VOAL - Online Zëri i Shqiptarëve - BERMUDATregim nga FARUK MYRTAJ

Deri atë mbrëmje Ajo ishte thjesht njera nga Ne.

Shumë-shumë mund të ishte veç nja dy-tri gishtërinjë më e gjatë, por mbase kështu e rrëfenin këmbët, ajo pjesë e këmbëve që zbulohej prej fustanin që kishte veshur asaj mbrëmjeje pranverore. Kam drojë se tërë kjo përshtypje mbeti për ç'ka ndodhi më vonë, teksa ajo u pa për herë të fundit teksa kalonte përmes "bermudës" së qytetit tonë. Nuk ngul këmbë se tregoj "të vërtetën e vetëm të vërtetën" përballë Ligjit që ndërron shpesh e as përpara Zotit që është Një dhe i Pëhershëm, por jam gati të dëshmoj, deri edhe në Gjyqin e Fundit, se nuk ishte diferenca me "dy-tri gishtrinj" arsyeja e përfoljes.

Kam shpresë se nuk e teproj teksa ju ofroj një skicë të lehtë të qytetit tonë. Jo thjesht si vendngjarje (kurrë nuk u jap rëndësi vend-ndodhjeve, veshjeve dhe të ngrënave të personazheve) por ngaqë vetëm aty, në një mjedis të tillë, mund të ndodhin pikërisht këto gjëra. Jetët e njerëzve aty nxitojnë të shfaqen e rrëfehen si në teatër. Ngjizen, ngrihen e rrëzohen brenda hapësirës të zgjedhur nga regjisori e skenografi dhe shikuesit nuk i mbetet tjetër veç të besoj atë që i ofrojnë në skenë.

Qyteti ndodhet midis tri kodrash. Në njerën prej tyre ngrihet spitali dhe materniteti, në tjetrën kisha dhe xhamia, teksa në të tretën janë vendosur burgu dhe varrezat. Banorët, që ngjisin njerën nga të tri kodrat për të arritur në shtëpitë e tyre, të gjithë duhet të zbresin në shëtitoren e vetme, e cila e ndalë frymën në qendër të qytetit. Nuk mund të dalësh e të nisesh për diku e të kthehesh, pa kaluar në këtë shesh, më i madhi në qytet.

Të gjitha dritaret e ndërtesave dhe zyrave përqark sheshit duket sikur përgjojnë vendin ku takohen tri rrugët që ngjiten e zbresin nga tri kodrat, me rrugën e madhe, të vetmen që vjen prej jashtë qytetit. Në të gjitha orët e ditës dhe të natës shkallët e jashtme të atyre pak pallateve, dyqaneve, njësive tregëtare, këpucarisë, berberanës, orëndreqsit, bulmetores, bankës së kursimeve, magazinës ushqimore, postë-telegraf-telefonit, dentistit, zyrës së të plotëfuqishmit dhe banjave publike që zbresin për tek përroi që rrjedh nën qytet, janë plot me njerëz. Atë ulen diku aty përqark dhe rrijnë e vështrojnë gjithçka që lëviz nëpër qytet.

Të sapofejuarit, ata që martohen apo divorcohen, ata që shkojnë tek zyra e të plotëfuqishmit dhe pastaj për në burg, ata që barten për në siptal pastaj për në varreza, të gjithëve u duhet të shfaqen në këtë shesh. Për të shkuar në punë e për tu kthyer prej andej, duhet të kalosh aty dhe autobuzi i vetëm që vjen një herë në javë nga qyteti më i afërm dhe një herë në muaj nga kryeqyteti pikërisht ay ndalet. Pasi presin e përcjellin të ardhurit, miqtë e vizitorët, vendasit ngjiten përsëri tek shkallët dhe bëjnë sehir njeri-tjetrin.

