1.
Krasniqja për nga territori e popullsia e sotme është ma i madhi fis në
Malësinë e Gjakovës ("Malësia e Mirë" - Tropojë).
Në rrjedhat historike mesjetare, të parët e fisit të Krasniqes, kanë krye një
shtegtim biblik.
Ia kanë nisë nga Fushë-Dardania pas "Betejës së Kombeve" të qershorit 1389 kur
në këtë truall etnik shqiptar dardan u përballën njëherash ndërveti dy
qytetërime e dy koalicioneve - ai i krishterë ballkanik me atë otoman-aziatik.
Në këtë luftë legjendare kanë marrë pjesë edhe shqiptarët e Tropojës së sotme
skirtonët e luginës së Valbonës dhe pirustët e mbetur në shpate të Drinit, në
anën e Pukës së sotme.
Ende një rrafshinë e ruan toponimin "Fusha e Mëllenjave" për të cilën ka pasë
interesim të hershëm edhe historiani Zekeria Rexha. Nga kjo fushë e vogël
luftëtarët e mëdhenj të lirisë i morën me veti mëllenjat në Betejën e
Fushë-Dardanisë dhe i lëshuan para ballafaqimit luftarak me otomanët, të cilët
i zmprapsi momentalisht nga mësymja, sepse ato i morën si ogur i zi. Asokohe
ishte traditë luftarake që në fushë-beteja të merrnin me vete kafshë apo
shpendë ose të visheshin me gëzofe të tyre për të hutue armikun.
Prijësi bregdrinas që solli mëllenjat me luftëtarët e tij qëndroi në
Fushë-Dardani pas luftës. Variantet e emnit të mapasëm nga Fushë-Dardania në
Fushë-Kosovë kanë lidhje me këtë prijës shqiptar:
E para: aty ngriti kullën e tij të madhe ("kaza") dhe përreth pati disa
bashkëluftëtarë të tij, që u rritën aq shumë derisa u ba qytet i madh me emnin
"Kassova" (Kosova).
E dyta: otomanët ishin të interesuem me e takue pas lufte njeriun e mëllenjave
në fushën e luftës. Gjithandej dvetnin: "Kus..." (turkisht zog, mëllenja) e
"ovi" (turkisht qartësim) dhe i mbeti emni i derisotëm: Kosova (Kos-ov/a).
E treta: osmanllinjtë pushtues ia lanë prijësisht shqiptar një pjesë tokë
(turqisht; Kusi) në një fushë-gropë që do e merrte tevona emnin Kosova.
E katërta: ky prijës shqiptar u ba i fuqishëm. Ai kishte edhe një emblemë të
familjes së tij Kosova", që ka mbrri dekteri në ditët tona, si pjesë e
heraldikës kombëtare shqiptare.
2.
Nga arsye të ndryshme të kohës një pjesë e madhe e tyre u shpërngulen nga treva
shqiptare nga Fushë Dardania (Fushë-Kosova) në Drenicë dhe tevona në
Andrijavicën e sotme, në malet e Komovit, asokohe të banuara nga shqiptarë
trojenikë. Aty vendasit iu lanë pjesë nga toka e vet duke iu thanë se kjo hise
toke është "e juaja". Ia venduen truallin çdo familje duke i thanë se është"i
yti".
Kisha ortodokse sllave dhe Rusia cariste duke pasë në prapaskenë interesat e
veta të asimilimit të këtyre tokave etnike shqiptare protestuan në Stamboll dhe
në Romë për këtë shpërngulje të shqiptarëve. Një delegacion i tyre erdhi në
vend, deri në Andrijevicë, dhe pasi i pyeti me rradhë të gjithë mësoi se janë
në tokën e vet, të dhanun nga vllaznit e vet shqiptarë të atyshëm. "Vasi
Vasi" (domethanë: "I yti I juaj")- pyesnin fetarët ortodoksë e ndonjëri edhe
agjent rus me veladon.
Pas atij takimi shqiptarët folnin me shaka "Vasi-Vasi" e ju mbeti emni kolektiv
"Vaso" dhe sllavët ua shtuan ma vonë në platformat e veta politike edhe
prapashtesat sllave "ov" e "viç" (Vasojeviç).
Vasojeviçët u shtrinë edhe në një pjesë të komunave të sotme të Kolashinit e të
Beranës, po një degëzim i tyre rishtegtoi nga "retë e bardha" (re-reçakët) për
në Reç të bregdetit në Ulqin e Reç të bregliqenit në Shkodër. I quanin "të
mrekullueshëm" (krasni), përndryshe edhe "krasnireç" (Krasniqasit e Reçit).
