Mirdita historikisht është njëra ndër krahinat më të njohura shqiptare ku u
ruajt tradita, besa burrëria, feja dhe çdo gjë e bukur dhe e madhërishme që i
takon kombit shqiptar. Mirditasit përveç besës dhe burrërisë, ata, janë shquar
edhe për luftëtarë të fortë në shërbim të çështjes kombëtare shqiptare. Po e
jap vetëm një rast gjatë një periudhe historike, me rastin e Lidhjes Shqiptare
të Prizrenit, Lidhje e cila kishte gjithsejtë rreth 18.000 luftëtarë, e, prej
të cilëve 10.000 ishin Mirditorë që udhëhiqeshin nga komandanti i tyre suprem
Prenk Bib Doda, i cili ishte edhe Kapidan i Mirditës, që, llogaritur në
përqindje del se 60% të forcave të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit përbëhej nga
Mirditorët.
Mirditorët historikisht janë udhëhequr nga Dera e Kapidanit të Mirditës, derë e
cila u shqua për një qëndresë të gjatë historike dhe një sakrifikim sublim për
kombin dhe atdheun e robëruar.
Mirditorët gjatë periudhave historike patën edhe lëvizje të ndryshme. Një pjesë
e Mirditasve u vendosen edhe në Kosovë, kryesisht në rrafshin e Dukagjinit, ky
ishte edhe një shkas për Prenk Bib Dodën që në Konferencën e Londrës t'i kërkoi
lordit Beconsfild një zonë të gjerë te Mirditës, e cila do të përfshinte 58
bajraqe, domethënë edhe komplet Dukagjinin. Në këtë frymë kombëtare të ruajtjes
së zakoneve të të parëve me tiparet e besës dhe burrnisë duke u bazuar në moton
"Komb e fe, besë e Burrni", u kalitën edhe shqiptarët Mirditorë të
cilët ishin të vendosura në zonën e Lugut të Drinit, ku edhe në këto vise edhe
pse larg Mirditës mirditorët e Kosovës ishin të lidhur ngushtë me Luftëtarët e
tjerë Mirditorë të cilët u shquan në luftëra të ndryshme.
Edhe Lugu i Drinit, siç quhej zona ku ishin të vendosur mirditorët, u shqua
nëpër periudha të ndryshme historike, ku spikatë formimi i qetës së Fandit me
400 luftëtarë e të cilët udhëhiqeshin nga Pjetër Qeli- Luka, Zefi i Vogël, Zef
Gjidoda, Pjetër Ramaja e shumë luftëtarë të tjerë kombëtarë të cilët me bekimin
e Don Luigj Palajt iu bashkuan qetave të Isë Boletinit dhe u shquanë në Beteja
historike e sidomos me vendosjen e flamurit Kombëtar shqiptar në qendrën
shpirtërore të shqiptarëve në Shkup.
Më pas, në Lug të Drinit e kemi qëndresën e luftëtarit të Shqipërisë Etnike,
Ndue Përlleshit me shokë, i cili me luftërat dhe qëndresën e tij bëri që Lugu i
Drinit të ishte një vatër e qëndresës antikomuniste, pa harruar edhe shumë e
shumë luftëtarë tjerë të kësaj ane të cilët e bënë "dekën si me le", dhe, të
gjithë luftëtarët e Shqipërisë Etnike e kishin komandën e tyre në Mirditë që
udhëhiqej nga Kapidan dr. Mark Gjon Marku komandant i përgjithshëm i luftës
antikomuniste në të gjitha viset etnike shqiptare.
