VOAL - Online Zëri i Shqiptarëve - POETI QË PARAPËLQEN METAFORËN(mbi librin Â«Akorde CicërimiÂ» të poetit Qerim Skënderaj)Nga Prof. Dr. KLARA KODRAFASLLI HALITI

POETI Q E R I M   S K Ë N D E R A J

Vëllimi me poezi i Qerim Skënderajt dallohet nga shumica e vëllimeve me vargje që po dalin në dritë në poezinë bashkëkohore. Ai spikat për qartësinë e vet kristaline.
Në poezinë shqiptare qysh nga fillimet e saj errësira dhe qartësia kanë rrjedhur si rryma paralele. Këto tipare të kundërta kanë karakterizuar dy bashkëthemeluesit e letërsisë sonë artistike kombëtare: errësia, De Radën, qartësia Naimin. Dhe secila prej tyre ka qenë shprehje e literalitetit në kuptimin strikt të fjalës, i vlerës estetike, pavarësisht nga rëndësia që në atë kohë i jepej mesazhit të lartë patriotik.

Si qartësia ashtu edhe errësia mund t'i bashkangjiten një forme të përsosur.

Qartësia e poezisë i ngjan tejdukshmërisë së liqenit, errësia thellësisë së detit. Qoftë deti, qoftë liqeni, janë dukuri të mrekullueshme të natyrës.

"Akorde cicërimi", pra, është një vëllim i qartë. Kjo nuk e pengon të ketë në vetvete poezi të vërtetë.

Poezia e Qerim Skënderajt është një poezi plot muzikalitet, që e përdor në mënyrë të goditur rimën. Është një poezi tradicionale, po njëkohësisht e çlirët, moderne.

Është një poezi konçize me vjersha të shkurtra që e arrijnë maksimumin e sintezës në krijime dy ose tre vargëshe si vjershat që e hapin vëllimin. Vjersha të shkurtra, po plot forcë shprehëse si "Bija e burimit", "Brishtësi", "Meteor", "Mungesë", "Tik- (A) tak". "Puthja e parë", "Cicërima celulari", "Gjumi i shqetësuar", "Fllad i ndezur", "Të hutuar", "Dëshirëlirë" e të tjera. Qerim Skënderaj ka edhe vjersha më të gjata ku lirizmi shtrin krahët.

Është një poet që ndjek traditën e mbështetjes në poezinë popullore, gjë që e bën të jetë lidhur ngushtë me rrënjët e identitetit shqiptar.

Është një poet i ëmbël erotik që i këndon ndjenjës së sinqertë, dashurisë si goditje, po edhe si forcë jetëdhënëse, bukurisë së gruas. Ai priret nga sublimimi i ndjenjës, në lirikat e tij erotike, në kundërshtim me një frymë të përgjithshme të poezisë bashkëkohore shqiptare për t'i thyer tabutë dhe për të shtuar detajet konkrete në sferën e erotizmit, nuk para i jep vend sensualitetit, me ndonjë përjashtim të rrallë si në vjershën "Lozonjare" që të kujton "vjershat e inatit" të poezisë popullore erotike, ku ka vargje në të cilat nxjerr krye një lloj sadizmi i lehtë si "Në s'më bindesh me të mirë? Do të çjerr, do të shëmtoj/ Do të zhvesh si një lavirë/ Me thupër do t'fshikulloj". «Pse më gënjeve moj sykaltër/Pani nuk kishte gjak të kaltër», i thotë Pushkini së dashurës, në një poezi të tij pasi i vret vashës të dashurin, Panin, rivalin e tij. Në poezitë erotike poetët përkojnë në shprehjen e në emocione: diku ata janë delikatë, diku të furishëm; diku me tone të buta, të ëmbla, por edhe me tone disi të rënda, sipas gjendjes shpirtërore duke përdorur imazhe, fjalë të forta, tinguj të ashpër, por kurrë në poezitë e tyre erotike, nuk mungon ndjenja dhe kulti i së bukurës.

Autori Skënderaj është nga poetët e rrallë që i këndojnë edhe dashurisë bashkëshortore.

Poeti i kushton vjersha të ndjera edhe nënës së vet: vjersha me detaje konkrete nga fëmijëria si vjersha tepër e bukur "Gurgovata", edhe kjo konçize në maksimum, e përbërë vetëm prej dy stofrash, njëra përshkruese dhe tjetra që sintetizon një dramë të tërë në mundësi: "Një ditë kur ushqente trup mënjanuar/ Zjarrin nën kazan që sapo kishte rënë,/ Një vërshim i beftë i përroit të egërsuar/ Përlan gurgovatën e desh më la pa nënë".