Për ne, femrat e këtij qyteti, shëtitorja dhe vetë sheshi, nuk është veçse një pasqyrë ku ne vështrojmë veten me syrin e të tjerëve. Nuk e kemi aq të lehtë të shfaqemi përmes kësaj Bermude që përshkrova më sipër...Nuk e merrni dot me mend se çdo të thotë të gjendesh në syrin e kësaj vëmendjeje. Pikërisht në këtë qerthull u shfaq për herë të fundit Ajo...

Ajo doli në rrugën pranë shtëpisë së saj pak pasi kishte rënë muzgu.

Ishte ajo që dinim, po ai trup që kishim parë Ne, shoqet e saj, stolisur me një fustan pranveror të lehtë, të cilin nuk se e vishte për të parën herë, por asaj mbrëmjeje ishte shkurtuar dy-tri gishtrinj. Mbase ky shkurtim i shfaqi më qartë këmbët e saj dhe bëri që Ajo të mbetej në përfytyrimin tonë paksa më e gjatë se Ne të tjerat.

Ajo dukej e qetë në veprimin e saj. Shkurtimi i fustanit posaçërisht për atë mbrëmje dhe dalja në rrugë, vuri në dukje edhe njerën nga të veçantat e trupit të saj, gjunjët e rrumbullaktë. Gjunj si të të tjerave ishin, ashtu si mermeri që thuhej se kishte përdorur da Vinçi për të gdhendur kryevprën e tij; d-tri skultporë të tjerë e kishin parë dhe e kishin shpërfillur. Leonardo i kishte dhënë formën që mbeti përgjithnjë.

Nuk dinim gjë për atë që do të ndodhte. Ajo nuk na kishte thënë. Asnjë fjalë. I vetmi shkak që bëri ta ndjenim kur ajo po dilte nga shtëpia e saj, me fustanin pak sa të shkurtuar, ishte se edhe vetë do të dëshironim t'ja mbushnim mendjen vetes për të bërë të njëjtin veprim si të sajin. Secila prej femrave të tjera në këtë qytet do ta dëshironte këtë gjë, por asnjera nuk guxoi.

Mbase pikërisht kjo pafuqi, kujdesi ynë për të mos rrezikuar, bindja e shfaqur si urtësi dhe mirësjellje nga ana jonë, e pati shtyrë Gridën drejt atij veprimi të guximshëm, që fillimisht mund të dukej si gjest kryeneç. Në të vërtetë, shkurtimi me dy tri gishtrinj i fustanit, po të krahasohet me minifundet e sotme, me fundet deri në ije të çarë, me zbulimin e kërthizës së barkut, për të mos kujtuar pastaj pothuaj-nudot, ishte një ndryshim fare i vogël, një gjest aq i papërfillshëm sa, tani, pas disa vitesh nga ajo mbrëmje, tingëllon si diçka për të qeshur. Tashmë, jo vetëm bukuria natyrore që nuk ka pse fshihet më por, me njëqind mënyra, me njëmijë mjete, ç'nuk bëhet që të ajo të shfaqet edhe atje ku s'është. Për paradat e modës dhe festivalet e bukurisë nuk kursen askush, madje edhe vendet tmerrisht të varfra, edhe pse rrobat që reklamohen në to më shumë e zbulojnë se sa e veshin trupin e femrës. Atëherë, në kohën e Saj, ishte tjetër...

Edhe unë, si gjithë shoqet e saj të shkollës, kisha vënë re bukurimin e fytyrës së Saj. Një si përskuqje i binte në fytyrë dhe sikur i kullonte më pas në rrëpirat poshtë qafës, në vijën midis gjoksit, në ijet e saj nën rroba, për tu rishfaqur sërish në pulpat e kolme pa tepri të këmbëve të saj. Tërë femrat e qytetit e nuhatën në çast se ç'do të ndodhte në sheshin qendror asaj mbrëmje. Papritmëritë me njerëzit vështirë se parashikohen. Nuk janë si ato që ndodhin me tajfunet, hurrikanet apo stuhitë e tjera të rënda. Aq më shumë kur bëhet fjalë për femrën. Me femrën në qytetin tonë që sikur lundron frikshëm për tek bermuda tek sheshi. Tërë lundërtarët, gjer edhe lexuesit e librave me lundrime e aventura detare, e kanë një ide për rreziqet për anijet që lundrojnë në ujrat e Bermudës...

