Jam befasuar si ndodhi të harrohen minatorët. Gjeja arsyetim se ishte kohë
lufte, por mbas luftës askush nuk u kujtua për minatorët
ELIDA BUÇPAPAJ: Megjithëse gjithë reflektorët e botës u fokusuan tek minatorët
grevisë dhe ishte ngjarja më e madhe, sot e kësaj dite mbulohet me heshtje, si
është e mundur?
SHENIDE BILALLI: Jam befasuar si ndodhi të harrohen minatorët. Gjeja arsyetim
se ishte kohë lufte, por mbas luftës askush nuk u kujtua për minatorët.
Nuk jam pajtuar me këtë realitet. Dhe në vitin 2000, me ekipin e TV Kroacisë,
xhirova reportazhin për minatorët - "Ku janë heronjtë e Kosovës". Ishte
dhjetor, dimri shume i ftohtë, akull, ekipi ynë nëpër borë mezi ka mbërri në
fshatin Kolonija Angleze. U takova me minatorët dhe familjet tyre që jetonin në
kushte shumë të vështira. Larg civilizimit, në mal dhe në varfëri. Por
minatorët u gëzuan shumë kur më kanë pa, dhe nuk më kishin harruar... Për mua
ka qenë një gezim i veçantë.
Reportazhi ka zgjuar shumë interesim të madh në Zagreb dhe tek gjithë populli Kroat.
Pa vonuar organizuam një aksion humanitar nga Kroacia për ndihmën ndaj fëmijëve
të minatorëve. Por aq sa simpati kam zgjuar, aq edhe i kam hidhëruar disa. Në
reportazh e kam cekë se fati i minatorëve dhe i Kosovës është fatkeq, për shkak
të pasurisë të madhe që e ka Kosova. Minatorët u harruan, Ibrahim Rugovën
filluan ta shajnë, të gjitha vlerat e vërteta të kombit u muarën nëpër këmbë.
Posaçërisht në tekstin e reportazhit kam theksuar se më të merituarit për
lirinë e Kosovës, Ibrahim Rugova dhe minatorët, ata që hapën të parët rrugën
për lirinë e Kosovës, nuk po nderohen. Mbas atij reportazhi ka filluar kalvari
im në Zagreb, nga një grup i shqiptarëve, të cilët kanë ndikuar mjaft në
opinion për shkatërrimin e autoritetit tim dhe mohimin e punës sime në Kroaci,
po edhe në Kosovë.
Minatorët jetojnë në Koloninë e Anglezëve, emër që tregon se Trepçen e kanë
shfrytëzuar të gjitha perandoritë: Roma, Bizanti, Otomanët, Anglia, Serbia, por
jo shqiptarët
ELIDA BUÇPAPAJ: Grevistët e Stan Tërgut e rrezikuan jetën e tyre në të mirë të
drejtës për liri të popullit të Kosovës - ku janë këta njerëz sot, për të cilët
duket se nuk kujtohet kush?
SHENIDE BILALLI: Minatorët në jetën time kanë status të posaçëm dhe mendoj se
ngjarja minatorve nuk ka përfunduar. Përsëri kam marrë iniciativën dhe kam
shkuar direkt në Trepçë, në Stan Tërg më 2009, kam shkuar në vendin e ngjarjes
mbas 14 viteve. Në produksion TV Kroacinë kam xhiruar filmin dokumentar me
titull "Horizonti i nëntë i Kosovës". Jam takuar përsëri me minatorët. Zoti ka
dashtë që atë ditë minatorët kanë qenë në grevë dhe kanë pasur takimin me
përfaqësues evropianë. Përfaqësuesit e huaj nuk më lejuan të xhiroj në sallën
ku ishte takimi. Por, me dëshirën dhe këmbënguljen e minatorëve isha në mesin e
tyre përsëri. Përsëri zbrita 900 metra nën tokë në horizontin 11. Ishte shumë i
rëndë momenti i hyrjes në zgafellë. Kur më lajmëroi drejtori që lejohem të hyj
në zgafellë, jam gëzuar aq tepër, por para hyrjes, mjekët ma maten tensionin:
ishte 200. Nuk preferonin të zbres, po unë nuk i ndigjova, shkova në zgafellë.
