RËNIE
Bie,
rashë, rënë. Kjo është mënyra qysh stina
Ndërron
dyndjen e saj në panjat flokëgjata
Që
shënojnë rrugën; gjethet në formë duarsh damarëshe
Përskuqen
në degët e tyre (në një garë të zjarrtë
Më të
fundmit kardinalë të mbetur) dhe pastaj
Fillojnë
të skajojnë dhe të plluskojnë nëpër ajër, së mbrami
Duke
endur me qilima shumëngjyrësh tokën.
Në
spërdredhë edhe drita është shtruar mbi drurët
Në stinën
e rrokapjekjes tek a çifte; një mllikuqe
Dhe era e
gjetheve që digjen, një langua i artë
Tek shkon
revan mespërmes rrugës së gjerë dhe dielli
Tek
perëndon përtej drurëve plot tym në largësi,
Një
hendek tek hapet mes majdrurëve dhe një reje të rreshkët
Pafajshëm
tek mbushin hapësirën me purpure. Gjithçka
Ndryshon
dhe lëviz sa çel e mbyll sytë midis së shkuarës
Zdërhallëse
të verës dhe rikthimit rëndues të dimrit, një çast
Që del nga stacioni sipas orarit, një
Tjetë çast që arrin në platformën tjetër. Kjo
Ndodh gati si me kronometër: gjethet braktisin
Degët e tyre dhe bëhen truça ngadalë nën këmbët tona,
Duke na i prekur nyjet e këmbëve, dhe stina fillon të lëvizë
Rrotull nesh, ashtu si moti shumëngjyrësh na lëviz ne,
Madje ashtu si na shtyn në skutat e tij të pluhurta, të mugëta.
Dhe çdo vit ka një çast të shkurtër trullan
Kur ne ndalim frymën në mes të udhës së gjatë për në shtëpi
E papritur ndjejmë diçka të padukshëm e të papeshë
Tek i prek supet tona, duke na u vërsulur nga ajri:
Është era e vjeshtës që na i trys trupat tanë;
Është
drita ndërruese e rënies tek po bie mbi ne.
　
KUJTIM
PAUL SELANIT
Vëri këto
fjalë në varrin e burrit të vdekur
pranë
bajameve dhe qershive të zeza -
kafkave
të vogla dhe pikave lulëzuese të gjakut, syve,
dhe Teje,
o idhtësirë që ia mban në prehër kokën.
Vëri këto
fjalë mbi qepallat e burrit të vdekur
si lulezymbyle, si lule mesjetare trumpetash
të cilat do të lulëzojnë kësaj here në terr.
Tulipanët e pakrye le të xixëllojnë me shi.
Vëri këto fjalë në qepallat e tij të mbytura
si monedha apo yje, sy ndihmës.
Mbulon qiellin e përpirë me njolla dielli
teksa bubullima tund dheun.
Rrokje pas rrokjesh, kapërthurur dhe rrokur,
fjalët janë bashkuar në zi.
Është ora shpirtërore e vajtimeve,
radha e
boshit, përzishëm dhe absolute.
Vëri këto
fjalë në buzët e burrit të vdekur
si masha zjarri, një gjuhë flake.
Një shqiponjë ngulmuese shtjellet e sokëllin.
Le të na lutet Zoti ne për këtë burrë.
PO FILLOJ TË JETOJ SI NJË MISTIK
Sot mbaj veshur një xhaketë të leshtë gri
dhe i bie tejpërtej parkut nëpër fijatjen e muzgët të borës.
Drurët rreshtohen si njëzet e shtatë profetë në një fushë,
secili duke bluar në mendje një stacion në një heshtje pelegrini.
Rriskat blu të dritës që bien nëpër trupat e tyre
janë kode
të një okultimi sekret.
Unë do
t'i shqyrtohej gjethet e tyre si faqet në një tekst
dhe do
t'i quaj pëllumbat peshkopë studentë të dimrit.
Unë do të
përgjunjem në gjurmën e një ketri të mundur
dhe do të
kqyr në një pellg të zi për figurën e Sofisë.