Megjithatë, Ajo kapërceu rrugicën e shtëpisë dhe bëri për nga qendra. Unë i shkova pas me të njëjtin hap, me të njëjtën qetësi e mënyrë të mbajtjes ulur të kokës, pa shprehur asgjë të veçantë. Vërtetë që s'kisha të bëja fare me të. Kisha veshur rrobat e përditshme, për të cilat nuk kishin vërejtje as prindërit, as mësuesit e as drejtoria dhe, ta merr mendja, nuk mbaja asnjë përgjegjësi për ç'kishte ndryshuar në veshjen e saj. Të gjitha Ne, kishte kohë, nuk po i bënim ballë bukurisë së moshës, por ndryshimi qëndronte se Ajo kishte vendosur t'i hapte rrugë kësaj ndjesie. Po vishej ndryshe, harxhonte më shumë kohë përpara pasqyrës dhe Ne e prisnim prej kohësh këtë veprimin e fundit, shkurtimin e fustanit. Në mos atë mbrëmje, do të ndodhte një ditë a një javë a një muaj më pas, por s'mund të mos ndodhte. Në mos unë, një tjetër prej nesh, vajzave të tjera të qytetit, do të rastiste ta shihte mbrëmjen kur ajo do të dilte me fundin e shkurtuar dhe është naivitet të pyesësh se si ky lajm ishte shpërndarë kaq rrufeshëm paskësaj...

Ajo doli dhe nuk e pa të udhës të shfaqte ndopak vëmendje se ç'njerëz ndodheshin në rrugicë atë orë. Nuk di pse po besoja se, për syrin e saj, isha shndërruar në një njeri të padukshëm. Mbase thjesht për arsyen elementare që përmenda pak më sipër: secila prej Nesh do të dëshironte të ishte në vendin e Saj.

Syri m'a qartësoi konturin e trupit që sfidonte atë mbrëmje dhe pas pak fitova qetësinë e mjaftueshme për të vënë re se ç'kishte ndryshuar realisht në veshjen e saj. Sikur më erdhën në ndihmë edhe duart e saj që herë pas here shkonin atje ku i ishte zbuluar gjuri. Apo, në atë mënyrë, dëshironte të bindej se e kishte shkurtuar fundin e fustanit? Vuante endÃ¨ pasigurinë e vazhdimit apo jo të shëtitjes vetmitare deri në qendër? Apo bluante më tej mëdyshjen e kthimit në rrugicën më të parë?

Në mënyrën si hidhte hapin, ndjehej vendosmëria. Deri në lëvizjet më të vogla. Me një gëzim trishtak, u sigurova se nuk kishte ndërmend të kthehej. Askurrë nuk e kam menduar të keqen e saj. Në fund të fundit, Ajo ishte dy-tri gishtrinj më e gjatë se secila prej nesh dhe shkurtimi me po këtë diferencë, dy tri gishtrinjë, i fustanit të saj, nuk i ndryshonte fare raportet midis saj dhe nesh.

Ndryshimi u vu re edhe nga më i pari që rastisi të gjendej në rrugicën pranë shtëpisë së saj. Me një shpejtësi të papërfytyrueshme, ndryshimin e kishin marrë vesh gjithë ata që u gjendën jashtë atë orë. Megjithatë, nuk dëshmoj dot se kush e shpërndau këtë lajm. Ajo vetë u bë më e shkathët, më e gjallë, kur vuri re tërheqjen e vëmendjes tek tjetri. Mu duk sikur mezi kishte pritur vënien në funksion të këtyre enëve komunikuese. Gjithnjë e më e vendosur vazhdoi të ecte përgjatë rrugicës që sigurisht nxirrte në rrugën kryesore. Gjithëshka frymore ishte kthyer me vështrim nga Ajo. Tërë ai ngulim njerëzor i asaj mbrëmje më shtyu të besoj se qytetim ynë ishte populluar jo me njerëz por me lule dielli. Të gjithë zhvendoseshin e rrotulloheshin me vështrimin nga Ajo.