Shok të madh kam përjetuar para hyrjes në garderobën e minatorëve, e cila
gjindet para zgafellës. Ishte e zbraztë, por veç disa tesha të vjetëruara të
minatorëve që kujdesen për mirëmbajtje Trepcës... Skenat ishin e trishtuese. Veç
zinxhirë, numra dhe zbraztësi. Në dhomën tjetër na priti një skenë shokuese -
afër 1000 kapela të bardha të minatorëve të gjuajtur nëpër tokë, të përzieme me
ujë... Dukeshin si kokat e minatorve. Por mblodha forcën dhe xhirova kapela te
bardha. Ato skena janë më të fortat në film.
Kur zbritëm në horizontin e 11 kam ndier një zbrazëti të jashtëzakonshme:
skenat në zgafellë ishin krejt të tjera. Korridoret të zbrazëta. Veç ekipi i tv
dhe i mjekëve që ishin me ne. Në zgafellë nuk ishin ata që më jepnin forcë më
1989. Uka... Xhemali... Nexhmedini dhe shumë të tjerë. Unë kërkoja fytyrat e
minatorëve.
Trepça është plaçkitë tërësisht, të gjitha makineritë për punë në zgafellë i ka
marrë Serbia. Minatorët tregonin se, në kohën kur kishin punuar, përditë i
nxirrnin nga 15 kilogram ar, dhe kalonin tortura speciale nga rojet se mos po e
marrin ndonjë gram ar me vete. Para se të shkonin në shtëpi i zhveshnin lakuriq
dhe ua matnin peshën, ndërsa arin e çonin në Beograd. Ndërkohë minatorët sot e
kësaj dite janë pa punë dhe në kushte shumë të vështira, të harruar nga të
gjithë. Ata jetojnë në Koloninë e Anglezëve, emër që tregon se Trepçen e kanë
shfrytëzuar të gjitha perandoritë: Roma, Bizanti, Otomanët, Anglia, Serbia, por
jo shqiptarët.
Me vite kisha jetuar me frikë shumë të madhe se do të vijë dita dhe do ta
sulmojnë Kosovën mbas Kroacisë dhe Bosnjës
ELIDA BUÇPAPAJ: Greva e Stan Tërgut do t'i printe UÇK, por me një ndryshim
thelbësor, formacioni ushtarak do të reflektonte përçarjet e thella politike,
minatorët e Stan Tërgut fituan besimin e gjithë popullit të Kosovës, çfarë do
të shtonit?
SHENIDE BILALLI: Sa i perket UÇK, per mu ajo ka qenë një fenomen i panjohur.
Jam marrë me çështjen e Kosoves me vite, dhe kur kam dëgjuar së pari per
UÇK,kam menduar se është një provokim i madh për Kosovën nga ana e serbëve,
duke menduar sa njerëzit ishin larguar në mërgim dhe në Kosovë kanë mbetur veç
pleq dhe gra. Parashtroja pyetje: Kush e mbron Kosovën? Me vite kisha jetuar me
frikë shumë të madhe se do të vijë dita dhe do ta sulmojnë Kosovën mbas
Kroacisë dhe Bosnjës. Kisha një përvojë të madhe e të hidhur nga lufta e
Kroacisë dhe e Bosnjes. Kisha xhiruar shumë filma nga Vukovari deri te
Srebrenica. Prej frikës se mos po përhapet lufta në Kosovë, çmos kam bërë
nëpërmjet tryezave të rrumbullakta dhe projeksioneve të filmave të jepja
mesazhin "Ndalni Luftërat ". Politikanë, gazetarë dhe shoqatat humanitare
kroate më të njohura në atë shtet së bashku me mua kanë ngritur zërin për
Kosovën. Politikanët Stipe Mesiq, Ivica RaÄan, Slaven Letica ... Gazetari Goran
Miliq, drejtor televizionit Miko Galić dhe shumë të tjerë.
UÇK-së duhet t'ia japim vlerat e vërteta, duhet t'ia japim vlerat e vërteta çdo
heroi të kombit pa marrë parasysh nga i cili vend është. Kryesore është të jetë
shqiptar, dhe në atë mënyrë jemi popull madh, i cili i i di dhe i njeh meritat
e të gjithve
ELIDA BUÇPAPAJ: Ju, Shenide, nuk jeni mjaftuar të kërkoni në Kroaci ndihmë për
Kosovën dhe të tregoni vërtetën, por keni shkuar edhe në qytete të Europës?
