Unë jam duke lexuar një libër magjepsës të ri të quajtur "Pse Kombet dështojnë". Sa më shumë që e lexon, aq më shumë ti e vlerëson se çfarë marrie është që ne ende jemi në Afganistan dhe sa kemi nevojë për të rindërtuar plotësisht tërë strategjinë tonë të jashtme të ndihmës. Por më intrigues janë fishekzjarret paralajmëruese që autorët vënë në lidhje me Amerikën dhe Kinën.
Me bashkautorë ekonomistin e M.I.T. (Massachusetts Institute of Technology, shënim i përkthimit) Daron Acemoglu dhe shkencëtarin politik të Harvardit James A. Robinson, shkrimi "Pse kombet dështojnë" argumenton se çelësi diferencues në mes vendeve janë "institucionet". Kombet lulëzojnë kur ata zhvillojnë institucionet politike dhe ekonomike "përfshirëse", dhe dështojnë kur institucionet bëhen "përjashtuese" dhe i përqëndrojnë pushtetin e mundësitë në duart e vetëm disave.
"Institucionet përfshirëse ekonomike që zbatojnë të drejtat pronësore, krijojnë një fushë të nivelit të lojës e i inkurajojnë investimet në teknologjitë e reja dhe aftësitë janë të favorshme për rritjen ekonomike sesa institucionet ekonomike përjashtuese që janë të strukturuara për nxjerrjen e burimeve nga shumëkund prej vetëm disave", shkruajnë ata.
"Institucionet përfshirëse ekonomike, nga ana e tyre, janë të mbështetur nga dhe japin mbështetje për institucionet përfshirëse politike", që "gjerësisht shpërndajnë pushtetin politik në mënyrë pluraliste dhe janë në gjendje për të arritur sasi të caktuar të centralizimit politik deri sa të krijojë ligjin dhe rendin, themelet e të drejtat e sigurta të pronësisë, si dhe një ekonomi tregu gjithëpërfshirëse. "Në anën tjetër, institucionet përjashtuese që e përqëndrojnë pushtetin politik në duart e një pakice i përforcojnë institucionet përjashtuese për të mbajtur pushtetin ekonomik.
Acemoglu shpjegoi në një intervistë se pikë kryesore e tyre është që kombet lulëzojnë kur ato ndërtojnë institucione politike dhe ekonomike që "nxitin" fuqizim dhe mbrojnë potencialin e plotë të çdo qytetari për të rinovuar, investuar dhe zhvilluar. Krahaso sa mirë Evropa Lindore e ka bërë që nga rënia e komunizmit me vendet postsovjetike si Gjeorgjia apo Uzbekistani, ose Izraeli kundrejt shteteve arabe, apo Kurdisanti kundrejt pjesës tjetër të Irakut. Është e gjitha në institucione.
Mësimi i historisë, argumentojnë autorët, është se ju nuk mund të orientoni ekonominë tuaj drejt në qoftë se ju nuk orientoni politikën tuaj drejt, çka është arsyeja pse nuk e kuptojnë nocionin se Kina ka gjetur formulën magjike për të kombinuar kontrollin politik dhe rritjen ekonomike.
"Analiza jonë", thotë Acemoglu, "është se Kina po përjeton rritje nën institucionet përjashtuese - nën kthetrat autoritare të Partisë Komuniste, e cila ka qenë në gjendje për të monopolizuar pushtetin dhe mobilizuar burimet në shkallën që ka lejuar për një hov të zhvillimit ekonomik duke filluar nga një bazë shumë e ulët ", por kjo nuk është e qëndrueshme, sepse ajo nuk kujdeset për shkallën e "shkatërrimit kreativ" që është kaq jetik për novacion dhe të ardhura më të larta.
"Zhvillimi i qëndrueshëm ekonomik kërkon novacion," shkruajnë autorët, "dhe novacioni nuk mund të ndahet nga shkatërrimi krijues, 'i cili zëvendëson të vjetrën me të renë në fushën ekonomike dhe gjithashtu destabilizon marrëdhëniet ezistuese të pushtetit në politikë."
"Nëse Kina nuk bën tranzicionin në një ekonomi të bazuar në shkatërrim krijues, rritja e saj nuk do të zgjasë," argumenton Acemoglu. Por ju a mund të imagjinoni një 20 vjeçaru të dalë nga kolegji në Kinë t'i lejohet për të filluar një kompani që sfidon një sektor të tërë të kompanive shtetërore kineze të financuara nga bankat shtetërore? - pyet ai.
Pikëpamja post-9/11 se çfarë e mundonte botën arabe dhe Afganistanin ishte një mungesë e demokracisë nuk ishte e gabuar, thotë Acemoglu. Ishte i gabuar mendimi se ne lehtë mund ta eksportojmë atë. Ndryshimi demokratike, që të jetë i qëndrueshë, duhet të dalë nga lëvizjet në terren," por kjo nuk do të thotë se nuk na mbetet se çfarë të bëjmë," shton ai.
Për shembull, duhet të qëndrojmë larg nga ndihma ushtarake për regjimet si Egjipti dhe në vend të tyre të përqëndrohemi në aftësimin e më shumë sektorëve ku shoqëria të kenë një rol në politikë. Tani për tani, do të argumentoj unë, ndihma jonë e jashtme në Egjipt, Pakistan dhe Afganistan është me të vërtetë një haraç që ne u paguajmë elitave të tyre që të mos angazhohen në sjellje të këqija. Ne kemi nevojë për ta kthyer atë në karrem.