Nuk di pse, ndjeja dëshirën e papërballueshme, tmerrësisht të paevitueshme, për tu gjendur atje ku duhej. Atje ku ishte Ajo. Nxitoja, dredhoja rrugicave, kapërceja muret, për ta kundruar nga pika të ndryshme. Herë përpara, herë diku pas saj. Nuk guxoja t'i isha afër. Po. S'mund të mos e dëshmoj edhe këtë drojtje.

Por nuk jam unë që e pëshpërita dhe e bëra lajm zbulimin me dy gishtrinjë të gjunjëve të saj. Kush e di me ç'lloj krahësh, fërfërima e fustanit të saj fluturoi dhe mbrriti tek ata që ishin ulur tek shkallët, disa minuta më përpara se Ajo vetë të arrinte atje. Më besoni për këtë. Dëshmoj sot. Nuk më thirrri kush për të dëshmuar. Kurrë. Kërkova të rrëfehem vetë. Dhe, mos prisni të dëshmoj atë që s'ka ndodhur. Dëshmoj sot...dhe kurrë më.

Njerëzit e ndenjur shkallëve prisnin që të shfaqej aty, në syrin e bermudës. Midis atyre që bënin sehir spikaste e qeshura e Lulëzimes, asaj torollakes së post-telegrafës, të bijës së Plotë-Fuqishmit të qytetit. Kukurisja e saj m'u duk si e pulave që gjejnë rast të trimërohen në sy të gjelave, kur ata nuk kanë ngÃ¨ të bëjnë gjelin për të. Pashë edhe Pjetrin, postierin e urtë, më të pafjalin e qytetit, edhe ato minuta me fytyrën e pashprehje. Mbase prandaj nuk prekej nga gëzimet e as nga hidhërimet e telegrameve që shpërndante. Tek shkallët e berberanës u pa edhe e para femër që thuhej se dëshironte të bëhej berbere. Olja do të kishte pasur qejf të merrej me mjekrën e ndonjë burri dhe, kur në shesh u ndje frymëmarrja e nxituar e sehirxhinjve dhe tërë klientët e berberhanes, edhe ata me mjekër me shkumë, gjysmë të rruar, dolën tek shkallët, Olja pa pasur frikë se do të merreshin me të, u bashkua me ta. Tek stoli përbri Arkës së Kursimeve ku qytetarët paguanin faturat për llampën e ndriçimit dhe ujit, rrinte Haladini, korrieri i pushtetit. Ai shpërndante netëve njoftimet e Të Plotëfuqishmit. Para disa vitesh I Plotëfuqishmi i kishte dhënë një zarf, brenda të cilit ishte urdhëri për arrestimin vullnetarisht të të birit. Hajadini shkoi në shtëpinë e tij, trokiti tek dera si në shtëpinë e një të panjohuri, ia dorëzoi fletë-arrestin të birit dhe u kthye përsëri tek stoli pranë zyrës së Të Plotëfuqishmit, i gatshëm për të shpërndarë zarfa të tjerë.