SHENIDE BILALLI: Kam qenë e lidhur me shumë shoqata botërore të grave dhe kam
pas premieren e filmit tim autobiografik "Ndalni luftërat" në Vjenë, Paris,
Bernë, Bruksel, Pragë dhe shumë shtete të tjera europiane ku e kam ngritur
zërin për Kosovën dhe kam gjetur mbështetje. Në atë kohë kam pasur përkrahje të
madhe nga gratë e Ambasadorëve të SHBA (Mongomeri), Anglisë (Monro),Gjermanisë
dhe shteteve më të forta të botës. Mbrëmjen kur ndërhyri NATO në Kosovë, në
qytetin bregdetar Rovinje ambasadat kanë oganizuar promovimin e filmit tim
KOSOVA 1.2. Të gjithë gëzoheshin e unë qaja si fëmijë duke mos e ditë se ku i
kam më të afërmit.
Por e kur kam kuptuar që UÇK me të vertetë ekziston atëherë i kam mbështetur me
filmin Kosova, ku e kam përkrahur UÇK-në, dhe e kam paraqitur si një forcë të
madhe të Kosovës. Pas filmit, në Zagreb nuk kam mundë me kalue prej njerëzve që
donin të më takonin. Dhe shumë djem janë nisur për t'u rreshtuar në UÇK.
Mendoj se duhet me e respektue ushtrinë tonë të parë të Kosovës dhe viktimat aq
të shumta që i patëm... Aty ka shkuar rinia jonë, forca jonë. Shumë nëna kanë
mbetur pa femijë, shumë gra kanë mbetur pa burra, shumë fëmijë kanë mbetur pa
etërit e tyre.
UÇK-së duhet t'ia japim vlerat e vërteta, duhet t'ia japim vlerat e vërteta çdo
heroi të kombit pa marrë parasysh nga i cili vend është. Kryesore është të jetë
shqiptar, dhe në atë mënyrë jemi popull madh, i cili i i di dhe i njeh meritat
e të gjithve. Për hatër të viktimave të panumërta që kemi pasur, duhet ta
ruajmë tokën tonë si sytë e ballit. Mërgimtarët e dinë çka është vuajtja e
vërtetë, e dinë kur je dhe ndihesh i huaj.
Minatorët e kanë ndryshuar jetën e Kosovës, sistemin e Jugosllavisë, Ballkanit,
Europës, dhe Botës
ELIDA BUÇPAPAJ: Çfarë ndikimi pari greva e minatorëve në jetën tënde si
profesioniste dhe njeri ?
SHENIDE BILALLI: Minatorët e kanë ndryshuar jetën e Kosovës, sistemin e
Jugosllavisë, Ballkanit, Europës, dhe Botës. E kanë ndryshuar qëndrimin e
fuqive më të mëdha botërore ndaj shqiptarëve. Por ata kanë pasur ndikim të madh
edhe në jeten time personale dhe në qëndrimin tim jetësor. Deri në atë kohë
isha e prirur ndaj modës dhe ndaj botës së femrës, të cilat i mendoja se ato
ishin thelbi i jetës. Por kur e pashë qëndrimin burrëror të minatorëve 900
metra nën tokë duke sakrifikuar familjen për çështjen e të mirës së tërë
popullit dhe atdheut atherë e kam kuptuar çka është jeta. Familja, atdheu dhe
populli. Unë e kam vazhduar rrugën e tyre.
Të gjitha këto ndodhën në Horizontin Njëmbëdhjetë. 900 metra nën tokë, të
rrethuar me qindra njësi speciale dhe policë nga tërë Jugosllavia. Ajo është
trimëri e minatorëve
ELIDA BUÇPAPAJ:Juve, e dashur Shenida, si figurë publike ju ka pagëzuar greva e
urisë e minatorëve të Stan Tërgut. A ka mbetur diçka pa rrëfyer prej atyre
ditëve që duhet të mbeten të fiksuara edhe në memorien kombëtare?
SHENIDE BILALLI: Shumë gjëra ndodhnin mbas kamerës .... Drama e minatorëve në çdo
moment ndryshonte, kushtet e minatorëve nuk plotësoheshin. Vinin delegacione të
ndryshme, asgjë nuk u plotësohej. Dëshpërimi më i madh i grevistëve ishte kur
erdhi presidenti i Jugosllavisë Stipe Shuvar, i cili tha disa fjalë dhe shkoi.
