VOAL - Online Zëri i Shqiptarëve - Arthur Schnitzler ËNDËRRA E DYFISHTË Pjesa II

Pjesa e dytë e romanit

FRIDOLINI PËRBALLË TUNDIMIT TË MARIANËS

Në rrugë duhej ta hapje peliçen. Papritur e pakujtuar moti kishte marrë për mbarë, bora në trotuare gati ishte shkrirë krejt dhe frymonte një fllad i ngrothë që e paralajmëronte pranverën. Nga banesa e Fridolinit në Josefstadt, pranë spitalit, në Schreyvogelgasse ishte më pak se një çerek ore; dhe kështu shumë shpejt Fridolini ngjiti shkallët thikë përpjetë e në terr të ndërtesës së vjetër, arriti në katin e dytë dhe tërhoqi kordonin e ziles; por edhe përpara se ai tingull i lashtë të dëgjohej, vuri re se dera vetëm sa ishte puthitur; përmes paradhomës së errët hyri në dhomën e pritjes dhe vuri re menjëherë se kishte arritur tepër vonë. Llampa me vajguri me abazhur të gjelbër që varej nga tavani i ulët, ndriçonte dobët mbulesën nën të cilën ishte shtrirë një trup i ligur. Fytyra e të vdekurit ishte në hije, por Fridolini e njihte aq mirë sa besonte se po shikonte në dritë të plotë i ligur, i rrudhosur, me ballin të lartë, me mjekrën e bardhë të shkurtër, me veshët veçanërisht të shëmtuar, mbuluar nga qime të bardha. Mariana, bija e këshilltarit bashkiak, qëndronte te këmbët e krevatit, me krahët e lëvarur, si të zhbërë nga lodhja.

Vinte era e mobiljeve të vjetra, barnave, vajgurit, guzhinës; por me pak ujë me livandë dhe me sapun ngjyrëtrëndafili dhe Fridolini ndjente edhe në njëfarë mënyrë aromën e veçantë të ëmbël të asaj vajze të zbehtë, ende e njomë, e cila prej muajsh venitej dalëngadalë, e zënë me punët e rënda shtëpiake, netët pa gjumë dhe përkujdesja sfilitëse për të sëmurin.

Sapo kishte hyrë mjeku ajo e kishte ngulur shikimin te ai, por ngaqë ishte terr nuk mund të shihej mirë a ishte skuqur si herët e tjera me t'u shfaqur ai. Mariana deshi të çohej, Fridolini, me një shenjë të dorës, nuk ia lejoi. Ajo ia dha një përshëndetje me sytë e saj të mëdhenj por të trishtuar. Fridolini qëndroi pranë shtratit, ia zbuloi mekanikisht të vdekurit fytyrën dhe pastaj krahët që pushonin sipër mbulesës, me mëngët e gjera dhe të shkopsitura të këmishës, i mblodhi pastaj supet në shenjë pakënaqësie, duke i futur duart thellë në xhepat e peliçes, e shëtiti shikimin anekënd dhomës dhe e ndali, më në fund, te Mariana. Flokët e saj ishin të dendur e të verdhë, por pa shkëlqim, qafa e saj e gjatë jo pa rrudha dhe me një ngjyrë të lëverdhë, buzët e holluara a thua si për faj të aq shumë fjalëve të pathëna.

"Epo," mërmëriti pothuaj i hutuar, "zonjusha ime e dashur, kjo që ndodhi gjithsesi nuk ju ka zënë të papërgatitur."

