Greqia pësoi një goditje financiare të befasishme në 10 qershor, kur kompania e
madhe ruse e gazit "Gazprom" refuzoi të paraqitej në ditën e fundit të tenderit
në Athinë për shitjen e kompanisë kryesore shtetërore të gazit DEPA. Është një
goditje e madhe për planin qeveritar grek të privatizimeve, sepse
"Gazprom", që kishte mbetur i vetmi pjesëmarrës në tender, kishte
ofruar 1,2 miliardë dollarë në dokumentet e veta, kur ishte seleksionuar si e
vetmja kompani për të marrë pjesë dhe për të fituar në tender. Greqia është e
detyruar nga borxhdhënësit europianë që të nxjerrë 2,6 miliardë euro nga
privatizimet këtë vit dhe tërheqja e "Gazprom"-it në minutën e fundit
kuptohet se krijon një gropë financiare, të cilën shteti grek, i mbytur në
borxhe, nuk e ka të lehtë ta mbushë. Kryeministri i Greqisë, Antonis Samaras, u
nxitua një ditë më pas të sigurojë publikun se qeveria nuk do të ndërmarrë masa
të reja shtrënguese dhe as shkurtime në buxhet për të mbushur vakumin që krijon
mosshitja e kompanisë greke DEPA.
Goditja që pësoi Greqia nga tërheqja e "Gazprom"-it, nuk është nga
ato që riparohet shpejt, pavarësisht se qeveria bëri të ditur se një tender i
ri do të organizohet. Vendimi i kompanisë ruse ishte i papritur edhe për vetë
zyrtarët e lartë grekë, sepse bisedimet mes "Gazprom"-it dhe qeverisë
greke për modalitetet e blerjes së DEPA-s nga rusët, vazhdonin prej disa
muajsh, dhe vetëm brenda pak javëve presidenti i "Gazprom"-it,
Aleksej Miller, vizitoi tri herë Athinën për bisedime me qeverinë greke. Për
"Gazprom"-in, blerja e DEPA-s ishte një lëvizje strategjike, me
synimin për të shtënë në dorë sistemin grek të gazit dhe për të rritur
mundësinë e kontrollit të Rusisë në gjithë gazsjellësit që planifikohen të
kalojnë nëpër Greqi për të furnizuar Europën me gaz jorus, si TAP, ITGI etj. Ky
interes gjeostrategjik e shtyu Moskën të ofrojë edhe një çmim të lartë prej 1,2
miliardë dollarësh për DEPA-n në tender, të përafërt me vlerën e kompanisë
greke në treg, gjë që "Gazprom" nuk e ka bërë për asnjë shtet tjetër,
po të kemi parasysh çmimet qesharake që "Gazprom" ka ofruar për
industrinë e naftës dhe të gazit në Serbi dhe në Shqipëri.
Qeveria greke, gjatë bisedimeve me rusët dhe për t'i kënaqur ata, ndërmori disa
hapa lëshimesh ndaj blerësve të mundshëm të DEPA-s, duke ulur shumën e
depozitës së detyrueshme për fituesin e tenderit nga 20 në 10 për qind të
vlerës së kontratës. Për më tepër, Athina ndërmori dhe një hap të rëndësishëm,
duke siguruar "Gazprom"-in se qeveria greke do t'i kthente kompanisë
fituese të gjithë shumën e depozitës, në rast së Komisioni Europian nuk do të
miratonte rezultatin e tenderit të DEPA-s. Kjo u konsiderua si një shigjetë në
drejtim të Komisionit Europian dhe shenjë se Athina insistonte që DEPA-n ta
merrnin rusët.
Të gjitha këto lëshime greke nuk duket se krijuan bindjen e sigurisë
përfundimtare te "Gazprom"-i se gjithçka ishte në rregull, dhe në
datën 10 qershor nënpresidenti i kompanisë ruse dhe zëdhënësi i saj shpallën se
"Gazprom" ka vendosur të mos marrë pjesë në tender, sepse nuk ka
siguruar garancitë e nevojshme nga qeveria greke se gjendja financiare e
kompanisë greke nuk do të keqësohet, gjatë periudhës nga fitimi i tenderit në
përfundimin e kontratës së shitjes.