3.
Aty, në Ultinën Bregdetare, bien në lidhje me"Ponarët e Rrafshit", të cilët i
përmend edhe Fishta tek "Lahuta e Malësisë"dhe tani janë një vendbanim i madh
në Podgoricë me rreth 300 banorë, 137 shtëpi banimi dhe 75 familje.
Krasniqasit rikthehen tue ngulë në rrafsh-kodrina ku Drini takohet fytyrë për
fytyrë me Valbonën, në zotërimet e "Ponarit të Lekës". Aty e kanë gjetë
rranjëngulun fisin e Ponarëve, ma i hershmi fis në Malësinë e Gjakovës.
Ponarët, të prejardhun nga fisi ilir i skirtonëve, kanë ecë deri në shek. XXI,
pa u shpërngulë e pa u shue në breza po tuj u rrudhë në toka vrrini e bjeshke.
Ky vend hyjnor me mite e bukuri, historik nga figurat e realitetet, në
hershmëri historike mbante një emën të bukur të burimit të shqipes Ndërlumna,
me shtrirje nga takimi i Drinit me Valbonën dhe deri aty te bigohet Valbona me
Bushtricën. Ishte kryeqendër industriale nga periudha iliro-dardane (shkrirje
metalesh, etj.) e deri te ndërtimi i veprës së madhe energjitike të Fierzës.
Ishte kryeqendër administrative, fetare e tregtare e Pultit, pasi nga Dardania
vinin të blinin krypë dhe në Dubrovnik çonin mëndafsh, venë, etj.
Udhëtarë të shquar të kulturës europiane, që kanë kaluar në të shkuaren nëpër
këto treva, kanë shkruar: Nëqoftëse doni të flisni me perënditë e Eskilit,
shkoni e takoni njerëzit ku bashkohet Drini me Valbonën.
3.
Krasniqja si fis- u shtue në numër dhe eci në breza, e ndjenin veten ngushtë
edhe për toka e kullota, prandaj avash e në grupe vllaznish, tuj gjetë, ba, ble
e marrë toka, nisën me u shtri përgjatë Luginës së Valbonës deri në Dragobi e
me e kapërcye Qafën e Kolçit deri në ... Curraj të Epërm, tuj kapë jo vetëm
tokat e ultësinës, por edhe kullotat alpine pranverore e verore.
Kjo ndikoi që "Krasniqja në Ndërlumna" apo "Krasniqja e
Bokës", etj. të thirrej edhe "Krasniqja e Bjeshkëve",
"Krasniqja e Valbonës"..., gjersa i mbeti emni ma i përdorun:
"Krasniqe" dhe"Krasniqja e Malësisë", sepse ky fis i cili u shtri
përgjatë Lugut të Malësisë, në të dy anët e rrjedhës së lumit Valbona, duke
çvendos edhe fisin e Gashit ma në thellësi të Pellgut të Malësisë, në rrëzë të
Shkelzenit.
Çoja e Krasniqes nga rrjedha e fundme e Valbonës, në të dy krahët e "Pellgut të
Ponarëve" ndodhi në vjeshtën e vitit 1762, fill mbas marrjes së prodhimeve të
stinës e të vitit, me ndërhymjen e Papatit në Romë dhe të Austro-Hungarisë, e
cila e kishte në zonën e saj të protektoriatit për fenë katolike dhe të Vezirit
të Shkodrës.
Shkak u ba një letër e Fretnëve të Pultit e 13 shkurtit 1762 drejtue (në
gjysmashqip e gjysmaitalisht) Mehmet Pashë Bushatlliut duke iu ankue për
otomanët që kërkonin t'i nënshtronin me forcë, me ua ndrrue fenë, etj. fisit të
Mërturit.
Kësokohe kryen disa ndryshime administrative territoriale. Kështu formohet
fshati i Rajës në anën e sipërme të Valbonës deri tek Pusterri. Krijohet një
zonë me banorë mërturas të besimit të krishterë. Në anën tjetër të Valbonës
përqendrohet fisi i Ponarëve, më i vjetri fis në Malësinë e Gjakovës, i
prejardhun nga skirtonët ilir, si dhe të ardhun nga fisi i Dushajve të Pukës.
Krasniqja në Malësinë e Gjakovës njihej si "Krasniqja e Malësisë", ndërsa në
Kosovë thirrej"Krasniqja e Vendit".
Ky fis etno-historik i ka dhanë kombit dhjetra personalitete të larta
historike, politike, kulturore.
Tiranë, 10 mars 2013
Comments (0)
Dërgoja shokut
Printo