Ajo ia zgjati dorën. Ai ia mori vetëm majat e gishtave, u njoh, siç e kërkonte zakoni i mjekut, për sulmin e fundit të zemrës që ia kishte sjellë të sëmurit vdekjen. Mariana i raportoi me fjali të shkurtëra, të sakta dhe foli pastaj për ditët e fundit, pakashumë të qeta, gjatë të cilave Fridolini nuk e kishte parë të sëmurin. Fridolini kishte zënë një ndenjëse, qëndronte përballë Marianës dhe për ta qetësuar ia bëri asaj të qartë se babai i saj në orët e fundit të jetës nuk kishte vuajtur shumë; pastaj u interesua nëse ishin njoftuar të afërmit. Po; portierja kishte shkuar tashmë te xhaxhai dhe gjithsesi aty do të vinte pa vonuar doktor Roediger, "i fejuari im", shtoi ajo duke shmangur takimin e syve të saj me sytë e Fridolinit.

Fridolini vetëm sa pohoi me kokë. Përgjatë një viti e kishte takuar doktor Roedriger dy apo tri herë në atë shtëpi. Ai djalosh i zbehtë dhe i plogët, me mjekrën e verdhë e të shkurtër dhe me syze, mësimdhënës i historisë në Universitein e Vjenës, i kishte pëlqyer jo pak, natyrisht pa i zgjuar ndonjë interes për të. Mariana sigurisht, mendoi ai, do të kishte një pamje më të mirë po të ishte e dashura e tij, flokët e saj do të ishin më pak të zbërdhylura, dhe buzët e saj do të ishin më të kuqe dhe më të plota.

Sa vjet mund të ketë ajo ? pyeti veten prapë. Kur e patën thirrë herën e parë që ta vizitonte këshilltarin bashkiak, tre o katër vite më parë, ajo i kishte njëzet e tre. Atëbotë ishte ende e gjallë nëna e saj. Ishte më e qetë atëherë. Për pak kohë nuk kishte marrë mësime të këngës?

Pra do të martohet me këtë mësimdhënës historie. Pse e bën këtë gjë? E dashuar domosdo që nuk është. Ai as duket të jetë shumë i pasur. Çfarë martese do të jetë kjo vallë? Eh, një martesë si gjithë të tjerat. Ç'rëndësi ka. Ndoshta nuk do ta shoh më këtë vajzë, tani që nuk kam pse të vij më në këtë shtëpi. O Zot, sa njerëz të tjerë, edhe më të dashur për mua se ajo, nuk i kam parë më!

Teksa këto mendime ia kalëronin mendjen, Mariana kishte nisur të fliste për të ndjerin me një ngulmim të tillë, a thua se fakti i thjeshtë i vdekjes e kishte bërë atë në çast një njeri të rëndësishëm. Pra, i kishte vërtetë vetëm pesëdhjetë e katër vjet? Natyrisht, me të gjitha ato travaje e zhgënjime, me gruan që dergjej gjithmonë dhe me të birin që i hapte aq shumë telashe! Ashtu, kishte Mariana një vëlla? Sigurisht. Po ia kishte thënë këtë gjë Fridolinit herë të tjera. Vëllai i saj tani jetonte diku në ndonjë anë të botës; në dhomëzën e Marianës ishte një pikturë të cilën ai e kishte bërë kur ishte pesëmbëdhjetë vjeç. Kishte në qendër një oficer që vraponte me kalë sipër një kodrine. Babai gjithmonë kishte bërë sikur s'ia kishte zënë syri atë pikturë. Por ishte një pikturë e bukur. Në rrethana më të përshtatshme, vëllai sigurisht do të kishte pasur sukses.

Si flet ashtu e përndezur, mendoi Fridolini, dhe duket sikur sytë i flakërojnë! Zjarmi? Edhe mundet. Është dobësuar kohët e fundit. Ndoshta ka prekje në mushkëri.

Vazhdonte të fliste, por dukej sikur nuk donte t'ia dinte se më kë po fliste, madje dukej sikur fliste me veten. Vëllai kishte dymbëdhjetë vjet që nuk vinte në shtëpi, po, ishte ende fëmijë e vogël ku ai ishte zhdukur pa pritur e pa kujtuar. Katër pesë vite më parë, në Krishtlindje, kishte arritur për herën e fundit një lajm për të nga një qytetare italiane.