Gjithçka, e luajtur në skenë dhe në prapaskenë, evidenton se është në zhvillim
e sipër një lojë më e thellë se ajo që shihet në publik, me një karakter dhe
shumëvalencë drejtimesh e qëllimesh, që e tejkalojnë planin energjetik. Duket
si një intrigë energjetike, ku fusha ka një format trekëndëshi dhe lojtarët që
përplasen janë Greqia, Rusia dhe Bashkimi Europian. Çështja e kompanisë
shtetërore greke të gazit dhe e pikëpyetjes se kush do ta zotërojë atë, ka
marrë karakterin e një objektivi strategjik afatgjatë, për të cilin po lëvizin
diplomaci dhe shtete. Greqia padyshim ndodhet në pozitën më të pafavorshme, si
shtet në nevojë, i cili duhet të nxjerrë 2,6 miliardë euro nga privatizimet në
vitin 2013, dhe që është gati të shesë çdo aset, pavarësisht se çfarë pasojash
energjetike, strategjike apo gjeopolitike ka. Në këtë sens, qeveria në Athinë
ka demonstruar një predispozicion të lehtësimit të kushteve për futjen e
"Gazprom"-it në Greqi, gjë e cila nuk është parë me sy të mirë në
Bruksel dhe në Uashington. Ndaj në Athinë ishte e madhe pakënaqësia për
dështimin e privatizimit dhe menjëherë nxituan të shfajësoheshin për dështimin
e tenderit të DEPA-s. Vetë kryeministri Samaras deklaroi në 11 qershor se
arsyet e refuzimit të "Gazprom"-it për të marrë pjesë në tender
"janë përtej Greqisë", ndërsa zëvendësministri grek i Energjisë ishte
më specifik, kur deklaroi se "Nuk ka probleme në marrëdhëniet mes Greqisë
dhe Rusisë". Nuk është vështirë të dedektohet këto ditë një pakënaqësi e
qeverisë greke ndaj BE dhe Komisionit Europian lidhur me këtë çështje, dhe
zyrtarët e ndryshëm grekë u kanë pohuar në shumë raste mediave ndërkombëtare se
faji qëndron pikërisht tek BE.
Greqia është lojtare në fushën trekëndëshe të intrigës energjetike, por ajo
duket se ka gabuar në pikëpamjen strategjike dhe gjeopolitike. Në fakt loja
duket se është zhvilluar mes "Gazprom"-it dhe Komisionit Europian.
Dihet në qarqet diplomatike se qeverisë së Athinës i është bërë e ditur në
kanale zyrtare se duhet të tregohet e kujdesshme në lidhje me pronësinë e
ardhshme të sektorëve strategjikë të gazit, sepse në të implikohen interesat
afatgjata euroatlantike. Gazeta britanike "The Guardian" shkruante në
10 qershor se "ka zëra se vendimi i Moskës për t'u tërhequr është diktuar
nga presione gjeopolitike. SHBA dhe BE kanë bërë të qartë mospëlqimin e tyre
për rritjen e influencës së Rusisë në tregun europian të energjisë".
