Libri i gjenezës përmban disa prej historive më dramatike që mund të jenë rrëfyer ndonjëherë. Njëra prej tyre ka qenë për mijëra vjet me radhë si një mësim i fuqishëm për rreziqet e ligësisë: historia e Sodomës dhe Gomorës.
Sipas Biblës, njerëzit e Sodomës ishin të ligj, mëkatarë të mëdhenj kundër Zotit, dhe Ai vendosi t'i shkatërrojë". Zoti lejoi Lotin, të vetmin njeri të mirë që jetonte atje, të largohej nga qyteti bashkë me familjen e tij, përpara se Perëndia të tregonte zemërimin. Por gruaja e Lotit nuk iu bind paralajmërimit të Zotit, që të mos shihte pas në drejtim të Sodomës teksa largohej, dhe ajo u shndërrua në një shtyllë kripe, ku edhe vazhdoi të qëndrojë. Për njerëzit mëkatarë të Sodomës, as edhe arratia nuk ishte një opsion: shumë shpejt Zoti shfaqi pakënaqësinë e tij, dhe 'lëshoi drejt tyre zjarr dhe squfur ... Ai shkatërroi të gjithë që jetonin atje dhe çdo gjë që rritej në tokë". Nuk ka asnjë marrëveshje mes arkeologëve, shkencëtarëve dhe studiuesve biblikë, që Sodoma dhe Gomorra të kenë ekzistuar në të vërtetë... " Historia është sigurisht dramatike, por a është vetëm trillim? Nuk ka asnjë provë që të vërtetojë ekzistencën e tyre, e jo më të kenë pësuar një fund apokaliptik.
Megjithatë, një njeri është i bindur se, Sodoma dhe Gomora jo vetëm që kanë ekzistuar, por janë shkatërruar edhe nga një apokalips i tmerrshëm natyror, i cili përputhet me përshkrimin në librin e Zanafillës.
Graham Harris është një gjeolog në pension, me një pasion për zgjidhjen e mistereve të lashtësisë - dhe të gjithë të dhënat në lidhje me këtë, thotë ai, mund të gjenden në vetë Biblën.
Bibla flet për vendndodhjen e Sodomës dhe Gomorës në rajonin e Detit të Vdekur, mes atyre që tani janë Izraeli dhe Jordania në Lindjen e Mesme. Harris ka punuar për një dekadë në atë zonë. Ai u bind se, kushtet atje kanë qenë të duhura për një tërmet shumë të madh që do të shkaktonte një rrëshkitje toke masive. Aq i madh do të ishte shkatërrimi, sa që ngjarja do të bëhej pjesë e folklorit.
A mund të vërtetojë shkenca se, skenari i Harris mund të ketë ndodhur vërtetë? Profesor Lynne Frostick, një gjeolog nga Hull University në Angli, dhe Jonathan Tubb, nga Muzeu britanik, vendosën të hulumtojnë pikërisht për këtë tezë. Ata udhëtuan për në Lindjen e Mesme për të zhvilluar studimin e tyre, dhe zbulimet që ata bënë atje i mundësuan Dr. Gopal Madabhushi, në Centrifugën e Laboratorit të Universitetit të Kembrixhit në Angli, që të ndërtojë një model shumë të saktë në miniaturë të ndërtesave në Sodomë, si dhe terrenin mbi të cilin ato ngriheshin.
Dr. Madabhushi më pas vuri në provë modelin e tij para një tërmeti të simuluar - dhe të dhënat e tij ofruan provën përfundimtare, nëse qytete të tërë mund të jenë shkatërruar.
Jonathan Tubb filloi nga puna, duke studiuar nëse Sodoma dhe Gomora kanë ekzistuar me të vërtetë. Gjithë zona përreth Detit të Vdekur është tani e tharë dhe shterpë, dhe imazhi i qyteteve të lulëzuar është krejt i papajtueshëm. Por ka patur një moment në historinë e rajonit, kur një klimë me lagështirë nënkuptonte që e gjithë zona mund të ketë lulëzuar - në fillim në Epokën e Bronxit, midis 1800 p.e.s dhe 2300 p.e.s. Tubb zbuloi një vend të quajtur, Tregoj es-Sa'idiyeh, në veri të Detit të Vdekur.
Ai gjeti dëshmi të një fabrike të hershme vaji ulliri, gjë që tregonte se sa e sofistikuar ishte bërë jeta, edhe në ato kohë të lashta. Tubb beson se, epoka e hershme e Bronxit ishte e vetmja kohë kur qytete që përputhen me përshkrimet e Sodomës dhe Gomorës mund të kenë ekzistuar. Pra, ka patur tërmete të mëdha në Epokën e Bronxit? Sipas mjekut antropolog amerikan, Profesor Mike Finnegan, përgjigja është po. Ai ka shqyrtuar tre skelete të njerëzve të zbuluar në Numeira, një vend me gjetje nga epoka e hershme e Bronzit pranë Detit të Vdekur.
Nga mënyra se si ishin thyer kockat e tyre, ai arriti në përfundimin se, atyre vdekja u kish ardhur për shkak të shtypjes - ndoshta për shkak se një tërmet shkaktoi rënien e një kulle guri mbi ta. Gjetja e kohës me metodën e karbonit zbuloi, se kulla apo trarët i përkisnin vitit 2350 p.e.s. - në fillim të Epokës së Bronzit. Që të përcaktonte madhësinë e tërmeteve që mund të kenë ndodhur në atë zonë, Profesore Lynne Frostick u konsultua me gjeologun izraelit, Shmuel Marco.