Unë do të
filloj së qëruari qiellin për shenjat
a thua e
gjithë e ardhmja ime të jetë yjezuar mbi të.
Unë do të
kthehem në shtëpi fillikat qyqe vetëm,
një
dishepull i hijeve, në emër të mistereve.
　
KTHEMA
TERRIN
Babai im
nëpër natë duke u përvjedhur nga dhoma në dhomë
në
misionin e errët përmes kthinës.
Më
ndihmoni, shpirtëra, të depërtoj në ëndërrën e tij
dhe ta
lehtësoj kalimin e tij të ndërkryer.
Kthema
terrin për një shitës
i cili
mund të magjepsë gjithçka përveç hijeve,
për një emigrant që qëndron në pragun
e një
nate të paanë
pa
udhëtarin apo bastunin e tij
dhe nuk
mund të hamendë se çfarë don të thotë,
edhe pse
krahu i tij i djathtë është ngritur, si në profeci,
ndërsa i
majti tundet më kot në shenjë paralajmërimi.
Babai im
nëpër natë duke u përvjedhur nga dhoma në dhomë
nuk është
më një baba apo një burrë apo një bir,
por një
djalosh që qëndron në skaj të një pylli
duke
dëgjuar në largësi ulërimën e ujqve,
ulërimin
e qenve të egër,
rrahjen
rrënqethëse të flatrave primitive në majat e drurëve.
　
QIELLI I
PAANË
Unë jam
kaq i vogël tek po ec në plazh
natën nën
qiellin e paanë.
Rëra e
njomë këndellet nën këmbën time
dhe valët
bubullojnë kundër bregut.
Unë po
largohem nga pista
me rrymat
shumëngjyrëshe të njerëzve
dhe nga
hotelet me dritat e tyre lëbyrëse.
Era dihat
për qindra milje.
Unë po
shuhem tashmë në terr
unë jam
zhdukur nga sytë e botës.
Unë jam
një guackë e vogël deti
që ka
dalë fshehtas në tokë
dhe mban
me vete zërin e oqeanit
që bën
dallgë nëpër trupin e saj.
Unë jam i
vogël tash askush nuk më sheh dot.
Si mund
të mbushem unë me një dashuri kaq të paanë?
---
E ARDHMJA
E POEZISË
Nga
EDWARD HIRSCH
Poezia
mund të shpëtojë më pak shpirtëra nëse njerëzit nuk i kushtojnë vëmendje
　
Në këtë
epokë të medias digitale dhe ndërkohave të shkutëra të vëmendjes, cila është e
erdhmja e poezisë për të rinjtë?
Mungesa e
vëmendjes ndaj kulturës është shumë shqetësuese tash në Amerikë, dhe unë mendoj
se kjo vë shumë gjëra në rrezik, jo thjesht poezinë. Nuk ka pasur kurrë një
kulturë pa poezi në historinë e botës. Në çdo kulturë, në çdo gjuhë ka një lojë
shprehëse, lojë shprehëse me fjalë; ka një gjuhë të përdorur për qëllime të
ndryshme të cilën e quajmë poezi. Prandaj unë mendoj se poezia do të mbijetojë.
Dhe nuk mendoj se ne jemi të fundmit e poezisë - një sulmi egër na bëhet nga
masmediat sa herë që vuajmë nga kjo dukuri, dhe ne nuk dimë në të vërtetë çfarë
të mendojmë për këtë. Unë mendoj se disa gjëra janë në rrezik. Unë nuk mendoj
se poezia do të vdesë, por unë mendoj se poezia kërkon një vëmendje të caktuar
ndaj gjuhës. Kërkohet një hapësirë e caktuar në mënyrë që ajo të lexohet. Dhe
mendoj se kjo hapësirë është disi e kërcënuar nga mungesa e vëmendjes që
njerëzit kanë ndaj saj dhe e sasisë së kohës që ia kushtojnë asaj.
Unë i
mendoj llojet e kufizimeve të përvojave që njerëzit mund të kenë me poezinë.
Poezia do të mbijetojë; kjo nuk më shqetëson mua. Por ajo mund të shpëtojë më
pak shpirtëra nëse njerëzit nuk i kushtojnë vëmendje.
