion të vogël. Kur po zbrisja nga vagoni i trenit, një burrë i shëndoshë, shumë i shëndoshë, faqekuq, barkalec u lëshua drejt meje krahëhapur, duke thirrur: "Zhorzh!" E përqafova, por pa e njohur. Pastaj
mërmërita shumë i habitur: "O Krisht, s'je dobësuar fare!" Ai m'u përgjigj duke qeshur:" Çfarë do ti? Jetesë e mirë! Tavolina plot! Net të bukura! Të ha e të fle, kjo është jeta!"
Po e kundroja, duke kërkuar në fytyrën e tij të madhe tiparet e dashura. Vetëm syri nuk i kishte ndryshuar; por s'po e gjeja më shikimin e tij të vjetër dhe po thosha me vete: "Në qoftë se është e vërtetë se shikimi është pasqyrë e mendimit, mendimet e kësaj koke këtu para meje nuk janë si dikur, ato që i njihja aq mirë."
Befas Simoni më tha: "Shiko, ja dy fëmijët e mi, dy më të mëdhenjtë."
Një çupëlinë katërmbëdhjetë vjeçe, pothuajse sa një grua dhe një djalë trembëdhjetë vjeçar, i veshur si nxënës kolegji, m'u afruan të ndrojtur e të ngathët. Fola nëpër dhëmbë:
"Fëmijët tuaj janë?"
Ai m'u përgjigj duke qeshur:" Po, pra.
-Sa ke pra?
-Pesë. Tre të tjerët janë në shtëpi!"
Ai u përgjigj me krenari, i kënaqur, pothuajse triumfator dhe unë isha mbërthyer nga një mëshirë e madhe, e përzierë me një keqardhje të
turbullt për këtë riprodhues krenar e naiv, që i kalonte netët duke bërë fëmijë në mes të dremiturave në shtëpinë e tij të provincës, si një lepur në kafazin e tij.
Hipa në karrocën që e drejtonte ai vetë dhe ia kaluam përmes qytetit, një qytet i trishtë, i përgjumur e i errët, në rrugët e të cilit s'lëvizte asgjë, përveç disa qenve dhe dy a tri shërbyeseve. Kohë pas kohe pronari i ndonjë kioske para derës së saj, hiqte kapelën nga koka dhe Simoni ia kthente përshëndetjen, duke thënë emrin e tij për të më treguar, se i njihte të gjithë banorët me emër.
Më erdhi një mendim në kokë. Ndoshta ai ëndërronte të bëhej deputet, ëndërr kjo e të gjithë atyre, që ishin varrosur në provincë. Kaluam shpejt qytetin dhe karroca hyri në një kopsht, që i ngjante një parku, më pas u ndal
para një shtëpie me kullëza, që mund ta merrje për kështjellë.
-"Ja vrima ime"-tha Simoni e priste t'i bëja ndonjë kompliment.
Unë u përgjigja:" Është bukur këtu!"
Në krye të shkallëve u duk një grua e stolisur si për vizitë, e krehur bukur si për vizitë, me shprehje të gatshme si për vizitë. S'ishte më ajo çupëlina bionde e bajate, që kisha njohur në kishë pesëmbëdhjetë vjet më parë, por një grua e shëndoshë me stoli të shumta e pashije dhe me kaçurrela të vogla, një nga ato gra pa moshë, pa karakter, pa elegancë, pa shpirt, pa asgjë që formon një grua.
Më në fund kjo ishte një nënë, një nënë e shëndoshë, një nënë shumë e rëndomtë, pjellore si një pelë mëzash, makinë prodhim mishi, që s'kishte në shpirtin e saj preokupim tjetër: vetëm fëmijët dhe librin e kuzhinës.
Më uroi mirëseardhjen dhe hyra në korridor, ku tre picirrukë të rreshtuar sipas gjatësisë së shtatit, dukeshin se ishin vendosur aty për një shikim rreshtor, si zjarrfikësit para kryetarit të bashkisë.
Unë fola:" Ah,ah! Të tjerët."
Simoni buzagaz tregoi emrat e tyre: "Zhani, Sofia dhe Gontrani."
Dera e sallonit ishte e hapur. U futa aty dhe pashë brenda një kolltuku diçka që dridhej, një burrë, një plak të paralizuar. Zonja Radevë m'u afrua e më tha: "Zotëri! Është gjyshi im. Është tetëdhjetë e pesë vjeç." Pastaj i thirri në vesh
plakut në ethe: "Është miku i Simonit, baba." I moshuari bëri një sforco për të më thënë "mirëdita" dhe qau si një bebe e porsalindur: "Ua,ua,ua" duke bërë me dorë. Unë iu përgjigja: "Jeni shumë i dashur, zotëri" dhe u plasa në një karrige.
Simoni po hynte; ai qeshte: "Ah, ah! U njohe me babanë e mirë. Është shumë i çuditshëm ky plak, është dëfrimi i fëmijëve. Ai është lakmitar, i dashur, i than pjatat në çdo vakt. S'e ke idenë sa do të hante po ta linim të lirë. Po do ta shohësh, do ta shohësh. Ia bën me sy pjatave me ëmbëlsirë, sikur janë zonjusha. S'ke takuar kurrë kaq të çuditshëm si ky, do ta shohësh pas pak."
Pastaj më çoi në dhomën time, për t'u rregulluar, sepse po afronte ora e darkës. Po dëgjoja një zhurmë këmbësh nëpër shkallë dhe ktheva kokën.
