VOAL - Online Zëri i Shqiptarëve - DUKE LEXUAR NJË PIKTURËProzë nga QERIM SKËNDERAJ

Ka mbi pesë vjet që rri në vendin qendror të sallonit të shtëpisë sime. Qëndron aty krenare dhe e sigurt për përmbajtjen interesante që trasmenton tek njerzit. Aq e vërtetë është kjo, saqë, nuk ka pasur asnjë rast, të mos ketë tërhequr vëmendjen e mysafirëve që vijnë për vizitë familjare.

Firma që mban në cep nuk është ndonjë emër i njohur, por sipas meje, shumë i talentuar. Edhe teknika është shumë e veçantë. Janë tri ngjyra kryesore të hedhura në rrëmujën më ekstreme. Një zot e di në çfarë mënyre janë ngjitur e qëndrojne atje, se me penel jo. Nuk ka penelata përkëdhelse as përmbajtja e saj.

E kuqja që dominon sfondin, vjen e ndotur nga pluhurat e kohës që kanë përplasur mbi të furtunat e pamëshirshme. E zeza është pleksur keq me të kuqen, në një ndeshje për jetë a vdekje, ku herë dominon njëra e herë tjetra. Grija, si një ngjyrë e përzier, të vjen në sy në formën e baltës që i ndot pavetdijshëm të dyja. Të trija nuk ngjajnë fare me ngjyrat e vërteta. E kuqja, më shumë se ngjyrë, është gjak. Një gjak që rrjedhë dhe ndalet, që mpikset dhe thahet, por që gjithnonë është aty, prezent, si një gjymtyrë jetësore e vetë pikturës. E zeza, edhe ajo, nuk ka lidhje me ngjyrën. Më shumë është një serë e vërvitur si llaç, inatshëm, për tu ngjitur mirë e qendruar atje si kundërshtare e fortë e të kuqes. Si një kërcënim i hapur për të fituar dominancën; si për t'i thënë: Jam unë që të sundoj, jo ti.

E treta, grija, është më vështirë të lexohet. Në vështrim të parë duket se autori ka dashur të japë diçka nga hija e kohrave, përpjekjet për të dalë prej saj në dritë, ku të orientohet më mirë, të gjej bregun e dëshiruar. Por ky argument nuk të duket bindës. Grija nuk ka asnjë fije të artë për të nxjerrë në dritë. Është thjeshtë një ngjyrë e mugët që as ndez, as shuan. Leximi më i saktë do të ishte ndryshe. Ndoshta piktori e ka përplasur atje edhe si rezultat i ndeshjes së gjatë të dy ngjyrave kryesore. Gjaku i tyre është përzier dhe i ka dhënë jetë baltës si një forcë e tretë që zgjeron terren çdo ditë. Në kacafytjen e pamëshirshme midis tyre, duket se asnjëra nuk ka fituar dhe asnjëra nuk ka humbur. Rezultati ka qënë përfitimi i këtij gjaku gri që duke u përzier me pluhurin e kohrave është bërë baltë, është kthyer në palë ndërluftuese. Sa më e ashpër bëhet beteja, aq më shumë zgjerohet balta duke e lenë tablonë pa horizont. Duhet një vështrim mikroskopik për të dalluar ngjyrat e tjera. Po të ngulesh mirë dallon zbehtë të bardhën, të blertën dhe fare pakë të kaltrën. Sa të shlodhin pakë syrin dhe fshihen nga frika kërcënuese e tri ngjyrave të luftës.

Një sy i ndritshëm dhe i stërvitur me ngjyrat, rrok menjëherë edhe figurën që paraqet tabloja. E kuqja eshte sfondi i flamurit, tashmë i lodhur e vjetëruar nga luftrat shekullore ku ka prirë si simbol i bashkimit e fitores. Duket sikur ka luftuar gjithmonë në kohë të keqe; me shi, erë, breshër e dëborë. Furtunat e kanë lëbyrur, por gjaku i derdhur në beteja e ka ruajtur të kuqen, e ka konservuar si një ngjyrë qe nuk ka Zot ta shqisë që andej.

Syrin, edhe pse pa vetdijen tënde, ta rrëmben dhunshem e zeza që paraqet një shpend të frikshëm me dy kokë. Çudia më e madhe është, se vetë zogu, në sytë e tu merr forma të ndryshme. Duket sikur është dhe nuk është shpend. Mysafirët që e shohin shprehen të habitur: "Ore, çfarë eshte ajo atje, se po më habit!" Të duket sikur lëviz, sikur ankohet, sikur hakërrohet, sikur kërkon ndihmë, sikur vajton, sikur përbuz, sikur ironizon, sikur mbytet, sikur shpëton, duke përcjellë vetëm një mesazh: "Kam qënë, jam e do te jem këtu në jetë të jetëve, si një sfidë e të kuqes, si pjesë e sajë."