Për çudi, asaj Mariana ia kishte harruar emrin. Vazhdoi kështu ende për njëfarë kohe të fliste për gjëra pa kuptim, pa qenë nevoja të fliste, thuajse pa lidhje, çapraz, gjersa befas ra në heshtje; tani qëndronte atje vuve, me kokën midis duarve. Fridolini ishte i lodhur dhe sidomos ishte i mërzitur, priste me padurim të vinte dikush; të afërmit ose i fejuari. Heshtja sundonte pamëshirshëm në dhomë. Kishte përshtypjen se edhe i vdekur heshtte njësoj si ata; jo pse tashmë ai e kishte të pamundur të fliste, por me qëllim, madje me një kënaqësi të shtirur e të ligë.

Fridolini ia hodhi një shikim anësor, pastaj tha: "Megjithatë, siç kanë ardhur punët tani, zonjusha Marianë, është një gjë e mirë që ju nuk do të rrini më në këtë shtëpi," e pastaj ajo e çoi pak kokën, por pa ia hedhur shikimin Fridolinit,"i fejuari juaj do të jetë shumë shpejt në krye të një katedre; për këto gjëra në fakultetin e letërsisë ka shumë më tepër mundësi se tek ne në mjekësi." U kujtua se vite më parë kishte ëndërruar edhe ai për karrierë universitare, por kishte përfunduar duke zgjedhur ushtrimin e lirë të profesionit, për natyrën e tij kjo ishte një jetë më e rehatshme; dhe në atë çast iu duk vetja më pak i rëndësishëm se shkëlqesia e tij doktor Roedriger.

"Këtë vjeshtë shpërngulemi," tha Mariana me indiferencë,"e kanë kërkuar në Universitetin e Gottingas."

"Ah," ia bëri Fridolin dhe donte të gjente njëfarë mënyre për ta uruar, por iu duk e pavend në atë çast e në atë rrethanë. Ia hodhi një shikim dritares së mbyllur dhe, pa i kërkuar asaj leje, a thua se ushtronte një të drejtën e tij si mjek, e hapi dhe e la të lirë të hynte ajrin, i cili ndërkohë ishte rënduar tepër. Hyri një ajër pranveror dhe dukej sikur ai mbartte me vete aromën dehëse të pyjeve të largët të cilët po zgjoheshin nga gjumi dimëror. Kur e ktheu kokën, pa sytë e Marianës të ngulur në mënyrë pyetëse te ai. Ai iu afrua më ngat dhe e kqyri: "Shpresoj se ajri i freskët ju bën mirë. Tashmë moti është ngrohur mjaft, dhe mbrëmë natën..." gati sa nuk tha: jemi kthyer në shtëpi nga balloja me maska në një shtrëngatë bore, por shumë shpejt e përpiu fjalinë dhe shtoi: "Mbrëmë natën ishte ende një gjysmë metër borë nëpër rrugë."

Ajo i dëgjoi e etur fjalët e tij. Sytë iu njomën, lotë të mëdhenj i riguan faqeve dhe ajo e fshehur sërish fytyrën midis duarve. Pa dashur Fridolini ia vuri dorën mbi kokë dhe ia ledhatoi ballin. Ndjeu se trupi i saj po fillonte të drithërohej, pastaj Marianën e zuri lemza, fillimisht gati nuk kuptohej, pastaj filloi të shtohej shumë, më në fund duke mos e përmbajtur më dot veten. Sa çel e mbyll sytë ajo u çua nga stoli dhe shkoi te Fridolini, ia ledhatoi atij gjunjtë dhe ia kundronte fytyrën. Pastaj e shikoi me sy të çakërritur, të pezmatuar nga dhimbja dhe ia pëshpëriti këto fjalë: "Nuk dua të shpërngulem prej këndej. Edhe nëse ju nuk vini më këtu, edhe nëse nuk jo shoh kurrë më; dua të jetoj pranë jush."

Fridolini më shumë u emocionua se u befasua; pasi ai e kishte ditur gjithmonë se ajo ishte e dashuruar me të, ose besonte se ishte e dashuruar.

