Vlen për t'u theksuar fakti se pothuaj të gjitha grupet që erdhën në Shqipëri, të përgatitura nga operacioni anglo-amerikan në Kompaninë 4000 nga Mynihu i Gjermanisë Perëndimore, me qëllim rrëzimin e regjimit komunist, u kapën dhe u asgjësuan nga ish-sigurimi i shtetit, si rezultat edhe i tradhtisë së Kim Filbit. Vetëm grupi që zbarkoi në Zahrisht të Rrethit të Hasit në nëntor të vitit 1950, megjithë përpjekjet e mëdha të regjimit, nuk mundi të kapej. Ai veproi për një kohë relativisht të gjatë në kushtet e një lufte të pabarabartë me qindra forca të ndjekjes dhe të batalioneve të Sigurimit. Ishte populli i Hasit që i strehoi, i mbajti me bukë dhe bashkëpunoi me ta, në përpjekje për të mposhtur diktaturën komuniste në një kohë të hershme, 40 vjet para se monumenti i diktatorit Enver Hoxha të tërhiqej zvarrë rrugëve të Tiranës dhe të vinte demokracia e shumëpritur. Diktatori Hoxha kurrë nuk mund t'ua falte hasjanëve rezistencën antikomuniste. Kjo edhe është arsyeja që Hasi është njëra nga krahinat më të persekutuara nga regjimi komunist në Shqipëri për afro një gjysmë shekulli të diktaturës. Rezistenca antikomuniste e popullit të Hasit kundër këtij regjimi barbar nuk ka pushuar pothuajse asnjëherë që nga Nëntori i vitit 1944, kur Brigada e 5 Partizane e komanduar nga kriminelët Shefqet Peçi dhe Et'hem Gjinushi, shkelën si pushtues barbarë me urën e zjarrit në dorë, tokën e Hasit.
Grupet e ashtuquajtura "armiqësore" nuk kanë reshtur "të zbuloheshin"nga arma sy shqiponjë si quhej ish sigurimi i shtetit komunist. Njëra nga këto grupe ishte edhe ai i Rexhep Demirit. Me 20 Qershor të vitit 1963, në Kukës do të hapej gjyqi kundër hasjanëve të quajtur "një rrjet spiunësh dhe tradhtarësh në shërbim të spiunazhit amerikan". Gjyqi ushtarak me Kryetar Kolonel Llazi Bolena dhe Prokuror Major Sami Kapllani, në mes të dhjetëra "kuadrove"të partisë e pushtetit në sallën e shtëpisë së kulturës dhe të qindra njerëzve që ishin grumbulluar të dëgjonin nëpërmjet altoparlantëve, me një pompozitet të paparë, do të vazhdonte për tre ditë më radhë. Në bankon e të akuzuarve ishin Rexhep Demiri, Fasli Thaqi, Rasim Brahimi, Kadri Dina, Din Xheladini, Uk Dina etj. Gazeta "Zëri i Popullit" e dt. 23 Qershor 1963, do të shkruante në kryetitullin e saj në formën e një reportazhi nga salla e gjyqit: -"Që nga ajo kohë dhe derisa u kap nga forcat e sigurimit, ky grup ka mbajtur lidhje me të dërguarit e spiunazhit amerikan Miftar Maloku, Halil Nerguti, Ramadan Velia dhe Rexh Berisha, të cilët kanë qenë të hedhur me anë të ajrit, për të organizuar një kryengritje të armatosur. Së bashku kanë hartuar plane dhe kanë ndarë detyrat për të punuar si agjentë të zbulimit amerikan, për rrëzimin e pushtetit popullor. Në takimet që kanë patur me diversantët në vitin 1950, Miftar Maloku,i dërguari i zbulimit amerikan,u kishte thënë atyre se rrini gati se së shpejti Shqipërinë do ta çlirojmë nga regjimi i sotëm komunist. Qëllimi i këtyre veprimeve armiqësore, ashtu siç deponuan edhe kriminelët që ndodhen në bankën e të akuzuarve, ishte përgatitja e terrenit për zbarkim,gjetja e bazave ku do të fshiheshin armët që do të silleshin nga jashtë dhe puna për të bërë për vete njerëz që do t'u shërbenin atyre" (Po aty, Z.Popullit, 23 Qeshor 1963). Ishin arrestuar plot një vit më parë dhe pas një hetuesie të gjatë në birucat e Degës P.të Brendshme të Kukësit dhe të hetuesisë në Tiranë, ata ishin kthyer në njerëz që nuk njiheshin nga torturat më të tmerrshme