Madje, në një formë apo tjetër, Athinës i është bërë presion që të përpiqet të
mënjanojë kushtet, të cilat do ta kurorëzonin "Gazprom"-in pronar të
DEPA-s. Informacione të ndryshme shprehen se argumentet strategjike euroatlantike,
të paraqitura tek qeveria greke, nuk duket se kanë pasur efektin që pritej në
Bruksel. Atëherë Brukseli ka hyrë në lidhje direkte me Moskën dhe, një javë
para afatit të fundit të tenderit në Athinë, ka paralajmëruar Rusinë se
Bashkimi Europian do ta anulojë një kontratë të mundshme fituese mes
"Gazprom"-it dhe qeverisë së Greqisë. Sipas rregullave ekzistuese në
BE, marrëveshje të kësaj natyre, siç është kjo për privatizimin e kompanisë
greke të gazit, pavarësisht nga rezultatet e tenderit dhe pavarësisht nga
vendimi që merr qeveria përkatëse, kanë nevojë për miratimin e Komisionit
Europian. Dhe duket se ky paralajmërim në linjë të shkurtër ka pasur efektin e
vet dhe Moska nuk ka dëshiruar të rrezikojë reputacionin e saj ndërkombëtar dhe
ta vërë veten në pozitën që të refuzohet nga BE-ja një kontratë e mundshme me
qeverinë greke. Pavarësisht se zëdhënësi i Komisionit Europian e mohoi lidhjen
e Brukselit me atë që ndodhi, bindja është se presioni direkt i BE e çoi
peshoren në vendimin e "Gazprom"-it për t'u tërhequr nga gara.
Është interesant se, nga tenderi, që zhvillohej në 10 qershor, u tërhoq jo
vetëm "Gazprom"-i, por po njëlloj befasishëm, edhe kompania tjetër
ruse SINTEZ, e cila ishte një ofertuese dhe pretendente ndër kryesoret. I vetmi
ngushëllim ose lajm i mirë për Greqinë është fakti që në tenderin për shitjen
veçmas të operatorit të sistemit të shpërndarjes së gazit, DESFA, që është një
filiale e DEPA-s, u paraqit e vetme në tender kompania shtetërore e naftës e
Azerbajxhanit, SOCAR. Në 16 qershor, presidenti i kësaj kompanie, Rovnag
Abdullajev, njoftoi se kanë filluar bisedimet me qeverinë greke për blerjen e
DESFA-s dhe deklaroi se "së shpejti i gjithë sistemi i shpërndarjes së
gazit në Greqi do të jetë në duart tona". Hyrja e kompanisë azerbajxhanase
në Greqi mund të merret si një sinjal, që forcon parashikimet për një qëndrim
përkrahës të Azerbajxhanit për ndërtimin e gazsjellësit TAP, që do të kalojë
nga Turqia në Greqi dhe Shqipëri, me destinacion Italinë.
Mirëpo largimi i "Gazprom"-it nuk është mbarimi i intrigës
energjetike, sepse mund të ketë reperkusionet e veta negative në politikën
energjetike të Rusisë ndaj Greqisë. "Gazprom"-i ka në dorë nëse do të
kalojë apo jo nëpër Greqi nga Bullgaria degëzimi i dytë i gazsjellësit
"South Stream", i cili ka filluar nga ndërtimi dhe që ka pasur një
planifikim fillestar për të transportuar gazin rus nga Greqia në Itali.
"Gazprom"-i furnizon gjithashtu aktualisht 67 për qind të nevojave
greke për konsumin e gazit natyral, dhe kjo përbën një instrument jo të vogël
presioni në fushën e çmimeve.
Në këtë trekëndësh përplasjesh interesash shtetërore në privatizimet e sektorit
strategjik të gazit në Greqi provohet edhe njëherë se çështja e privatizimeve
energjetike dhe e politikës energjetike të një shteti nuk është dhe nuk mund të
jetë as thjesht teknike, as thjesht financiare dhe as thjesht energjetike.
Madje, për të folur më hapur, ajo nuk mund të jetë as thjesht dhe as vetëm
vendim individual i shteteve, që hyjnë në tratativa të karakterit ndërkombëtar
për shitjen e sektorëve të tyre energjetikë. Strukturat, rrjetet dhe
strategjitë energjetike, kanë në të njëjtën kohë një karakter gjeopolitik, nga
i cili nuk mund të shkëputet asnjë shtet në rajon. Në këtë kuptim, një
largpamësi qeveritare dhe shtetërore këshillon që planifikimet dhe privatizimet
e sektorëve energjetikë ta kërkojnë suksesin në formën dhe në qëllimin që t'u
shërbejnë interesave të përputhshme të shtetit me ato të aleancave ku bën pjesë
ai shtet, si BE dhe NATO.
Comments (0)
Dërgoja shokut
Printo