Edhe familja e Kolë Gegë Mirditës gjyshit të dëshmorit të kombit Kolë Mirdita
ishte vendosur nga Spaqi i Mirditës në Ranoc të Lugut të Drinit. Kolë Mirdita
duke trashëguar gjenin e pastër kombëtar nga të dy anët, pra nga ana e gjyshit
Kolë Gegë Mirdita dhe ana e Dajës Pjetër Jaku pa harruar atdhetarizmin, besën e
burrninë që me shekuj e kanë trashëguar Mirditorët atdhetarë, e, ai në vend të
jetës rinore në robëri, zgjodhi luftën për liri, edhe pse i ri atë asnjëherë
nuk e mashtroi jeta e një të riu, por me virtyte të larta kombëtare ku me
pushkë në krah flamur në gji e uratë në dorë mori rrugën e daljes zot tokës së
Arbrit. Kjo të kujton betimin që atdhetarët nacionalistë të Shqipëri Etnike
gjatë përgatitjes për çlirim e bashkim kombëtar e jepnin betimin në Flamur,
revole dhe në Bibël e Kuran, për t'i dalë zot tokës së Arbërit. E, me siguri
edhe nëna e Dëshmorit Kolë Mirdita do të ketë pasur njohuri rreth këtyre
betimeve të nacionalistëve shqiptarë se, si bijë e atdhetarit Pjetër Jaku, do
të ketë parë dhe dëgjuar betimin e atdhetarëve të Shqipërisë Etnike, dhe djalin
Kolën e përcjell me flamur e uratë, si në balada të vjetra shqiptare ku thuhej "Biri
i Lokës paqe uratën", "ti la pranë penën dhe shpatën". Kola e la
penën për ta rrokur armën derisa ra heroikisht me 9 Korrik 1998 te Rrasa e
Zogut në kufirin shqiptaro shqiptar ku ranë edhe shumë atdhetarë të tjerë
shqiptarë.
Trupi i dëshmorit Kolë Mirdita i bëri rojë atdheut edhe pas rënies heroike, e
ku si në balada të lashta shqiptare bashkëluftëtarët gjëmojnë e nuk vajtojnë
për dëshmorin e rënë për liri, ata e gjetën trupin e tij ku iu ndihmoi urata që
e mbante si testament në besimin hyjnor dhe flamuri kombëtar në betimin se,
deri në pikën e fundit të gjakut do ti dal zot tokës Arbërore. Rënia e Kolë
Mirditës në moshën 22 vjeçare për lirinë e Kosovës është një rënie e një
idealisti atdhetar, gjaku i të cilit i bën dritë Kosovës, kushtrimi i tij për
liri është kushtrim brezash për të mbrojtur tokën e Arbrit, aty ku bukës i
thuhej bukë e ujit ujë, ku nënëloket tona me ninullat e tyre na kanë rritur
duke na kujtuar, se nga vijmë, kush jemi dhe nga jemi, ndërsa babëlokët tanë
nëpër odat e burrave kanë treguar ngjarje historike, dhe, kështu që brez pas
brezi dhe djalë mbas djali janë trashëguar nëpër brezni, duke iu lënë amanet
brezave për të vazhduar luftën për liri aty ku e kanë lënë të parët.
E aty ku e kishin lënë Prenk Mirdita e Pjeter Jaku të cilët, që të dy, ishin
pushkatuar nëpër periudha të ndryshme historike, nga forcat pushtuese serbe, e
kishte vazhduar dëshmori i kombit Kolë Mirdita, i cili me qëndresën heroike u
bë shembull i sakrificës sublime se si duhet të luftohet, punohet e vdiset për atdhe.
Gjaku i Kolë Mirditës dhe trimave të tjerë u bë shkëndija drite për lirinë e
Kosovës, liri e cila fatkeqësisht po keqpërdorët nga tregtarët e flamujve. Por
koha e tregtarëve të flamujve është kohë kaluese, kurse gjaku i Kolë Mirditës
dhe trimave të tjerë do të mbetet përgjithmonë i pashlyer në gjurmët e
historisë, ku emrat e dëshmorëve të kombit janë kalitur në faqet më të ndritura
të historisë tonë shqiptare. E në këto faqe të historisë në panteonin e
figurave kombëtarë është shënuar me shkronja të mëdha edhe një emër. Kolë
Mirdita, Mirditori atdhetar që me gjakun e tij i dha dritë Kosovës.