Marco i tregoi fytyrën e një shkëmbi që përmbante shtresa gëlqere dhe guri. Në një vend, kishte një çarje të gjatë të shkaktuar nga një tërmet i lashtë. Duke matur se sa larg rrëshkiste një shtresë e caktuar, Marco mundi të masë përmasat e tërmetit. Shkarja ishte një metër dhe 75 cm, që do të thotë një tërmet me magnitudë të paktën gjashtë gradë të shkallës Rihter.
Një tërmet aq i madh do të kishte shkatërruar ndërtesa të Epokës së Bronxit, por do të kishte lënë pas rrënojat dhe shkatërrimin total që është përshkruar nga Bibla. Që ideja e Harrisit të jetë bindëse, tërmeti do të duhej të shkaktonte një rrëshkitje shumë të madhe toke. Një gjë e tillë është e mundur kur në afërsi ka terren që përmban shumë ujë. I shkundur nga një tërmet, uji mund të dalë për në sipërfaqe, dhe toka mund të kthehet në ujë - një fenomen i quajtur lëngëzim. Në zonë të pjerrët, kjo mund të shndërrohet në një rrëshkitje masive.
Profesore Frostick besonte se, terreni rreth Detit të Vdekur ishte në gjendje të lëngëzohej. Megjithatë, qytetet u desh të ndërtoheshin në një terren që përmbante shumë ujë, kështu që ata duhet të kenë qenë m'u në buzë të Detit. Që teoria e Harrisit të qëndrojë, ai duhet të shpjegojë se pse qytetet si Sodoma mund të kenë qenë ndërtuar në buzë të ujit. Ai beson se, përgjigja është se disa qytete mund të kenë patur nevojë të ndërtohen sa më pranë të jetë e mundur me një burim sere, një substancë natyrale që në kohët e lashta ishte e çmuar. Egjiptianët e përdornin serën për të ruajtur në kujtesë të vdekurit e tyre: fjala e tyre moumiah, për ne 'mumje', do të thotë serë.
Sipas kimistes organike, Arie Niessenbaum, blloqe të pastër sere mund të formoheshin në shtratin e Detit të Vdekur, dhe këto më pas mund të notonin në sipërfaqe. Kjo serë lundruese e Detit të Vdekur ka qenë matur kimikisht dhe krahasuar me serën e Epokës së Bronzit të gjetur në objekte të gjetura në Egjipt. Kjo nënkupton që në fillimet e Epokës së Bronxit ka patur një tregti sere nga Deti i Vdekur në Egjipt - dhe se duhet të ketë patur vendbanime aty ku njerëzit e grumbullonin serën.
Pasi përcaktuan që Sodoma dhe Gomora mund të kenë qenë qytete të Epokës së Bronzit, dhe që kishte një arsye pse ata mund të kenë qenë ndërtuar në buzë të Detit të Vdekur, dhe se një tërmet i fortë antik mund të kenë shkaktuar lëngëzimin e terrenit, mbetej një pyetje e rëndësishme.
A mundet që një tërmet me madhësi gjashtë gradë të shkallës Rihter të ketë shkaktuar lëngëzim të tillë të terrenit që të ishte i fuqishëm sa për të marrë me vete qytete të tërë? Vetëm eksperimenti i Centrifugës së Kembrixhit mund të jepte një përgjigje.
Dr. Gopal Madabhushi dhe ekipi i tij ndërtuan strukturat dhe terren që replikonte ekzaktësisht kushtet e Detit të Vdekur në Epokën e hershme të Bronxit. Më pas, ata e vendosën këtë model në Centrifugë, duke krijuar 50 herë forcën e gravitetit në model. Kjo bëri që modeli të vepronte sikur të ishte në madhësinë reale.
Ekipi i Kembrixhit më pas shkaktoi një tërmet gjashtëgradë.
Rezultatet treguan pikërisht atë që do t'u kish ndodhur ndërtesave me përmasa reale, pas një tërmeti të kësaj shkalle. Rezultatet e nxjerra nga sensorët në model janë mbresëlënës. Eksperimenti vuri në dukje një skenë fatkeqësie absolute - toka do të ish kthyer në rëra të lëvizshme, me shtëpitë që do të zhvendoseshin sa më larg të mundeshin derisa arritën në fund të Detit të Vdekur. Eksperimenti i Kembrixhit përligji teorinë e Harris, duke treguar se skenari i tij mund të ketë ndodhur: Sodoma dhe Gomora mund të kenë qenë qytete të ndërtuar në buzë të Detit të Vdekur, dhe mund të kenë qenë shkatërruar nga tërmeti dhe shkarja e tokës.
Kur ai pa rezultatet, Harris ishte i lumtur: "Unë jam absolutisht i kënaqur - në fakt unë jam në ekstazë". Ai tani shpreson që gjeologët dhe arkeologët do të frymëzohen për të nisur një kërkim nënujor për rrënojat e Sodomës dhe Gomorës.
Përgatiti
KLARITA BAJRAKTARI
Comments (0)
Dërgoja shokut
Printo