　
　
　
　
Programet
(Master of Fine Arts -Master në Artet e Bukura) pe ndihmojnë apo e dëmtojnë
poezinë?
Mendoj se
mund t'i ketë të dyja anët varësisht nga poeti. Mendoj se ana e errët e
programeve MFA është se janë duke prodhuar më shumë poetë se mund të absorbojë
(përthithë) kultura jonë. Dhe poezinë janë duke e shkruar më shumë poetë se
mund ta lexonin atë apo të jetonin me të. Ky është një stres i sistemit dhe një
gjë e dhimbshme për shumë poetë të rinj që janë duke kërkuar ta lidhin jetën me
poezinë - kjo është gjëja që ata nuk po janë të zotët ta arrijnë.
Gjëja
vërtet e mirë e programeve MFA është demokratizimi i tyre. Ato sjellin shumë
njerëz të nndryshëm rrotull tryezës. Në historinë e poezisë ka shumë poezi ku
ju e trashëgoni pozitën e poetit nga paraardhësit tuaj, dhe unë mendoj që nëse
ju lejoni cilindo të bëhet poet bazuar në një shoqëri aristokratike, atëherë
shumë njerëz që kanë çfarë të sjellin vërtet, përjashtohen. Programi MFA është
një mënyrë për të sjellë plot njerëz të ndryshëm rrotull tryezës dhe për t'i
ftuar ata. Prandaj mendoj se është shumë gjë e mirë.
Unë do të
isha më i lumtur nëse njerëzit që përfshihen në programet MFA të jenë
gjithashtu, prej atëherë, lexues të përkushtuar të poezisë. Sepse ne kemi
nevojë për lexues të poezisë po aq sa për krijues të poezisë. Në kuptimin e
shkollimit të një numri lexuesish, programet MFA janë shumë të mira. Fjalën e
kam tek modeli i programeve MFA - ku një poet i ri përshihet në program, boton
një numër librash, gje vend pune për mësimdhënie - kjo përbën disi rrezik.
Kultura mund të absorbojë aq njerëz sa shkruajnë poezi dhe përpiqen ta fitojnë
jetesën me poezi.
　
　
Cila
është këshilla juaj për një poet të ri të ardhshëm?
Para së
gjithas, unë mendoj se poezia është shumë fisnike, dhe unë gjithmonë e kam në
veten time shqisën e fisnikërisë së poezisë. Dhe kur ju jeni duke hyrë në
poezi, në çfarëdo niveli të ndodheni, ju jeni duke marrë pjesë në diçka me një
traditë shumë të gjatë. Dhe kështu unë do t'ia kujtoja një poeti të ri se ju
jeni duke hyrë në diçka që është shumë e rëndësishme, që ka qenë gjithmonë
shumë e rëndësishme nga pikëpamja e shqetësimeve njerëzore.
Mënyra
për t'u bërë poet është të lexosh poezi, të imitoni ato që lexoni, të lexoni me
pasion e gjerësisht dhe ta përjetoni atë sa më thellë që të jetë e mundur. Nuk
është e thënë që ju të lexoni gjithçka. E domosodshme është që ju të thelloheni
në gjërat që lexoni dhe të dheni diçka që vërtet ka rëndësi për ju e të
përpiqeni të bëni diçka si atë që lexoni. Për derisa ju keni poetë përpara jush
nga të cilët mund të mësoni, atëherë rruga është krejt e hapur për ju. Ka
gjithmonë hapësirë ku të shkosh.
Ju nuk
keni nevojë për ushtrime; ju nuk i keni të domosdoshëm miqtë; ju mund të
miqësoheni nga vetë letërsia. Emily Dickinson i quan poetët paraardhës
"kushërinjtë e raftit" të saj. Ju mund të këshilloheni gjithmonë nga
kinsmeni juaj i raftit, dhe mund të merrnin pjesë në poezi duke ecur nën
shembullin e tyre dhe duke u përpjekur të bëhesh mik i vlefshëm i tyre.
