VOAL - Online Zëri i Shqiptarëve - ANKTH NATE -peizazh -Nga VILHELME VRANARI HAXHIRAJ

Natë e jashtëzakonshme.

Një dritë vezulluese përshkëndiste sipërfaqen e tokës, duke i dhënë asaj një pamje magjike, me forma e trajta mistike.

Natë e praruar, ku veç zërave enigmatikë të saj, s'dëgjohej asgjë tjetër.

Shpesh nata tek njerëzit krijon disa ndjesi, që duan spjegim.

Papritur diku u dëgjua troku i një kali të lodhur në dukje, që sa vente dhe shuhej mes fëshfërimës së plepave përgjatë rrugës së kalldrëmtë, e cila shkonte drejt çezmës.

Pas pak qetësi...

Më pas kali nisi të trokojë përsëri dobët dhe më dobët derisa u shua fare. Si duket rrugës së tij i kishte ardhur fundi.

Diku së largu e lehura e një qeni prishi qetësinë e rivendosur atë çast. Në veshët e saj zhurmat i sillte nata si një jehonë që ia përcillte gjithë natyrës, lisave, vidhave, shtëpive, murishteve dhe plepave që gjelbëronin në të dyja anët e rrugës së lashtë.

Kaloi pragun e portës dhe një melodi nanuritëse e ndali. Mbajti këmbët. Veshi në përgjim, kapte çdo zhurmë, çdo fëshfërimë sado e lehtë të ishte. Kjo ndodhte prej frikës.

Mbajti vesh...

Papritmas dëgjoi shushurimën e ujit të rrëkesë, që kalonte përgjatë murit të bahçes, nën shkallaren prej betoni të portës, për të vazhduar në të tatëpjetën e buzëbahçes. Ishte një melodi nanuritëse, monotone, që po të mbështesje kokën mbi shkallaren e portës, me siguri që do të zinte gjumi.

Diku më tej uji bënte disa zhurma të çuditshme si llokoçitje, që çdonjera varej nga lartësia e rënies së tij. Nën veprimin e ujit dhe ndryshimit të motit, shtrati i rrëkesë ishte thelluar, diku më pak dhe diku më shumë, sipas përbërjes së tokës. Ku toka ishte e butë, grryerja ishte më e madhe dhe kishte formuar pragje dhe pellgje uji me lartësi, apo thellësi të ndryshme. Kjo bënte që rënia e ujit të krijonte një melodi me nota të ndyshme muzikore. Këto zhurma shpërndaheshin si një jehonë magjike, e cila u bashkohej zërave të natës.

Papritur ajo u hodh përpjetë dhe mbajti frymën me dorë. Prej barit të lagur nga vesa, mes këmbëve të saj kërceu pupthi një bretkosë. Si duket më e trembur se ajo. Sa u zhyt në pellgun e ujit ia nisi këngës së saj, të cilën e pasoi kori i bretkosave përgjatë rrjedhës. Hijet e pemëve anash murit dhe anës rrugës së kalldrëmtë, i dukeshin si njerëz që asaj i ngjallnin frikë.

Pak më tej nën rrugën e vjetër romake, përballë livadhit të tejshtëpisë, gjendej një grumbull drurësh të lartë; plepa, vidha dhe lisa, me të cilin fëmijët kishin krijuar idenë e pyllit. Mes tyre gjendeshin disa varre të ushtarëve italianë. Për mungesë mirëmbajtjeje tani ata ishin zbuluar. Gjatë netëve nga rruga apo nga dritaret e shtëpisë shihej një dritë e zbehtë që herë ndizej dhe herë shuhej. Nën ndikimin e frikës ajo ktheu kokën andej nga varret. Për çudi ndeshi dritën e zbehtë, që e bëri të dridhej. Menjëherë mendoi se ai ishte një trup i flaktë që lëvizte sa aty- këtu.

"Kanë të drejtë gjyshet kur thonë se fantazmat ekzistojnë. Të vdekurit ngrihen nga varri, kur duan të shohin se ç'ndodh në sipërfaqe. Të dëshpëruar prej padrejtësive të mbitokës, ata shndërrohen në lugat dhe flakët s'janë gjë, veçse shpirtrat e tyre të vuajtur, që digjen prej marazit.

Edhe ata, ushtarët italianë e kanë dashur jetën..."- mendoi Elda duke parë tërë ankth andej nga vinte drita.

Për shumë kohë mendonte në këtë mënyrë, derisa u njoh me përbërjen fosforike të kockave. Me këto mendime në kokë, nisi të vraponte, pa harruar që ta kthente kokën pas. Mes gëmushave apo drurëve drita herë dukej dhe herë zhdukej. Asaj iu duk se e ndiqte pas me vrap. Nuk ia merrte mendja se kjo ndodhte ngaqë e pengonin drurët. Pa vënë re se ku hidhte këmbët, vraponte si e marrë.

Papritur u rrëzua. Aty, në tokë, pranë fytyrës së saj, si një përbindësh që ishte gati të kacafytej me të, dalloi një hije të madhe e të zezë. Ngriti sytë e trembur sa më s'bëhej dhe ndoqi vazhdimësinë e saj. Zanafillën e kishte në një trung të trashë peme. U ngrit rrëmbimthi dhe vraponte si një njeri që kërkon shpëtim. Po në vend që të shpëtonte nga një hije e vetme, tani ishin pambarim. Shtegu nëpër të cilin kalonte rruga ishte i ngushtë dhe kishte shumë kaçube, kulumbri, driza dhe dru prralli. Tek-tuk gjendej ndonjë lis a vidh i gjatë, hija e të cilëve e tmerroi.