Acemoglu sugjeron se në vend që t'i japim Kajros një ndihmë tjetër ushtarake $1,3 miliardë që vetëm përforcon një pjesë të elitës, ne duhet të insistojmë që Egjipti të krijojë një komitet që përfaqëson të gjithë sektorët e shoqërisë së tij që do të na tregojnë se në cilat institucione - shkolla, spitale - ata duan që të shkojnë ndihmat e huaja, dhe kanë për të dhënë propozime të përshtatshme.
Nëse ne do të japim para, "le t'i përdorim ato për t'i detyruar të hapin tryezën dhe për të forcuar rrënjët në terren," thotë Acemoglu.
Ne mund të jemi vetëm një forcë shumëzuese. Kur të kemi lëvizjet me bazë në terren, atëherë duhet të ndërtojmë institucionet përfshirëse që ne mund t'i zgjerojmë. Por ne nuk mund t'i krijojmë ose t'i zëvendësojmë për ata. Më keq, në Afganistani dhe në shumë shtete arabe, politikat tona kanë dekurajuar shpesh terrenin duke u kapur pas njerëzve të fuqishëm të përshtatshëm. Pra, nuk ka asnjë shumëfishim. Nëse e shumëzoni zeron me 100, ju prapë do të keni zero.
Dhe Amerika? Acemoglu shqetësohet se rritja e madhe e pabarazisë sonë ekonomike po dëmton edhe përfshirjen e institucioneve të Amerikës. "Problemi i vërtetë është pabarazia ekonomike që, kur ajo bëhet e madhe, përkthehet në pabarazi politike." Kur një person mund të mbushë një çek për të financuar fushatën tuaj të tërë, si do të jetë sa përfshirës do të jeni ju si një zyrtar i zgjedhur për të dëgjuar zërat konkurrues?/Skënder Buçpapaj
--
March 31, 2012
Why Nations Fail
By
THOMAS L. FRIEDMAN
I'M reading a fascinating new book called "Why Nations Fail." The more you read it, the more you appreciate what a fool's errand we're on in Afghanistan and how much we need to totally revamp our whole foreign aid strategy. But most intriguing are the warning flares the authors put up about both America and China.
Co-authored by the M.I.T. economist Daron Acemoglu and the Harvard political scientist James A. Robinson, "Why Nations Fail" argues that the key differentiator between countries is "institutions." Nations thrive when they develop "inclusive" political and economic institutions, and they fail when those institutions become "extractive" and concentrate power and opportunity in the hands of only a few.
"Inclusive economic institutions that enforce property rights, create a level playing field, and encourage investments in new technologies and skills are more conducive to economic growth than extractive economic institutions that are structured to extract resources from the many by the few," they write.
"Inclusive economic institutions, are in turn supported by, and support, inclusive political institutions," which "distribute political power widely in a pluralistic manner and are able to achieve some amount of political centralization so as to establish law and order, the foundations of secure property rights, and an inclusive market economy." Conversely, extractive political institutions that concentrate power in the hands of a few reinforce extractive economic institutions to hold power.
Acemoglu explained in an interview that their core point is that countries thrive when they build political and economic institutions that "unleash," empower and protect the full potential of each citizen to innovate, invest and develop. Compare how well Eastern Europe has done since the fall of communism with post-Soviet states like Georgia or Uzbekistan, or Israel versus the Arab states, or Kurdistan versus the rest of Iraq. It's all in the institutions.
The lesson of history, the authors argue, is that you can't get your economics right if you don't get your politics right, which is why they don't buy the notion that China has found the magic formula for combining political control and economic growth.
"Our analysis," says Acemoglu, "is that China is experiencing growth under extractive institutions "” under the authoritarian grip of the Communist Party, which has been able to monopolize power and mobilize resources at a scale that has allowed for a burst of economic growth starting from a very low base," but it's not sustainable because it doesn't foster the degree of "creative destruction" that is so vital for innovation and higher incomes.
"Sustained economic growth requires innovation," the authors write, "and innovation cannot be decoupled from creative destruction, which replaces the old with the new in the economic realm and also destabilizes established power relations in politics."
"Unless China makes the transition to an economy based on creative destruction, its growth will not last," argues Acemoglu. But can you imagine a 20-year-old college dropout in China being allowed to start a company that challenges a whole sector of state-owned Chinese companies funded by state-owned banks? he asks.
The post-9/11 view that what ailed the Arab world and Afghanistan was a lack of democracy was not wrong, said Acemoglu. What was wrong was thinking that we could easily export it. Democratic change, to be sustainable, has to emerge from grassroots movements, "but that does not mean there is nothing we can do," he adds.
For instance, we should be transitioning away from military aid to regimes like Egypt and focusing instead on enabling more sectors of that society to have a say in politics. Right now, I'd argue, our foreign aid to Egypt, Pakistan and Afghanistan is really a ransom we pay their elites not to engage in bad behavior. We need to turn it into bait.
 
Acemoglu suggests that instead of giving Cairo another $1.3 billion in military aid that only reinforces part of the elite, we should insist that Egypt establish a committee representing all sectors of its society that would tell us which institutions "” schools, hospitals "” they want foreign aid to go to, and have to develop appropriate proposals.
If we're going to give money, "let's use it to force them to open up the table and to strengthen the grass-roots," says Acemoglu.
We can only be a force multiplier. Where you have grass-roots movements that want to build inclusive institutions, we can enhance them. But we can't create or substitute for them. Worse, in Afghanistan and many Arab states, our policies have often discouraged grass-roots from emerging by our siding with convenient strongmen. So there's nothing to multiply. If you multiply zero by 100, you still get zero.
And America? Acemoglu worries that our huge growth in economic inequality is undermining the inclusiveness of America's institutions, too. "The real problem is that economic inequality, when it becomes this large, translates into political inequality." When one person can write a check to finance your whole campaign, how inclusive will you be as an elected official to listen to competing voices?