që mëndja e njeriut mundet të imagjinojë. Kryetari i Degës Idriz Seiti dhe bashkëpunëtorët e tij, kishin derdhur mbi trupin e këtyre martirëve të demokracisë, të gjithë mllefin e tyre me shpirt krimineli si të inkuizicionit mesjetar,me torturat më të përbindshme. Tortura më e preferuar e tyre ishte "prerja e mishit me thikë dhe mbushja e plagëve me kripë".Pas tre ditë të bujshme të këtij gjyqi ku gjëmonin pa prerë altoparlantët në qytetin e Kukësit, u dënuan me vdekje Rexhep Demiri,Fasli Thaqi dhe Rasim Brahimi, ndërkohë të tjerët do të merrnin dënime të rënda me burg. Vlen për t'u theksuar qëndrimi trimëror dhe i pa përkulur i Rexhep Demirit, i cili gjatë seancave të gjyqit ka replikuar me trupin gjykues. Llazi Bolena e kërcënon Rexhepin duke i thënë se "nga ky gjyq qyqja do këndojë mbi varrin tënd". Me atë shprehjen e malësorëve të veriut "mos të qofsha falë-i përgjigjet Rexhep Demiri-sot do të këndojë mbi varrin tim, së shpejti do të këndojë mbi varrin tënd". Kjo thënie qarkulloi për një kohë gojë në gojë në popullin e krahinave të veriut dhe tregonte nga ana tjetër bindjen se së shpejti regjimi komunist do të përmbysej. Fëmijë, pleq, burra, gra dhe të rinj, të gjithë ata që kishin lidhje farefisnore me "grupin armiqësor" u internuan. Një terror i paparë shpërtheu nga sigurimi i shtetit dhe Komiteti i Partisë kundër popullit të Hasit për ta frikësuar dhe nënshtruar. Duke shfletuar materiale arkivore dhe tregimeve të dëshmitarëve, që në vjeshtën e vitit 1944 kur Brigada e 5 Partizane shkeli tokën e Hasit, në vitet e para pas vendosjes së regjimit komunist në Shqipëri,hasjanët kishin përkrahur, strehuar dhe mbajtur me bukë e veshmbathje të gjithë kundërshtarët e regjimit që po përpiqeshin të organizonin rezistencën antikomuniste. Në Has, në atë kohë, vepronte çeta nacionaliste antikomuniste e Uk Sadik Gjergjevikut, i biri i Sadik Ram Gjergjevikut, udhëheqësi i Kryengritjes së Rrafshit të Dukagjinit kundër pushtimit serb, në përbërje të së cilës ishin luftëtarët antikomunist hasjanë si Miftar Maloku, Iljaz Peka, Taf Previzi, Sef Sadiku, Ahmet Haliti, kapiten Hajdar Planeja, Hamit Perolli etj. Ishin burra të pushkës dhe të mendjes, bij të Kosovës si Prof.Imer Berisha, Ndue Përlleshi, Dem Ali Pazhari, Ejup Binaku, Sulejman Gjakova, Destan Berisha, Daman Lila e dhjetëra të tjerë që vepronin në Has. Në raportin që Divizioni i Mbrojtjes së Popullit i dërgonte Ministrisë së Brendshme në vitin 1946,me një pasqyrë të detajuar informonte se "krimineli i luftës Iljaz Peka, po strehohej në Has së bashku me shumë të tjerë dhe përbëjnë një rrezik për pushtetin" (Arkivi i M.Brendshme, viti 1946,dosja 97-74). Në librin e Lazër Radit "Njeriu i rrugës së gjatë", në kujtimet e tij, njeri nga luftëtarët e kësaj çete Taf Previzi shkruan: "Nuk mundet t'ja harrojmë Hasit gjithçka bëri për ne në ato ditë të vështira. E kam për detyrë t'i falenderoj me gjithë shpirt, gjithë ato familje, të gjithë ata njerëz që nuk kursyen asgjë për të na ndihmuar. Bora e madhe e atij viti bëri që të mbylleshin shumë prej rrugëve. Batalionet e sigurimit na silleshin në të dy krahët,por nuk mundën kurrë të arrinin deri tek ne jo vetëm nga vështirësitë e terrenit por edhe për faktin se ne i kontrollonim të gjitha pikat kyçe të atyre zonave. Na ndodhte,që shpesh të rrinim jo shumë larg tyre duke e kontrolluar njëri tjetrin pa sulmuar. Gjendeshim si në mes të Skillës dhe Karibdës, në njërën anë ishin ushtritë Jugosllave, në krahun tjetër ishin