Minatorët e kuptuan të vërtetën që është Milosheviçi kryesori. Skenat mbrenda
zgafellës kanë qenë shumë të rënda. Prisnim çka po ndodh. Minatorët filluan të
verbohen. Mbas një kohe gjatë që rrinin në këmbë, çizmet e gomës iu shkaktonin
plagë të gjalla. Disave iu binte të fikët, një minator afër nesh vdiq nga
zemra. Të gjitha këto ndodhën në Horizontin Njëmbëdhjetë. 900 metra nën tokë,
të rrethuar me qindra njësi speciale dhe policë nga tërë Jugosllavia. Ajo është
trimëri e minatorëve. Kanë pasë një ngrohtësi të posaçme dhe kujdes ndaj meje.
Mërziteshin për mua e jo për veten. Shumë kam qajtë deri sa kam qenë në
zgafellë. Më ka mbytë mirësia e tyre. Më besuan shumë dhe më zgjodhën të
përcaktoja kush mundet me hy në zgafellë e kush jo nga gazetarët. Vinin edhe
provokues. Televizionit të Kroacisë i dhamë përparësi... Edhe ditën e sodit, kur
ndigjoj zërin e rrotave dhe zinxhirëve të liftit, më trishtojnë... Por në
zgafellë asnjë moment nuk jam frikësuar. Kam qenë gjithë kohën e zhytur në
mendime... Unë isha aty disa ditë, ndërsa ata tërë jetën e kalojnë në këtë
mënyrë. Kur kam dalë nga zgafella kam qajtë shumë dhe e kam kuptuar çka do të
bëhet me minatorët. Shoferi më tha: Po si po qan ti gazetare je dhe regjisore,
aq shumë lotë.... Mbas asaj kam pritë që do të më thërrasë policia dhe do të më
marrë në pyetje. Gjatë gjithë kohës më vonë policët civilë më kanë shoqëruar në
çdo hap dhe jeta ime private ndryshoi totalisht... Një ditë kuptohet... pse...
Pas grevës së minatorëve ndodhi helmimi masiv i fëmijëve, diçka edhe më e
rrezikshme, edhe më provokuese për shqiptarët. Helmoheshin fëmijët në çerdhe e
shkolla. Në fillim nuk besoja, por shpejt u binda
ELIDA BUÇPAPAJ: Greva e urisë e minatorëve të Stan Tërgut do të shënonte kulm
në jetën tuaj dhe në karrierën tuaj profesionale, por do të shënonte edhe një
kthesë përfundimtare për ju?
SHENIDE BILALLI: Pas grevës së minatorëve ndodhi helmimi masiv i fëmijëve,
diçka edhe më e rrezikshme, edhe më provokuese për shqiptarët. Helmoheshin
fëmijët në çerdhe e shkolla. Në fillim nuk besoja, por shpejt u binda. Në
Podujevë kanë filluar rastet e para të helmimeve. Fëmijët e helmuar dukeshin pa
vedije dhe me levizje të duarve pa kontroll. Lart fluturonin pa pushim
helikopterët e Serbisë... Atëherë e kam parë sa forcë të madhe ka populli
shqiptar, sa askush në botë... Të helmuarit kanë qenë një masë e madhe, nja
1000. Ishte moment i rrezikshëm edhe për mua. Disa do të mendonin se mos isha gazetare
serbe. Isha e veshur në mënyrë të veçantë, se po dilja në terren për xhirim.
Isha para televizionit kur kalonin vetura duke iu rënë sirenave, ishin plot me
fëmijë pa vetëdije. Sa e kam parë çka po ndodhte e kam marrë kamerën pa pyetë
dhe drejt e në Podujevë. Por i ndieri xhiruesi Fatos Kastrati më shpëtoi mua,
duke iu thënë njerëzve: Hej, është shqiptare... Kasetën me materiale e solla në
TV Prishtina dhe, me këngëtaren Violeta Rexhepagiq, lajmin e përhapëm në botë.
Pastaj kasetën e kam dorëzuar në LDK, në dorë të Bujar Bukoshit... Por, për
çudi, kurrë askund nuk më ka përmendë. E unë, pra, e kisha rrezikuar jetën.
(Fund)
Me gazetarët kroatë
Me gazetarët kroatë
Me Prof. Dr. Aleksandër Stipçeviç