Ajo, pa u nxituar, po zhvendosej për atje ku e prisnin. Unë vazhdoja ta ndiqja nga pas. Në sigurinë e hapit të saj m'u duk se shprehej kënaqësia që rruga kalonte pikërisht atje, në qendër. Kur po i afrohej frymëmarrjeve të shpeshtuara që e prisnin, vura re se Ajo preku edhe një herë fundin e fustanit. Për tu bindur se ia vlente ta çonte punën e nisur deri në fund? Vendosmëria e atij gjesti u përcollë gjer tej rrugicave dhe rrugëve, tek vështrimet në ankth të vajzave dhe grave pas perdeve të dritareve. Nuk di pse, besoja se Ajo e dinte me mijëpërqind gjurmimin prej meje dhe përgjimin e dridhshëm prej të tjerave pas perdeve. Nuk kishte si shpejgohej ndryshe pse Ajo nuk harroi të shkelte çdonjerën prej rrugëve të qytetit. Për ta bërë këtë iu desh të kalonte disa herë në qendër, për t'i ngjitur, e pastaj për t'i zbritur, të tria rrugët që çonin në të Tri Kodrat që qarkonin qytetin. Unë e ndiqja papushim. Dhe, papushim, kujtoja bisedën e shkurtër me të, gjatë orës së fundit të edukimit fizik.

"E di ti që ke këmbët më të bukura të klasës?!"

"Vetëm të klasës?!"

"I ke vërtetë, nuk bëj shaka..."

"E di, e di, se këmbët e mia janë."

"Të tuat, por të tjerët t'i shohin!"

"Eh, kush na i sheh... Të tjerët shohin fustanet dhe fundet tona. Ato po!"

"Kujdes se vjen një ditë...", i pata thënë. Kot së koti. Pa pasur ndërmend gjë tjetër. Nuk kisha ndonjë përvojë më shumë e as kisha pse paralajmëroja diçka që nuk e shkoja ndërmend se do të guxohej të ndodhte një ditë..

"Vjen një natë thuaj..." shtoi Ajo, e vendosur.

Mbase prej atij çasti do t'i ketë lindur mendimi ta shkurtonte me dy-tre gishtërinj gjatësinë e fustanit që do të vishte asaj mbrëmjeje pranvere. Nuk di pse isha pothuaj e sigurt se nuk e kishte prerë fundin e fustanit. Besoja mijë përqind se vetëm sa e kishte palosur dhe, më pas, e kishte hekurosur palën. Sidoqë të shkonte puna, mbase do t'i duhej ta zgjaste përsëri. Kështu mund të guxonim të gjithë ne femrat asokohe. Përgjysëm.

E la për herë të tretë qendrën e qytetit, teksa në ajër ndjehej një si kundërmim qerpikësh dhe vetullash të djegura prej vështrimeve të njerëzve që bënin sehir atë. Bëri për nga rruga që çonte në spital, e fundit kjo në të vërtetë, tashmë paksa e lodhur dhe disi e trishtuar për atë që kishte marrë përsipër. Është ai çasti kur një çast i vetëm e dallon pjekjen nga djegja, dhe vetëm një akt më shumë e ndan fitoren nga humbja. Kishte ngjitur rrugën që çonte në burg dhe në varreza, pastaj edhe atë që shpinte për tek kisha dhe xhamia, i kishte zbritur të dyja, dhe pikërisht tani, teksa ngjitej kodrës së tretë, mbase edhe Grida, e turbulluar njëlloj si unë dhe femrat e tjera të qytetit, u kujtua se pranë spitalit ndodhej edhe materniteti.

U kthye në të kundërt, për një çast. Me vërtik. Pikërisht kthimi, mbase më shumë se shkuarja deri në fund e kësaj rruge, ishte rrënues. Shkelja në atë rrugë e bënte të motivuar dhe njëherësh të pafalshëm atë fustan të shkurtuar mbi gju.

"Vetëm tani mos u kthe!", doja t'i bërtisja, por ishte tepër vonë për t'i treguar se e kisha ndjekur prej fillimit. "Të kthehesh tani, është si të mos kesh bërë asgjë kësaj mbrëmjeje..."

Nuk dha asnjë shenjë që më kishte parë, pra as dëgjuar më kishte, edhe pse vazhdoi të ecte vendosmërisht, për tu shfaqur përsëri në qendër. Bermudës nuk duhej t'i ikte. Nuk mund t'i shmangej.