Gertrude Stein thoshte: "Unë shkruaj për veten dhe për të
panjohurit." Unë do të thoshja se shkruaj për veten, të panjohurit dhe për
të vdekurit e mëdhenj.
---
Edward
Hirsch
Edward
Hirsch (Eduard Hirsh) ka lindur në Çikago më 1950 dhe është shkolluar në
Grinnell College e në University of Pennsylvania, ku mori doktoratën në
folklor.
Përmbledhja
e parë e poezive e tij, For the Sleepwalkers (Për sonambulët), u botua
më 1981 dhe fitoi çmimin Lavan Younger Poets Award nga Akademia Amerikane e
Poetëve dhe çmimin Delmore Schwartz Memorial Award nga New York University.
Përmbledhja e tij e dytë, Wild Gratitude (Mirënjohje e egër, 1986), mori
çmimin National Book Critics Circle Award. Prej atëherë ai ka botuar disa libra
me poezi, më së fundi Special Orders (Urdhëra speciale, Alfred A. Knopf,
2008); Lay Back the Darkness (Kthema terrin, 2003); On Love (Mbi
dashurinë, 1998); Earthly Measures (Matje tokësore, 1994); dhe The
Night Parade (Parada e natës, 1989).
Ai është
edhe autor i vëllimeve në prozë The Demon and the Angel: Searching for the
Source of Artistic Inspiration (Demoni dhe engjëlli: Kërkimi i burimit të
frymëzimit artistik, Harcourt, 2002), Responsive Reading (Leximi i
përgjegjshëm, 1999), dhe bestsellerit kombëtar How to Read a Poem and Fall
in Love with Poetry (Si të lexosh një krijim poetik dhe të biesh në dashuri
me poezinë, 1999), të cilin poeti Garret Hongo e quajti "produkt të një
reflektimi i pasionuar i një jetë të tërë" dhe "një libër i
mrekullueshë, për si për të shkolluarin dhe për analfabetin". Kohët e
fundit botoi Poet's Choice (Përzgjedhja e poetit, Harcourt, 2007), ku
përmbledh esetë më të mira javore të botuara në Washington Post Book World.
Për
poezinë e tij, poetja Dana Goodyear shkroi në Los Angeles Times Book Review,
"Është një poet i madh pasues i Homerit, Virgjilit, Dantes, dhe Miltonit
në ferr. . . poezitë e Hirsch janë të dhembshura, të buta, nganjëherë
pamëshirshëm të ashpëra".
　
Hirsch ka
marrë një mori çmimesh nga fondacionet, universitetet dhe institucione të tjera
prestigjioze amerikane dhe botërore.
Ai ka
qenë profesor i anglishtes në Wayne State University dhe në University of
Houston. Hirsch është aktualisht president i John Simon Guggenheim Memorial
Foundation.
Më 2008,
ai u zgjodh kancelar i Akademisë Amerikane të Poetëve.
--
Fall by
Edward
Hirsch
Fall,
falling, fallen. That's the way the season
Changes
its tense in the long-haired maples
That dot
the road; the veiny hand-shaped leaves
Redden on their branches (in a fiery competition
With the
final remaining cardinals) and then
Begin to
sidle and float through the air, at last
Settling into colorful layers carpeting the ground.
At
twilight the light, too, is layered in the trees
In a season of odd, dusky congruences‐a scarlet tanager
And the
odor of burning leaves, a golden retriever
Loping
down the center of a wide street and the sun
Setting
behind smoke-filled trees in the distance,
A gap opening up in the treetops and a bruised cloud
Blamelessly filling the space with purples. Everything
Changes
and moves in the split second between summer's
Sprawling
past and winter's hard revision, one moment
Pulling out of the station according to schedule,
Another moment arriving on the next platform. It
Happens
almost like clockwork: the leaves drift away
From
their branches and gather slowly at our feet,
Sliding
over our ankles, and the season begins moving
Around us even as its colorful weather moves us,
Even as it pulls us into its dusty, twilit pockets.
And every
year there is a brief, startling moment
When we
pause in the middle of a long walk home and
Suddenly
feel something invisible and weightless
Touching
our shoulders, sweeping down from the air:
It is the
autumn wind pressing against our bodies;
It is the
changing light of fall falling on us.