Të gjithë fëmijët po më ndiqnin si në një kortezh, prapa babait të tyre, padyshim për të më nderuar.
Dhoma ime binte mbi fushë, një fushë e pafund, e tëra e zhveshur, një oqean bari, gruri e tërshëre, pa drurë, pa asnjë kodrinë, pamje rrëqethëse dhe e trishtë e jetës, që duhet të kaloje në këtë shtëpi.
Ra zilja. Binte për darkën. Zbrita.
Zonja Radevan më mori për dore me një pamje ceremoniale dhe kaluam në sallën e ngrënies. Një shërbyes shtynte kolltukun me rrota të plakut që, i vendosur me vështirësi përpara pjatës së tij, hodhi një shikim plot lakmi e kuriozitet mbi ëmbëlsirën, duke rrotulluar me zor nga një pjatë tek tjetra kokën që i tundej.
Atëherë Simoni fërkoi duart:" Do të argëtohesh"- më tha.
Dhe të gjithë fëmijët, duke e kuptuar se do të jepesh për mua një spektakël me gjyshin lakmitar, filluan në atë çast të qeshin, kurse e ëma vetëm buzëqeshte, duke ngritur supet. Radevëni filloi të hungërinte drejt plakut me duart në gojë si megafon: "Sonte kemi ajkë me kabuni!"
Fytyra plot rrudha e plakut shkëlqeu dhe ai u drodh nga koka tek këmbët, për të treguar se e kishte kuptuar dhe se ishte i kënaqur. Darka filloi.
" Shiko"- mërmëriti Simoni. Gjyshi nuk e donte supën dhe refuzonte ta hante. E detyronin për të mirën e shëndetit të tij dhe shërbyesi ia ngjeshte me forcë në gojë lugën plot, por ai e nxirrte me vrull për të mos e gëlltitur lëngun e
mishit duke e hedhur si shatërvan mbi tavolinë dhe mbi ata që kishte pranë.
Fëmijët po shkuleshin së qeshuri, kurse i ati i tyre shumë i kënaqur përsëriste: "A s'është tuhaf ky plak?" Dhe gjatë darkës u morën vetëm me të.
Ai i përpinte me sy pjatat mbi tavolinë dhe me dorën që i dridhej tmerrësisht rropatej t'i kapte e t'i tërhiqte para tij. Ia vinin pothuajse afër, për të parë përpjekjet e tij të dështuara, vrullin e tij të dridhshëm drejt tyre, thirrjen e dëshpëruar të gjithë qenies së tij, të syrit, të gojës, të hundës, që i nuhaste. Dhe ai jargavitej nga dëshira mbi pecetën e tij, duke lëshuar hungërima të pakuptueshme.
Dhe e gjithë familja kënaqej me këtë vuajtje të urryer e qesharake. Pastaj i servirnin mbi pjatën e tij një copë shumë të vogël, që ai e hante me një babëzi të ethshme, për të marrë sa më parë një copë tjetër. Kur erdhi kabunia ai pothuajse u drodh. Rënkonte nga dëshira për të ngrënë.
Gontrani i thirri: Keni ngrënë shumë, s'do të japim më." Dhe bëri gjoja sikur s'do t'i jepnin më. Atëherë plaku filloi të qajë. Qante, duke u dridhur më fort, kurse fëmijët qeshnin. I sollën më në fund pjesën e tij, një sasi shumë të vogël dhe, duke e ngrënë njëherësh të tërën, fyti i tij bëri një zhurmë komike e babëzie dhe lëvizi qafën tamam si rosat kur gëlltisin një copë shumë të madhe. Pastaj, kur e mbaroi, filloi të përplasë këmbët, sepse donte akoma.
I kapur nga mëshira përpara torturës së këtij Tantali prekës e qesharak, u luta për të: "Shikoni! Amund t''i jepni edhe pak kabuni?" Simoni u përgjigj: "Oh! I dashur! Po të hajë shumë, për moshën që ka, do të sëmuret."
Heshta, duke u menduar: "O moral, oj logjikë, oj përkujdesje! Në moshën e tij! Pra, i privonin të vetmen kënaqësi që mund të shijonte, nga kujdesi për shëndetin e tij! Shëndeti i tij! Ç'do të bënte me të, kjo mbeturinë inerte, që dridhej? Po kursenin ditët e tij, siç po thoshin? Ditët e tij? Sa ditë? Dhjetë, njëzet, pesëdhjetë apo njëqind? Përse? Apo për të ruajtur sa më gjatë në familje spektaklin e babëzisë së tij të pafuqishme?
Ai s'kishte ç'të bënte më në këtë jetë, asgjë. I kishte mbetur vetëm një dëshirë, vetëm një gëzim; përse të mos ia jepje të plotë këtë gëzim të
fundit, t'ia jepje deri sa të vdiste?"
Pastaj, pas një loje të gjatë me letra, hipa në dhomën time, për të fjetur. Isha i trishtuar, i trishtuar, i trishtuar! Dhe u ula pranë dritares. Nuk dëgjohej jashtë asgjë, vetëm një cicërimë e lehtë, shumë e ëmbël, shumë e bukur zogu mbi një pemë aty pranë. Ky zog dukej se këndonte kështu me zë të ulët, natën, për të përkundur femrën e tij të fjetur mbi vezët e saj.
Dhe mendoja për pesë fëmijët e mikut tim të gjorë, që duhet të ishte duke gërhitur tani pranë gruas së tij të shëmtuar.
Përktheu nga origjinali frëngjisht:
Çlirim Gega
Comments (0)
Dërgoja shokut
Printo