Në të vërtetë dukej e lodhur, por nuk besoj se ndjehej edhe e dëshpëruar. E pashë të nxitonte hapin, që tashmë sikur gjëmonte. Më duhej t'i mbyllja veshët, pastaj m'u bë se duhej të mbyllja edhe sytë. A thua ishin të pamundura, të gjitha sa kërkoja të bëja për të shpëtuar veten? E tronditur nga vështrimet e pas-perdeve dhe e të ulurve tek shkallaret, nga e qeshura injorante e Lules budallaqe, nga goja e çapëlyer prej të habituri e postierit Pjetër dhe sidomos nga trishtimi i mbytur në lotë tek sytë e së dëshiruarës për berbere, Olja, provova ndjesinë se, po të isha në vendin e Saj, do të isha rrëzuar, pa frymë, e rrënuar.

"Ti duhet të vazhdosh, ti duhet të mbahesh...E ke nje detyrim edhe prej nesh, ti...!", thashë me zë. Edhe pse isha e bindur se nuk do të më dëgjonte.

Ajo çau vërtik përmes sheshit, si duke u përpjekur të shkulte shigjetat e vështrimeve të ngulura tek gjunjtë e saj. EndÃ¨ e fortë, nuk e jepte veten, edhe pse unë, që e kisha ndjekur prej kur doli nga shtëpia, isha e sigurt se po i shteronin fuqitë dhe se po i venitej dëshira për të vazhduar. E vetmja gjë që mbase e mbante në lëvizje ishte fakti që po i afrohej fundit të zgjedhur prej saj. Tek bermudet nuk kishte si bënte ndryshe. Përderisa kishte arritur deri aty...

Një çast më vonë, kur pashë hakërrimin e kureshtisë së pacipë të njerëezve nëpër shkallaret, shtyrë edhe prej merakut që regëtinte nga vështrimet që depërtonin perdeve të dritareve, ndjeva shtysën t'i kujtoja se kishte bërë shumë.

"Ti mund të kthehesh, i pëshpërita. Nuk është e thënë t'i bësh ti të gjitha..."

Po e përjetoja ngashërueshëm këtë gjendje mirënjohjeje dhe dëshiroja që Ajo ta mirrte vesh se unë e kisha ndjekur nga pas, edhe pse nuk gjeja dot fuqi ta bërtisja këtë. Ishim aty, në sheshin e madh të qendrës së qytetit. Nuk guxova t'i flisja në prani të atyre që vazhdonin ta përgjonin dhe t'i lagnin me vështrime këmbët e saj, përreth gjunjëve të përskuqur, që ishin bërë edhe më të bukur tashmë.

S'mund të ishin veçse metrat e fundit të lundrimit të saj të fundit, në dallgët e marrëzisë së pa adresuar që ngrihej prej bermudës. Ajo ishte pak hapa më tej, ishte shumë lehtë për t"˜i folur, madje edhe për ta prekur, për ta kurajuar, këshilluar apo ndërmendur. Por nuk guxova. Kaq gjë mund ta kisha bërë. Mundej. Së paku nëpërmjet gulçeve që po ma merrnin frymën, duhej t'i kisha arritur t'i thosha diçka.

"Mjaft, mjaft, dÃ¨! Nuk i sheh ata? Nuk e ndjen frymëmarrjen gëlltitëse të Bermudës?"

Nuk kishte përse humbte në misterin e squllët të asaj bermude qytetëse. Ajo, qoftë edhe si dëshmi, nuk duhej të rrezikohej deri në atë farë feje.