Ti tërhiqesh nga kuptimi i dyfishtë i mesazhit dhe e vrojton më imtësisht. Përshtypje më të madhe të bejne dy kokat. Pse janë dy?! Pse nuk vështrojnë njera-tjetren, por në dy anë të kunderta?! Pse i kanë shqyer sytë dhe sqepat me një egërsi të frikshme?!
Për tu dhënë fund pikpyetjeve dyshuese shkëputesh nga shpendi e shkon tek piktori. Sa për t'u shlodhur pakë mendon: "He-he. Ai eshte artist dhe bënë ç'të dojë me zogun e gjorë". Ngaqë sytë nuk i mban dotë të stakuar ndërron mendim. Të duket sikur nuk është piktori që ka dhënë gjendjen e tij alarmante, por ka qënë vetë zogu që me përmbajtjen e tij të jashtzakonshme e ka detyruar piktorin ta shkruaj kështu. Për të justifikuar këtë përfundim i futesh më thellë. Vështron me kujdes dy sqepat e mëdhenj e të kthyer si krrabë çobani. Në vështrim të parë të duken si hunda e luftëtarit të përgjakur që mbijeton në një fushë beteje të përgjakshme. Menjëherë e kupton se krahasimi nuk është i goditur dhe pastron vështrimin. Pas një mbyllje të dhunshme të qerpikve, i fikson sytë përsëri mbi sqepat e shqyer. Janë vërtetë të tillë. Të duken sikur pijnë gjak e vjellin baltë. Pesha e baltës është më e rëndë, prandaj e vjellin, të mos fundoset e mbytet e zeza, për tu shpallur fituese e kuqja. Jo. I ka shpallur luftë të përjetshme dhe do të jetë aty përjetësisht për t'i bërë ballë.

Ndërkohë, i ke hequr sytë për të marrë pak frymë, sepse ndihesh i lodhur nga arsyetimet e ngatërruara e kontradiktore që të kanë mbushur trurin. U hedh një sy pikturave të tjera që kanë pushtuar muret. Ka firma të njohura, piktorë shumë te famshëm, peizazhe të qeta, por ty nuk të ndahet mendja nga shpendi, nga kontrastet e ngjyrave që janë vënë perballë njëra-tjetrës me një ngërdheshje hakërruese. Rikthen kokën dhe sytë të thithen nga krahët e shpendit të përzier me gjakë. Edhe krahet si kokat, duken të gjallë e të inatosur nga përdhunimi që kërkon tu bëjë gjaku dhe balta. Duken nga pendët që janë shumë të munduar. Diku mbuluar nga gjaku e diku zbuluar, diku të thyera për gjysmë e diku të plota, nuk pajtohen të nënështrohen për tu pushtuar nga e kuqja, edhe ajo e lodhur dhe e zbehur nga rezistenca e një shpendi që nuk mposhtet. Gjithmonë shfaqet midis mbytjes dhe fluturimit, midis vdekjes dhe shpëtimit perfundimtar prej saj. Piktori, apo vetë shpendi nuk duken shumë të sigurt në se është në prag të fluturimit të lirë, apo drejt mbytjes në detin e gjakut që fati nuk ja ka ndarë në shekuj.

E ul vështrimin më poshtë dhe ndalesh te këmbët e shpendit. Të dyja duken si një "histori" më vehte, si dy eshtra të forta mbuluar përgjysmë me pendë, të cilat përfundojnë me kthetra të gjata e të mprehta si ganxha metali të ndryshkur. Një sy akoma më i mprehtë dhe të bëhet sikur nuk janë kembë të një shpendi, por duar. Duar të një njeriu legjendë që në vend të thonjëve ka kthetra. Është mbërthyer me to në brigjet e gjakut, mbi dy shkëmbinj që duket se kanë bazë të fortë. Bishti është fundosur i gjithë në gjak. Pendët e tij duken pak më te rralla. Një dorë e mbytur është kapur fortë pas tij për ta tërhequr drejtë thellësisë. Edhe pse i ka shkulur shumë pendë, nuk ja ka dalë dot t'ia shkëpusë kthetrat nga shkëmbinjtë. Shpresën e vetme e ka tek pendet e mbetura nën gjak, sepse ato nuk shkulen lehtë, dhe një ditë shpendi do të gjendet i lodhur. Do ti shkëpusë kthetrat nga shkëmbinjtë dhe do të fundoset në gjakun e derdhur prej tij. Nga ana tjetër shpendi duket shumë i sigurt. Ka besim në kthetrat dhe në krahet. Mbahet fortë deri sa të shkulen të gjitha pendët e prapme. Pastaj do të jetë i lirë të ngrihet në fluturim. E di se pa bisht nuk drejtohet dot mirë dhe mund të përplaset e gjakoset më keq. Nuk trembet. Tashmë është mësuar të mbijetojë mes gjakut dhe baltës.

Duke e parë e duke u thelluar në përmbajtjen e tablosë, e ndjen se je lodhur dhe je çlodhur njëkohësisht. Megjithatë nuk je i bindur në e ke lexur drejtë përmbajtjen e saj. E rishikon edhe njëherë nga kreu në fund. E kupton më mire se më shumë se historia e një shpendi, është historia e një vendi. E një vendi të vuajtur që është ndeshur për vdekje me të zezën e të kuqen dhe ka mbijetuar. E një vendi që historinë e tij e ka shkruar në flamur. Im bir e ka hedhur shumë të ngatërruar në telajo për të lexuar në mënyra të ndryshme të njëjtën gjë.

FUND