In
Memoriam Paul Celan by
Edward
Hirsch
Lay these
words into the dead man's grave
next to
the almonds and black cherries---
tiny
skulls and flowering blood-drops, eyes,
and Thou,
O bitterness that pillows his head.
Lay these
words on the dead man's eyelids
like
eyebrights, like medieval trumpet flowers
that will
flourish, this time, in the shade.
Let the
beheaded tulips glisten with rain.
Lay these
words on his drowned eyelids
like coins or stars, ancillary eyes.
Canopy
the swollen sky with sunspots
while
thunder addresses the ground.
Syllable by syllable, clawed and handled,
the words
have united in grief.
It is the
ghostly hour of lamentation,
the
void's turn, mournful and absolute.
Lay these
words on the dead man's lips
like burning tongs, a tongue of flame.
A scouring eagle wheels and shrieks.
Let God pray to us for this man.
　
I'm Going to Start Living Like a Mystic by
Edward
Hirsch
Today I
am pulling on a green wool sweater
and
walking across the park in a dusky snowfall.
The trees
stand like twenty-seven prophets in a field,
each a station in a pilgrimage"”silent, pondering.
Blue
flakes of light falling across their bodies
are the ciphers of a secret, an occultation.
I will examine their leaves as pages in a text
and
consider the bookish pigeons, students of winter.
I will kneel on the track of a vanquished squirrel
and stare
into a blank pond for the figure of Sophia.
I shall
begin scouring the sky for signs
as if my whole future were constellated upon it.
I will
walk home alone with the deep alone,
a disciple of shadows, in praise of the mysteries.
　
　
Lay Back
the Darkness by
Edward
Hirsch
My father
in the night shuffling from room to room
on an
obscure mission through the hallway.
Help me,
spirits, to penetrate his dream
and ease
his restless passage.
Lay back
the darkness for a salesman
who could charm everything but the shadows,
an immigrant who stands on the threshold
of a vast night
without his walker or his cane
and cannot remember what he meant to say,
though his right arm is raised, as if in prophecy,
while his
left shakes uselessly in warning.
My father
in the night shuffling from room to room
is no longer a father or a husband or a son,
but a boy standing on the edge of a forest
listening to the distant cry of wolves,
to wild
dogs,
to
primitive wingbeats shuddering in the treetops.
The
Widening Sky by
Edward
Hirsch
I am so
small walking on the beach
at night
under the widening sky.
The wet
sand quickens beneath my feet
and the
waves thunder against the shore.
I am
moving away from the boardwalk
with its colorful streamers of people
and the
hotels with their blinking lights.
The wind
sighs for hundreds of miles.
I am
disappearing so far into the dark
I have
vanished from sight.
I am a
tiny seashell
that has
secretly drifted ashore
and carries the sound of the ocean
surging
through its body.
I am so
small now no one can see me.
How can I
be filled with such a vast love?
　
　
　
　
　
　
　
The
Future of Poetry by
Edward
Hirsch
In this
age of digital media and short attention spans, what is the future of poetry
for young people?
The
attention deficit disorder of the culture is very distressing in America now,
and I think it puts a lot of things at risk, not just poetry. There's never
been a culture without poetry in the history of the world. In every culture, in
every language there is expressive play, expressive word-play; there's language
used to different purposes that we would call poetry. So, I think poetry will
survive. And I don't think it will be the end of poetry"”our tremendous
onslaught of mass media all the time that we're suffering from, and we don't
really know how to think about. I think that puts certain things at risk. I
don't think poetry will die, but I think that poetry does demand a certain kind
of attention to language. It does demand a certain
space in order to read it. And I think that space is somewhat threatened by the
lack of attention that people have and the amount of time that they give to
things.
I just think that limits the kinds of experiences that people can have
with poetry. Poetry will survive; I don't worry about that. But it may save
fewer souls if people can't pay attention.
Do MFA programs help or hurt poetry?