U rropata, u hëngra me veten, gjer në çastin e fundit, por nuk u kandisa t'i thërrisja, ta kujtoja se sidoqoftë mund të kthehej, të kthehej pas, ose të dredhonte nëpër muzg, të futej në ndonjë nga ato oborret e shtëpive përdhese aty pranë, pastaj le të kapërcente ndonjë nga gardhet e ulët për në ndonjerën nga rrugicat me dalje tjetërkund. Nuk munda. Mbase ngaqë isha e bindur se Ajo nuk ishte ndonjë barkë e gjendur rastësisht në atë vend kurthi të rrezikshëm. Nuk shkova ndërmend për asnjë çast se Ajo ishte ndonjë lundërtar i papërvojë, që s'e merrte me mend ku e kishte shtyrë deti i trazuar. Dukej së largu, ishte anije me vela të mëdha e të ngritura, madje me disa busulla, e nisur për të kaluar pikërisht aty, mes trekëndëshit të Bermudës.

Më ishin mjegulluar sytë, le të pranoj tani se isha përlotur, si tërë sytë e femrave të tjera pas perdeve, në dritaret e dhomave me drita të shuara. Më tej, s'mbaj mend kthjellët. Diçka duhej të kishte ndodhur, edhe pse unë s'po shihja gjë. Pas një përhumbjeje, nuk di sa zgjati kjo, dëgjoja zëra të alarmuar dhe ca rrokëzime fjalësh që përcillnin lajmin se Ajo nuk po dukej më. Dikush këmbëngulte se e kishte parë të rrëzohej tek këmbët e stolit ku ende rrinte Hajdini, por kurrkush nuk dëshmoi për ndonjë zarf prej tij. Një tjetër shtonte se Ajo ngulmoi të arrinte deri tek Arka e Kursimeve, edhe pasi ishte rrëzuar. Gjunjazi, kishte bërë edhe më përpara. Sikur kishte për të paguar ndonjë faturë atje, tha dikush. Për kë, për çfarë të paguante? Në emër të kujt? Kaq i madh të ketë qenë çmimi?

As të nesërmen, as në ditët më pas, nuk e pa njeri. Mungesa ndjehej, por askush nuk kishte ngÃ¨ të pyeste për të. Të interesohesh do të thotë të të pyesin dhe të presin diku. Ajo e asaj mbrëmje nuk i vjen për osh kujtesës së askujt në këtë qytet. Gjersa s'ka vesh për të dëgjuar, bën mirë që edhe ti të heshtësh, më thanë mua. Ata që shfaqeshin të interesuar për historinë e Saj, merreshin me ngjarjet e rëndomta të ditëve të tjera. Vetëm me gjestin e saj të asaj mbrëmjeje jo.

Në këtë funeral heshtjeje mori pjesë gjithë qyteti. Ne, shoqet e saj, dhe tërë vajzat e qytetit, dolëm në rrugë shumë kohë më vonë. Edhe pse me kaq vonesë, na bëhej sikur bartnim arkivolin e saj, edhe pse nuk besuam se ajo nuk ishte më. Në të vërtetë askush nuk e pa më me sy. Sikur e shëtitëm deri aty tek majëkodra ku ngrihej kisha dhe xhamia, pastaj e zbritëm tëposhtë, ndalëm për pak çaste në shesh, në qendër të qytetit, për ta përcjellë pastaj deri tek kodra tjetër ku ndodheshin burgu dhe varrezat. Rrugën e tretë, atë që çonte tek spitali dhe materniteti as që e shkuam ndërmend.

Prej asaj mbrëmjeje Ajo mungoi, por asnjë lamtumirë nuk u la. Emri dhe fotografia e Saj nuk u vunë në pllakën e ndonjë varri.

Kjo ngjarje ka ndodhur kohë më parë. Thuajse është është harruar. Nëpërmendet se dikur ka qenë një vajzë, një trushkulur, një nga ato të rrugës, që i mbante fustanet mbi gju. As emri nuk i kujtohet. Edhe kur zihet ngojesh pa të keq, thirret thjesht "Ajo".

Në të vërtetë s'ka asnjë shkak ta kujtojmë. Gocat, vajzat e qytetit, por edhe gratë që i kanë kapërcyer të pesëdhjetat, madje edhe të moshuarat mbajnë fustane dekolte të hapur dhe minifunde, shumë mbi gju.