batalionet i Sigurimit shqiptar" (Shih, Njeriu i rrugës së gjatë, Lazër Radi,fq.56). Çeta e Uk Sadikut veproi në Has nga viti 1944 deri me 26 Gusht 1946, koha kur 56 burra të kësaj çete së bashku me atë të Muharrem Bajraktarit do të bashkoheshin në një udhëtim për jetë a për vdekje në drejtim të Greqisë. Itinerari i largimit u planifikua që të bëhej nëpërmjet Maqedonisë me qëllim që të shmangej lufta dhe vllavrasja me repartet e ndjekjes, që në atë kohë ishin të mobilizuar djem të rinj nga të gjitha anët e Shqipërisë. Nga 56 burra të mendjes dhe të pushkës që u ndeshën në një luftë për jetë a për vdekje me formacionet e motorizuara të ushtrisë jugosllave për gjatë kalimit për në Greqi, vetëm 25 mundën të mbërrinin të gjallë dhe këta pothuajse të gjithë ishin të plagosur. Dhe në përpjekje për të strehuar dhe ndihmuar nacionalistët antikomunistë, ishin të angazhuar edhe këta martir të demokracisë që po dënoheshin dhe ndëshkoheshin kaq ashpër nga regjimi komunist i Enver Hoxhës. Miftar Maloku dhe Iljaz Peka shumë shpejt pas shërimit të plagvenë spitalin e Romës, do të stërviteshin "në kompaninë 4000" në Mynih të Gjermanisë Perëndimore në kuadrin e Aleancës së Atlantikut të Veriut që në atë kohë ishte formuar.
Sot, nga grupi i Rexhep Demirit që u dënuan në Kukës në vitin 1963 kanë mbijetuar vetëm Kadri Dina dhe Fasli Thaqi të cilët kanë vuajtur nga 29 dhe 25 vjet burg politik në burgun skëterrë të Burrelit dhe Spaçit. Një miku im me banim në Belgjikë dhe funksionar në Ministrinë e jashtme të Belgjikës, po më dërgonte me anën e nje e-maili një ndodhi të dhimbshme lidhur me jetën e këtyre martirëve të lirisë.-"Kur Uk Dina u lirua nga burgu,po shkonte në fshatin e tij në Domaj të Hasit.Tek kroj i fshatit po mbushte ujë një vajzë e re 20 vjeçare.-E kujt je moj çikë -e pyeti Uka.-Jam e bija e Uk Din Thaçit-ju përgjigj vajza e re."Babë e vajzë nuk po e njifnin njeri tjetrin. Vajzën e kishte lënë Uka të sapolindur e tash ishte e rritur,pa e parë kurrë të atin e saj. Fasliun dhe Kadrinë, mundet t'i takosh shumë herë përpara Ministrisë së Drejtësisë kur vijnë që nga Hasi për të kërkuar mundësinë e dëmshpërblimit të viteve të burgut. Por ironia e fatit është ajo se Kuvendi i Shqipërisë ka përjashtuar nga dëmshpërblimi të gjithë ata ish të burgosur që gjykatat në atë kohë kanë vendosur "nenin e terrorit" për dënimin e tyre. Ketë nen, me qëllim për t'i ndëshkuar më rëndë edhe në sytë e opinionit, u kanë vendosur edhe Kadri Dinës e Fasli Thaqit dhe tani ligji i përjashton absolutisht me të padrejtë nga e drejta e dëmshpërblimit. Në këtë kontekst duhet t'i bëjmë apel Parlamentit të Shqipërisë për ndryshimin e këtij neni që përjashton nga e drejta e dëmshpërblimit pjesë më antikomuniste të ish burgosurve dhe të pushkatuarve politik nga diktatura. Lind pyetja; a nuk ishin desantët që parashutuan në Shqipëri në vitin 1950,në operacionin ushtarak nga "kompania 4000", ushtarët e NATO-s në përpjekje për rrëzimin e regjimit komunist të E.Hoxhës? A nuk kontribuan këta martirë me të gjithë përkushtimin e tyre për t'i mbrojtur ushtarët e NATO-s që vinin nga Gjermania Perëndimore në përpjekje për rrëzimin e regjimit komunist? Nëse përpjekjet e tyre do të realizoheshin,demokracia në Shqipëri do të vinte 40 vjet para se busti i diktatorit të shembej në sheshin kryesor të Tiranës. Nuk ka gjë më absurde që këta martirë të lirisë të konsiderohen si "terroristë" sot edhe nga Parlamenti Shqiptar.
Comments (1)
Dërgoja shokut
Printo