I think they can do both things depending on the poet. I think that the
dark side of MFA programs is that they're generating more poets than the
culture can absorb and there are more people writing poetry than can possibly
read it or can certainly earn a living around it. That's a stress on the system
and a painful thing for many young poets who are looking to find a life in
poetry"”that they're not going to be able to find.
The very good thing about MFA programs is their democratizing. They
bring a lot of different people to the table. In the history of poetry there
have been a lot of poetries where you have to inherit the position of poet from
your ancestors, and I think that if you just leave anyone to become a poet
based on an aristocratic society, then a lot of people are left out who might
have something to offer. The MFA
program is a way of bringing a lot of different people to the table and
inviting them in. So I think that's very good.
I would
be happier if people who went through MFA programs were also already, by then,
deeply committed readers of poetry. Because we need readers of poetry as much
as writers of poetry. In terms of educating a group of readers, MFA programs
are very good. I just think the model of MFA programs"”in which a young poet
goes through the program, publishes a series of books, gets teaching
jobs"”that's a bit at risk. The culture can absorb so many people writing poetry
and trying to earn their living in poetry.
What is
your advice for an aspiring young poet?
First of
all, I think that poetry is very noble, and I always have with me the sense of
the nobility of poetry. And when you are entering into poetry, whatever stage
you're at, you are participating in something with a very long and noble
tradition. And so, I would keep in mind to a young poet that you are entering
into something that is very important, that has always been important in terms
of human concerns.
The way
to become a poet is to read poetry and to imitate what you read and to read
passionately and widely and in as involved a way as you can. It's not necessary
that you read everything. What is necessary is that you care about things that
you read and that you find something that really matters to you and you try and
make something like that. As long as you have other poets before you whom you
can learn from, then it's always open-ended for you. There's always some place
to go.
You don't
need workshops; you don't need friends necessarily; you can be befriended by
literature itself.
Emily Dickinson
calls previous poets her "kinsmen of the shelf." You can always be
consoled by your kinsmen of the shelf, and you can participate in poetry by
going to them and by trying to make something worthy of them. Gertrude Stein
said, "I write for myself and strangers." I would say I write for
myself, strangers, and the great dead.
　
Edward
Hirsch
Edward
Hirsch was born in Chicago in 1950 and educated both at Grinnell College and
the University of Pennsylvania, where he received a Ph.D. in folklore.
His first
collection of poems, For the Sleepwalkers, was published in 1981 and
went on to receive the Lavan Younger Poets Award from the Academy of American
Poets and the Delmore Schwartz Memorial Award from New York University. His
second collection, Wild Gratitude (1986), received the National Book
Critics Circle Award.
Since then, he has published several books of poems, most recently Special
Orders (Alfred A. Knopf, 2008); Lay Back the Darkness (2003); On
Love (1998); Earthly Measures (1994); and The Night Parade
(1989).
He is
also the author of the prose volumes The Demon and the Angel: Searching for
the Source of Artistic Inspiration (Harcourt, 2002), Responsive Reading
(1999), and the national bestseller How to Read a Poem and Fall in Love with
Poetry (1999), which the poet
Garrett Hongo called
"the product of a lifetime of passionate reflection" and "a
wonderful book for laureate and layman both." Most recently, he published Poet's
Choice (Harcourt, 2007), which collects two years' worth of his weekly
essay-letters running in the Washington Post Book World.
About his poetry, the poet
Dana Goodyear wrote
for the Los Angeles Times Book Review, "It takes a brave poet to
follow Homer, Virgil, Dante, and Milton into the abyss . . . Hirsch's poems
[are] compassionate, reverential, sometimes relievingly ruthless."
Hirsch has received fellowships from the Guggenheim and MacArthur
foundations, an Ingram Merrill Foundation Award, a National Endowment for the
Arts Fellowship, the Rome Prize from the American Academy in Rome, an Academy
of Arts and Letters Award, and a Lila Wallace-Reader's Digest Writers' Award.
He has
been a professor of English at Wayne State University and the University of
Houston. Hirsch is currently the president of the John Simon Guggenheim
Memorial Foundation.
In 2008,
he was elected a
Chancellor of the Academy of American Poets.
Comments (0)
Dërgoja shokut
Printo
