VOAL - Online Zëri i Shqiptarëve - ELDORADONGA EDGAR ALLAN POE

EDGAR ALLAN POE

(Lindi më 19. Janar 1809 në Boston, Massachusetts, SHBA - vdiq më 7. Tetor 1849 në Baltimore, Maryland)

Eldorado apo El Dorado shpjegohet nga fjalorët e sotëm me pak fjalë: Një vend i begatisë dhe i mirësisë. Një qytet që përfytyrohej të ishte në Amerikën e jugut, i cili u bë objekt i kërkimit në shekujt XVI e më vonë, pra në shekujt e udhëtimeve të mëdha të zbulimeve gjeografike. Në mënyrë përgjithësuese, në mënyrë metaforike, me Eldoradon kuptohet mirësia dhe begatia përrallore. Eldorado është një fjalë që vjen nga spanjishtja, pra nga gjuha e atij populli që ka nxjerrë më shumë udhëtarë të zbulimeve të mëdha të botëve të reja. Fjalë për fjalë do të thotë Vend i Praruar, pra vend i artë, i florinjtë. Spanjishtja e ka përbërë kështu këtë fjalë: el (nga latinishtja Ill)+dorado, e cila është pjesore e dorar, pra E Praruara. Në latinisht është deaurum, de- nga, aurum, flori, pra Prej Floriri.

Enciklopeditë e përshkruajnë eldoradën si një vend përrallor, të kredhur në flori, për të cilin mendohej se shtrihej diku në Amerikën e Jugut, diku midis lumit Rio e lumit Amazona, si dhe ultësirës së Orinokos, pikërisht afër Bogotës. Legjenda lindi me sa duket nga zakoni i banorëve vendas (indigjenë ) të Kolombisë, pikërisht fisit Muysca, për të zhytur në liqene të shenjtë çdo prift të ri (chibcha, quhej ai, shqiptuar zipa ) që emërohej në vendin e tyre, të cilin e mbulonin paraprakisht në pluhur floriri. Njerëzit kështu besonin se ai do të ishte me këmbë të mbarë dhe do t'iu sillte pasuri të pafundme. Ky zakon që më vonë u mitizua vazhdoi edhe disa kohë pas pushtimit të vendit nga spanjollët. Kjo legjendë frymëzoi ekspedita të tëra portugeze dhe spanjolle nga Shekujt XVI- XVIII, prej të cilave e famshme është ajo e Pablo de Ursuas, por edhe ekspedita angleze dhe gjermane, në kërkim thesarëve të hatashëm të Perandorisë Omagua. Eldorado u përdor gjerësisht si term për të shprehur mirazhet, pra përfytyrimet tunduese të thesarëve, në mënyrë të veçantë gjatë kërkimit të arit në Amerikën Veriperëndimore, pra në Alaskë, në Shekullin XIX. Ky term pastaj i është përshtatur çdo vendi të pasur. Toponimi Eldorado gjendet sot në shtetin Arkansas të Amerikës, një vend shumë i pasur me burime minerare dhe natyrore. Po ashtu një toponim i tillë gjendet edhe në Kansas po të Amerikës.Kuptohet se këto janë vende reale që i kanë marrë emrat nga vendi i përfytyruar dhe i ëndërruar Eldorado.

Për Eldoradon janë shkruar krijime artstike të pafundme. Volteri e ka sjellë legjendën e saj në kryeveprën e tij "Kandidi". Edgar Allan Poe (Boston-SHBA-19.1.1809- Baltimora- 7.10.1849) mendohet se e ka shkruar poezinë më të bukur kushtuar Eldorados. Nuk është e rastit që poezia shqiptare e shkruar në Kosovë e ka trajtuar dendur metaforën e Eldorados në qendër të saj, duke e parë Kosovën si mishërim real të Eldorados për bijtë e saj. Ne po e sjellim, me këtë rast poezinë e Edgar Allan Poes "Eldorado", poezi që është përfshirë në të gjitha antologjitë e poezisë në anglisht të hartuara ndonjëherë. Po e sjellim në orogjinal dhe të shqipëruar.

NGA EDGAR ALLAN POE

ELDORADO

Një trim i ngratë,

Kalorës me shpatë,

Në pishë të diellit e hije kahmos,

Ngado kalëroi,

Me këngë në gojë,

Në kërkim të Eldorados.

Por një ditë u plak-

Kalorësi harrakat-

Dhe nën një hije u fundos

Zemra e tij kur s'u gjend