VOAL - Online Zëri i Shqiptarëve - ME SYTË ULURNga TAHAR BEN JELLOUN

...Deti. I vizatuar me laps të zi, i thyer me një vijë të kuqe, i fshirë nga goma "Specia", i harruar, i rigjetur në një libër me figura të përmbytura me ngjyrë blu. Deti. Personazh i çuditshëm i ëndrrave të mia. Herë një çarçaf i nderë mes qiellit dhe tokës, i fryrë nga erërat; herë zhurmë valësh të imagjinuara, që shkaktojnë fërgëllima. Deti. Një premtim për të mbytur në tërbimin e tij fshatin, bagëtinë dhe fytyrat e tij të pandryshueshme dhe të shkretuara. Imazh i një qielli të zbritur poshtë reve mbi tokë, që lyen me blu fjalët "fusha" dhe "rrugë".

Ujë me valë të njëpasnjëshme të sjella nga era. Ngjyra e tij ndryshon në varësi të motit. Natën, i zi me disa reflekse të hirta. Ditën, i kthjellët, i përshkuar nga dielli, ngrihet, zbret dhe përplaset te shkëmbinj të kuq.

Deti. Një fiksim që kur mbërrita në Francë. Nuk flisja për të. E dija se një ditë do ta shikoja nga afër. Prisja me padurim. Kisha frikë se, pasi ta takoja, nuk do të ëndërroja më për të.

Një vorbull drite dhe uji më mori me vete në një trallisje, si potere dhe mërmërimë, dhe u gjenda e vetme në një varkë peshkimi, e ndriçuar nga hëna e plotë. Deti, më tepër se mendim, ishte imazh, copë qielli e shkëputur, pasqyrë që mbante fytyrën time ndërkohë që rrija e varur në një pus për të matur thellësinë dhe për të pastruar paretet. Një fushë me dyer të larta dhe të mbyllura mbi qepallat e mia. Një fërgëllimë e shkaktuar, jo nga era, por nga dëshira për të rrëshqitur mbi dallgë dhe për të përfunduar në një ishull të vendosur si vesk në duart e një njeriu shumë të moshuar, ndoshta të katragjyshit tim, atij që varrosi thesarin në mal. Deti mund të ishte vetëm ajo fytyrë e qetë dhe e bukur, shumë herë qindravjeçare, besnike ndaj fjalës së dhënë, krenare për rrënjët, për besimin dhe për tokën e saj. Si burrë vegimtar, ai e dinte se pjella e tij dhe brezat e tjerë të më pasmë ishin të padenjë për të fshehtën dhe për mirësinë e saj. Por deti ishte atje, në pëllëmbën e dorës sime së djathtë, i skicuar, lëvizës dhe, nëpërmjet shtigjesh plot dredha, më shpinte te vendi i thesarit. Që kur gjyshja, që po jepte shpirt, më kishte treguar të fshehtën, duke më pëshpëritur një fjalë të paqartë në vesh, e dija se një ditë apo një tjetër rruga do të më shfaqej në heshtje dhe në soditje shpirtërore. Do të verbohesha dhe do të bëhesha robinë e asaj drite. Do të më mjaftonte, pikërisht para frikës së brendshme, pikërisht para gëzimit të madh, që shkakton lot dhe shkundje, të zgjasja dorën e djathtë, të hapja pëllëmbën e asaj dore të paracaktuar, dhe të shikoja atje detin mbi fytyrën plot hijeshi dhe mirësi të atij stërgjyshi më të fortë se koha. Sytë e tij të ëmbël, të mbushur me kujtime, do të drejtoheshin nga vendi, ishulli, ose ndonjë shpellë nënujore, dhe unë do të ecja me lehtësinë e një akrobati mbi rrugën e caktuar nga vështrimi i tij, deri në çastin kur këmbët do të vendoseshin mbi një shkëmb përvëlues, ndoshta në qendrën e një vullkani të shuar apo mbi trupin e një detari me lëkurë të nxirë nga dielli dhe drita, të harruar nga ekuipazhi.

Thesari duhet të ishte atje, te dora. Do të prisja ditën, orën, stinën dhe hënën për ta hapur atë dorë mbi një ujë të kthjellët, lëvizjet e vetme të të cilit do të ishin ato të frymëmarrjes dhe të pulsit tim.

Ja përse atë ditë, kur babai vendosi të më çonte të shihja detin, isha e zbehtë dhe e shqetësuar, jo në qejf dhe disi e përgjumur. U nisëm për rrugë, vetëm ne të dy. Ishte ditë shkurti. Rrugët ishin të shkreta, qielli i zymtë. Isha unë ajo që nuk shikonte njeri në rrugë dhe vendoste një vel trishtimi në qiell. Brenda meje, kisha frikë se mos bëja gabimin e pandreqshëm, shqetësoja bukurinë që mbështillte të fshehtën, e tradhtoja ose e humbisja, e shihja të thyhej si një dallgë e furishme, që përplaset për shkëmbi. Deti ishte brenda meje, i thellë, i mbrojtur, bashkëfajtor. Nuk kisha të drejtë të shkoja një të diel t'i bëja një vizitë të rëndomtë, pa u përgatitur shpirtërisht. Isha në ankth se mos i humbisja të gjitha.