Të çiltra e të freskëta janë vjershat që poeti i kushton nënës kur bëhet gjysh.
Problematika e vëllimit është e larme; krahas së ashtuquajturës "temë të vogël", temës intime që përfshin lirikën erotike, familjare, të natyrës, në vëllim lëvrohet edhe "tema e madhe", drama e tranzicionit, e emigracionit, madje edhe tema që i tejkalojnë problemet kombëtare si çështja e ngrohjes globale që poeti e ngre në një poezi të thjeshtë me frymë populore "Po hakmerret" ku Toka personifikohet bashkë me dy "bijtë" e saj "ari i bardhë" dhe "ari i zi", dhe që mbyllet me një strofë kuptimplote: "Nga dridhjet e saj/ Po dridhemi ne./ Na tunden themelet/ Në pasiguri/ Furtuna me zjarr. Furtuna me re/ Po hakmerret Toka/ Për "vdekjen" në gji".

Heroi lirik është gjithnjë po ai, po ai det e liqen, por me valëza e dallgë të tjera, qoftë në lirikat intime, qoftë në ato qytetare dhe universale, një njeri i thjeshtë, plot ndieshmëri që do të mirën dhe revoltohet nga e keqja. Dramën e emigracionit e jep në mënyrë të goditur paralelizmi i pranverës me vjeshtën, madje identifikimi i tyre dhe, mbi të gjitha, gjetja e vargjeve që e mbyllin poezinë: "Që vendit t'i kthehet e blerta/ Do frymën e njerëzve të vet".

Sa shprehëse në thjeshtësinë e saj është vjersha "Dhimbje Shqipërie": "Qenkërka shkruar e thënë/ T'më dhembin plagët e tua/ Vetëm e vetëm, moj nënë/ Me që pa dhimbje të dua./ Shërohu, e shtrenjta ime/ Të vuaj vetëm dhimbjen time...".

Poeti ka vjersha që mbështeten në një gjetje të goditur, vjersha aforistike, vjersha në të cilët tërë pesha e mendimit rëndon në vargjet e fundit si në vjershën "Mungesë": "Dita zvarritet e zymtë/ Deti, qielli s'janë më blu./ Mungojnë dy sytë e tu."

Një gjetje të bukur për të dhënë forcën e jashtëzakonshme të dashurisë e gjejmë në vjershën me titullin që bazohet në një lodër fjalësh "Tik (A) tak", vjershë me vetëm katër vargje: "Të preka pulsin e dorës/ Fare pranë orës/ zemra m'u bë orë e shpejtë/ Goditur nga një tërmet!"

Poeti e parapëlqen metaforën dhe di ta përdorë në mënyrë të efektshme, splendide. Mund të kujtojmë vargjet "I tëri jam një lot i ftohtë/ Një vëth në akullin e varur" ku poeti idetifikohet me "lotin" dhe "akullin" për të "freskuar" të dashurën me ndjenjën e vet, duke shuar etjen e saj për dashuri apo metaforat e zgjedhura për të përshkruar gjinjtë e së dashurës "Mbi kuporet binjake/ bulonin aromë dy "pika" apo "zemrën" që "punon me sinjale" apo metaforën sintetike plot forcë e shprehur me një folje "Pse të prushërojnë gjinjtë?" që na bën të përfytyrojmë gjinjtë e Aksinjës që i pikonin qumësht i cili lagete këmishën e bardhë, apo "liqenet e blertë" të syve të së dashurës që heroi lirik "do t'i pijë e do t'i thajë" ose buzët si "portë burgu".

Tërë dramën e popullit shqiptar që "vrau veten/ "për të rilindur" e shprehin metaforat e vjershës "Mbyllur" "Porta e qiellit mbyllur!". Një metaforë dygjymtyrëshe emër dhe një metaforë folje.

Në vëllim gjejmë edhe metafora me shije lasgushiane që poeti i ka tretur në çiltërsinë e ndjenjës së vet si te vjersha "Imazh" (më ajron si një shkëlqesë/ Më me ngjyrë se poezia/ Më me dritë se një yllesë) ose te "Vrapëron".

Qerim Skënderaj di të përdorë edhe oksimorin si në vjershën kuptimplotë "Pranga lirie" ku oksimori mbresëlënës i titullit përsëritet në vargun e fundit.

Përveç vjershave të mirëfillta lirike në vëllim ndeshim edhe vjersha me subjekt që shprehin idile apo mikrodrama si "S'e harrova dot", "Udhëtimi i adoleshentit", "U ndjem perandorë".

Poeti ndërthur figuracionin me bazë popullore, me figuracionin elitar, ka një muzikalitet që i ngjan ujit të burimit.

Nuk është rastësore që shtëpia botuese «Toena» përzgjedh për botim librin e poetit me talent të veçantë, Qerim Skënderaj, «Akorde Cicërimi» në kolanën «Kambana, poezia e zgjedhur shqipe», sepse faqet e këtij libri janë me poezi: kulturë e parë dhe jo si faqet e disa librave që u ngjajnë fushave, ku harbojnë foragjeret letrare që disgustojnë...