Mes murishteve, pak më tej, një bulkth nisi këngën e tij me zërin si të gjinkallës. Ndali frymëmarrjen...

Nga një lis i lartë një lakuriq nate i zi, me krahët të mëdhenj si të aeroplanit, fluturoi tërë zhurmë. Ngjyra e zezë dhe madhësia e krahëve të hapur, bëri që ajo të kujtonte se fantazmat kishin filluar të fluturonin. Mendoi se dhjetra hije, flakët misterioze dhe fantazmat fluturuese, të gjithë e kishin me të. Atëhere nisi të ecte ngadalë, në majë të gishtave, që të mos bënte zhurmë dhe vështronte sa djathtas, sa majtas dhe sa pas. Ecte aq lehtë, sa dëgjonte rrahjet e zemrës së vet, që trokiste rëndë, si tik- taku i orës së madhe të murit gjatë netëve të qeta.

Papritur mbërriti tek lëmi. Pak më tej, si mënjanë dalloi siluetën e nënës, ulur mbi një trung të trashë peme. Sa pikasi të ëmën, Elda u bë trime.

Pa folur fare, u struk në prehërin e saj. E ëma me njërën dorë fshiu lotët, ndërsa me tjetrën e futi nën sqetull të bijën. E gjora nënë! Natës, vetëm natës nuk mund t'ia fshihte dot dhembjen. Ajo ishte dëshmitarja e vuajtjeve të saj. Dënesat nuk e linin të hapte gojë. U qetësua pastaj mes ngshërimeve e këshilloi:

-Shko fli, zemër e nënës, shko!

-Pa ty nuk luaj vendit,- iu përgjigj Elda, duke u strukur në pëqinë e saj.

-Unë do pres derisa të vijë yt vëlla. Mjera unë, e mjera! Përse u vonua kaq shumë? S'e ka bërë ndonjëherë... Ç' do t' i ketë ndodhur vallë?! Vetëm të mos ketë gjë, pa le të vonohet. Unë këtu do ta pres, sidoqë të vijë...- bëlbëzoi nëna, duke mos e përfunduar fjalën.

-Do të vijë, do të vijë, mami. Ja do ta shohësh!

Ajo u ngrit që ta shihte më mirë në sy të ëmën.

Ishte natë... megjithatë ajo dalloi detin e pafund në ata sy të anashkruar me një rreth të zi. Në ta lexohej lehtë jeta dhe vdekja, gëzimi dhe hidhërimi, dhembja dhe lumturia, frika dhe siguria. Mes këtyre të kundërtave, njëra sfidonte tjetrën, duke krijuar barazpesha që lejonin mbijetesën e kësaj gruaje.

Aty në krahët e saj Elda ndihej e sigurtë. Thuajse i kishte harruar fantazmat dhe hijet e natës. Nën ngrohtësinë e gjirit të nënës, rrethuar nga kujdesi dhe dashuria e saj, duke soditur deri në magjepsje madhështinë e qiellit, harmoninë e jashtëzakonshme të valles së hënës dhe yjeve, vajza kishte ngelur e befasuar.

Një vel i argjendtë dukej sikur e kishte mbështjellë gjithë atmosferën. Iu duk se nata e puthte tokën aq butë, aq ëmbël dhe aq pa ndjerë, sa që kushdo do ta krahasonte me puthjen që i dhuron nëna fëmijës. Bashkë me të, duket se ajo i jep shpirtin dhe dashurinë plantit të jetës.

Miklimi i hënës, prarimi i atmosferës, vezullimi marramendës i natyrës, mund t'i quaje gjithçka, por natë, kurrësesi... vetëm natë, jo. Si duket nata kishte frikë dhe diku ishte strukur, që të mos ndeshej me hënën dhe yjet e panumërt, të cilat së bashku i jepnin natyrës pamjen e parajsës. Gjithë kjo bukuri e pakrahasuar, ky vezullim magjepsës, ishin në kundërshtim me gjendjen shpirtërore të asaj nëne.

Elda ishte tulatur mes ngrohtësisë që di të dhurojë vetëm nëna dhe pa e kuptuar e kishte zënë gjumi. Kishte fjetur gjithë natën. Vetëm blegërimat e qengjave e zgjuan në të aguar. Dielli ende s'kishte dalë. Një ngjyrë bronxi, rrethuar me re disi të errëta shpërndahej në lindje të kupolës qiellore. Retë nisën të davariten drejt perëndimit duke u hequr rrëshqanthi, tinëzisht për t'iu fshehur rrezeve të para të diellit. Kjo fliste për një ditë të nxehtë. Nata e argjendtë, që ato të dyja, nënë e bijë, e kaluan jashtë, ishte si një sfidë e atij mëngjesi. Tej në horizont nëna spikati siluetën e të birit...

"Erdhi, erdhi...shpirti i nënës! Oh, biri im i mjerë! Të ka zënë mali nën vete në moshë kaq të njomë...zemra ime!"- belbëzoi trishtueshëm.

Si agu i mëngjesit që davariti errësirën, edhe gëzimi i nënës la pas mendimet e zymta...

-Sa mëngjes i bukur, nënë!

"Eh, ky është peizazh i shpirtit të copëtuar..."-mërmëriti.