"Çohu, Marianë," tha ngadalë, u përkul drejt asaj, e ndihmoi lehtas të çohet dhe mendoi: natyrisht kemi të bëjmë edhe me pakëz histeri. Ia hodhi fluturimthi një shikim babait të vdekur. Kush mund të thotë se ai nuk dëgjon gjithçka, mendoi. Ndoshta ka vdekur sa për sy e faqe ? Ndoshta të gjithë vdesin sa për sy e faqe në orët e para pasi kanë dhënë shpirt. E mbante Marianën midis krahëve, por njëkohësisht disi të larguar prej vetes, e puthi gati pa dëshirë në ballë, dhe ky veprim iu duk pakëz qesharak.

Iu kujtua vetëtimthi një roman të cilin e kishte lexuar shumë vite të shkuara, ku një djalosh, pothuaj fëmijë, ishte joshur ose pothuaj ishte dhunuar, pranë shtratit të vdekjes së nënës së tij nga një mikeshë e sëmës. Në të njëjtin çast, pa e ditur pse, u detyrua të mendonte për të shoqen. Ndjeu të provonte një ndjesi hidhësie kundrejt Albertinës dhe një ankim të pazëshëm kundër zotërisë me valixhe udhëtimi të verdhë në shkallët e hotelit në Danimarkë.

E tërhoqi më fort pranë vetes Marianën, por nuk provoi as më të voglën drithërimë; përkundrazi, flokët e saj të thatë e pa shkëlqim dhe aroma amshtë e rrobave të saj ia përftuan një ndjesi ngurimi. Në atë çast ra kambana, u ndje si i çliruar, ia puthi përngutshëm dorën Marianës, pothuaj si një të njohure të rëndomtë dhe shkoi për ta hapur derën. Në prag ia behu doktor Roediger, në kapotë gri të errët, galloshe dhe me çadrën në dorë, me çehre të rëndë në fytyrë dhe të përshtatur me rrethanën.

Të dy burrat shkëmbyen nga një përshëndetje me kokë, më të përzemërt se e kërkonin marrëdhëniet e tyre të vërteta. Hynë pastaj në dhomë, Roediger ia shprehu ngushëllimet Marianës pasi ia kishte hedhur një shikim të hutuar të vdekurit; Fridolini shkoi në dhomën pranë për të përpiluar çertifikatën e vdekjes, e çoi pak flakën e llambës me vajguri sipër tavolinës së shkrimit dhe shikimi i tij ra mbi pamjen e oficerit me uniformë të bardhë që, duke vërtitur shpatën, mësynte përgjatë kodrinës kundër një armiku të padukshëm. Pamja ishte rrethuar në një kornizë të hollë ari të murrëtyer dhe nuk bënte ndonjë përshtypje më të mirë se një pikturë vaji tejet modeste.

Fridolini, me çertifikatën e të vdekurit në dorë, u rikthye në dhomën ku dy të fejuarit, dorë mbi dorë, qëndronin pranë shtratit të babait të asaj.

Ra prapë kambana, doktor Roediger u çua dhe shkoi të hapë derën e shtëpisë; ndërkohë, me shikimin të ngulur në tokë, me një fill zëri, Marian i tha: "Të dua." Fridolini ia ktheu, duke e shqiptar, jo pa dlirësi, emrin e Marianës. Roediger u kthye me çift pleqsh. Ishin xhaxhai dhe halla e Marianës; u shkëmbyen ca fjalë të rastit, ku ndihej hija e rëndë që prania e një njeriu të vdekur mund të përhap për rreth. Dhoma e vogël brenda çasti u duke si e tejmbushur me njerëz, Fridolini e ndjeu veten të tepërt, prandaj u dorëzua dhe kërkoi të shoqërohej nga Roediger, i cili nuk përtoi t'ia thotë ca fjalë falënderimi dhe të shprehte shpresën e tij se do të takoheshin prapë.