Askush nuk duket të ketë kuptuar se situata në Greqi është sindromi i krizës së shtetit modern. Bashkimi Evropian e ka shpëtuar Greqinë, e cila tani duhet ta shërojë veten. Por këtu duhet pasur mendjen se - përtej rastit greke - shfaqet, në fakt, nën profilin historik dhe teorik, kriza e shtetit modern. I cili, së pari, është përgjegjës për gjendjen katastrofike financiare në të cilën ndodhen edhe vendet e tjera të Bashkimit Evropian; dhe, nga ana tjetër, është në gjendje për të dalë nga kriza në qoftë se nuk e (ri) konfirmon natyrën e tij dhe kufijtë e tij.

Nëse do të kishte qenë shteti, siç duhej të ishte, në shërbim të qytetarëve dhe jo anasjelltas, 'kura' e qeverisë greke duhej të qëndronte mbi të gjitha në anullimin e institucioneve të panevojshme, në reduktimin e shpërdorimeve, në kontrollin e burokracisë, në luftën kundër korrupsionit dhe në bashkëpunimin politiko-financiar. Me një fjalë: në reformimin e vetes.

Në vend të kësaj, do të shkurtohen pensionet, rrogat, do të bllokohen punësimet në administratën publike; do të rritet mosha e pensionimit - sektorë të shpenzimeve në të cilët politika kishte pasur deri tani konsensus, në dëm të një buxheti të balancuar - do të rritet TVSH dhe tatimi i biznesve. Është e shtetit modern që tani, pasi iu kushtua temës së veseve - i ha qytetarët e tij për të shpëtuar veten. Për t'i zbutur luhatjet e paqarta ndërmjet centralizmit dhe individualizmit, nuk vlejnë as masat e liberalizimit për profesione të caktuara, të tregut të punës dhe të zonave të mbrojtura nga konkurrenca, privatizimi dhe shitja e pronave publike vendosur nga qeveria e Athinës. Ajo është, në fund të fundit, iluzion i pajtimit të tepërimit të ndërmjetësimit shtetëror - tani tej mase e kushtueshme - me masa gjysmake liberale që rrezikojnë vetëm e vetëm favorizimin e interesave të organizuara në vend që të favorizojnë interesin e përgjithshëm. Vazhdimin e një keqkuptim. Jo të një keqkuptimi politik. Shteti modern - në këtë situatë të tkurrjes ekonomike - ka tendencë zyrtarisht të ripropozoje veten si një ndërmjetësues midis pluralizmit të interesave, por përfundon në fakt në favorizim të disave dhe në penalizim të tjerëve në shpërndarjen e burimeve të pakta.

Nuk është rastësi, në fakt, që, duke marrë parasysh krizën globale ekonomike, madje edhe kush mbështet uljen e barrës tatimore për të nxitur zhvillimin, të ketë pastaj shumë vështirësi për të propozuar një reduktim në shpenzimet publike çka duhet të jetë premisë thelbësore.

Kur pesha e aparatit të shtetit ka arritur një masë të caktuar kritike, është pothuajse e pamundur ta zvogëlosh atë, sepse, në realitet, ajo fshihet pas afirmimit të interesave të përgjithshme të njerëzve që i përkasin atij. Në këtë kontekst, zvogëlimi i ngarkesës së taksave bëhet praktik, sepse - siç e shpjegon mirë shkolla e Zgjedhjes Publike - "në rast se sundimtarët sigurojnë të mira publike në këmbim të votave, votuesit, për një pjesë të tyre, sillen si konsumatorë racionalë të taksave" ( në librin e Luigi Marco Bassanit "Nga Revolucioni te Lufta Civile - Federaliumi dhe shteti modern në Amerikë 1776-1865", botues Rubbettino). Në vend të reduktimit të politikës evropiane në marrëdhëniet ligjore (Traktatin i Mastrihtit siç është ripunuar), ndoshta, duhet të bëhet një reflektim serioz mbi krizën e shtetit modern dhe demokracisë përfaqësuese./Skënder Buçpapaj

postellino@corriere.it

--

LA CRISI GRECA PAGATA SOLO DAI CITTADINI

Cade in borsa anche lo Stato

Nessuno sembra essersi accorto che la situazione della Grecia è la sindrome della crisi dello Stato moderno. L'Unione Europea ha salvato la Grecia; che, ora, deve curare se stessa. Ma è qui che "” al di là della contingenza greca"” emerge, appunto, sotto il profilo storico e teorico, la crisi dello Stato moderno. Il quale, da un lato, è responsabile della disastrosa situazione finanziaria in cui si trovano anche altri Paesi dell'Unione Europea; e, dall'altro, è incapace di uscirne se non (ri)confermando la propria natura e i propri limiti.

Se lo Stato fosse, come dovrebbe, al servizio del cittadino, e non viceversa, la «cura» del governo greco dovrebbe consistere, soprattutto, nella cancellazione degli enti inutili, nella riduzione degli sprechi, nel contenimento della burocrazia, nella lotta alla corruzione e alle complicità politico- finanziarie. In una parola: nella riforma di se stesso.

Invece, saranno tagliati, con le pensioni, i salari, bloccati aumenti e assunzioni nella Pubblica amministrazione; aumentata l'età pensionabile "” settori di spesa sui quali la politica aveva raccolto finora consensi, a scapito dell'equilibrio di bilancio "” aumentata l'Iva e tassate una tantum le imprese. È lo Stato moderno che, adesso"” dopo averne assecondato i vizi "” divora i propri cittadini per salvare se stesso. Né, a temperarne le ambigue oscillazioni fra centralismo e individualismo, valgono le misure di liberalizzazione di alcune professioni, del mercato del lavoro e di settori protetti dalla concorrenza, le privatizzazioni e la vendita di proprietà pubbliche decise dal governo di Atene. È, se mai, l'illusione di contemperare l'eccesso di intermediazione pubblica "” ormai insostenibilmente costosa "” con parziali misure liberali che rischiano unicamente di favorire gli interessi organizzati invece di quello generale. La perpetuazione di un equivoco. Non una politica. Lo Stato moderno"”nella presente situazione di contrazione economica "” tende formalmente a (ri)proporsi come mediatore fra la pluralità di interessi in gioco, ma finisce col favorirne, di fatto, alcuni e penalizzarne altri, nella distribuzione delle scarse risorse.

Non è un caso, infatti, che, di fronte alla crisi economica mondiale, anche chi auspica la riduzione della pressione fiscale per rilanciare lo sviluppo abbia, poi, molte difficoltà a proporre una riduzione della spesa pubblica che ne dovrebbe rappresentare l'indispensabile premessa.

Quando il peso dell'apparato dello Stato ha raggiunto una certa massa critica, è pressoché impossibile ridurlo anche perché, in realtà, dietro all'affermazione dell'interesse generale esso nasconde gli interessi degli uomini che ne fanno parte. In tale contesto, la riduzione della pressione fiscale diventa inattuabile perché "” come spiega bene la scuola di Public Choice"” «se i governanti offrono beni pubblici in cambio di voti, gli elettori, dal canto loro, si comporteranno come consumatori razionali di tasse» (in Luigi Marco Bassani: «Dalla rivoluzione alla guerra civile Federalismo e Stato moderno in America 1776-1865», ed. Rubbettino). Invece di ridurre tutta la politica europea a rapporti giuridici (il Trattato di Maastricht com'è o rivisitato), forse, andrebbe fatta una seria riflessione sulla crisi dello Stato moderno e della democrazia rappresentativa.

postellino@corriere.it