Ai nuk ishte as blu, as i zi më gri, por gri. Nuk ishte atje. Mungonte. Kishte shkuar larg vështrimeve tona. Rërë kishte, por det jo. Qielli ishte me një ngjyrë blu të çuditshme. Qielli kishte pirë detin dhe askush nuk e kishte vënë re. Isha e lehtësuar. Babai ishte i zhgënjyer. Belbëzonte disa fjalë për të kërkuar ndjesë. E kuptova se as ai nuk e kishte parë kurrë detin. Që nga ajo ditë, vendosa të bëja gjithçka që t'ia tregoja, ta lidhja me ëndrrën time. Gjithsesi, gjërat nuk duheshin përshpejtuar. Duhet ta lija kohën të bënte punën e vet.

Në mungesë të shëtitjes përgjatë bregut, më shpuri në kinema. Kishte pak salla në lagjen tonë, por, gjatë vitit, shfaqeshin të njëjtët filma: filma me dhunë, masakër, vrasje dhe skena të tjera të frikshme. Ndoshta ajo lagje nuk i meritonte filmat me dashuri. Vështroja afishet dhe nuk kuptoja përse na propozonin aq shumë egërsi.

Filmi, që zgjodhi babai, ishte një film me karate. Ne ishim larg detit. Shikoja trupa të imtë që lëviznin në errësirë, ku çdo goditje shoqërohej me fishkëllima. Nga njëra anë, ishin të mirët; nga ana tjetër, të këqijtë. Ishte edhe një grua-gjarpër, që, kur kërcente, e mbyste kundërshtarin me këmbët e saj të vogla. Për mua, ato nuk ishin imazhe. Gjithçka duhet të ndodhte pas një çarçafi të bardhë, të varur në krye të sallës. Magjinë e kinemasë do ta njihja shumë kohë më vonë.

Në darkë, isha e lodhur dhe e dërrmuar, por e lumtur ngaqë kisha arritur ta ruaja të fshehtën. Deti më përkiste mua. Nuk guxoja ta hapja dorën e djathtë. Ruaja gjithçka thellë brenda vetes. Deti ishte ai kopsht ku, një ditë, do të hiqesha mënjanë, larg zhurmës. E megjithatë, ushqeja pasionin për qytetin. Më ndodhte të rrija orë të tëra te dritarja, duke vështruar gëzimin e njerëzve përgjatë bulevardit. Lagja jonë, pak nga pak, ishte braktisur nga francezët. Tregtia kishte mbetur në duart e arabëve; trotuaret po shndërroheshin nga mëngjesi në darkë në pazare afrikane. Senegalezët këndonin dhe kërcenin për të shitur sendet e tyre. Kur i shikoja që jetonin dhe qeshnin, pyesja veten nëse ruanin edhe ata në shpirt ndonjë të fshehtë, ndonjë fjalë stërgjyshore, ndonjë fytyrë të ndriçuar nga koha, ndonjë pemë të madhe, që do t'i mbronte dhe do t'u jepte energji për të jetuar dhe duruar kurbetin.

Një ditë, herët në mëngjes, ndërkohë që të gjithë flinin, si në film, lagjja u rrethua dhe veturat e policisë pushtuan rrugët. Brenda disa minutash, u rrethuam nga një ushtri policësh, me automatikë në sup. Ata hynë në apartamente, kontrolluan ngado, kthyen përmbys tryeza dhe hodhën jashtë nga dritaret sende e rraqe. Ndërtesa jonë shpëtoi nga kjo rrëmujë dhe nga ky panik. Gratë ulërinin. Policët bërtisnin dhe shanin. Fëmijët vraponin nga të mundnin. Mbi trotuar, kishte karrige të thyera, kanape, valixhe, tenxhere, pjata... Ata flaknin jashtë gjithçka me një egërsi të tillë sikur të ishim në mes të luftës. Ndoshta kështu ishte lufta. Ishim në duart e çmendurisë të asaj ushtrie policësh, që sulej me tërbim ndaj sendeve të jetës sonë të përditshme. Ata kishin ardhur për të thyer gjithçka. Ne duhet të ndëshkoheshim dhe nuk e dinim përse. Por çfarë kishim bërë që, në mëngjes, pa gdhirë mirë, të ishim objektivi i një dhune të tillë? Befas, një burrë me pizhame doli nga ndërtesa përballë, duke bërtitur e ulëritur i zëmëruar. Policët kishin hedhur Kuranin nga dritarja, pasi e kishin shkelur me këmbë. Ai hoqi festen, e shqeu me duar dhe me dhëmbë. Sillej vërdallë në shesh dhe përsëriste në njëjtat fjalë: "Mëkat! Mëkat!" Pastaj iu drejtua turmës:

O myslimanë! Keni qenë të pranishëm në mëkat, jeni dëshmitarë. Ata guxuan të prekin Librin e Shenjtë! Bij të pabesish, të krishterë, armiq të islamit; ata e përbuzin dhe tallen me fenë tonë. Janë çmendur. Zoti i ndëshkoftë! Na zgjojnë nga gjumi me pushkë, na shqyejnë dyert, shikojnë gratë dhe vajzat tona dhe shkelin me këmbë fjalën e shenjtë. Oh, Zoti i madh, çfarë rrëgjimi! U duket vetja sikur janë ende në Algjeri gjatë periudhës koloniale. Por ç'dreqin kërkojmë këtu, në këtë vend, në këtë tokë armike? Përse kemi mërguar? Zoti na ndëshkoi; nuk kemi ditur ta duam, as ta adhurojmë. Sot, të krishterët e armatosur me pushkë dhe me urrejtje hyjnë në vatrat tona, na hedhin jashtë plaçkat dhe na fëlliqin fenë. Drejtësi! Drejtësi!