Rreth tre çerekë shekulli më parë, xhullinjtë, siç do
t'kishte pasë quajtur i ndjeri At Zef Pëllumbi, 'zbresin nga malet' dhe
zaptojnë shtëpitë e pronat e tjera shumëshekullore të klasës së lartë
shqiptare. Me kalimin e kohës zaptuesve do t'iu ngjitet emri 'bllokmenë'. Në
një kuptim të ngushtë, të tillë do të jenë ata që jetojnë brenda të
ashtuquajturit 'Bllok', pra kryesisht anëtarët dhe kandidatët e Byrosë
Politike. Në një kuptim më të gjerë, të tillë do të jenë zyrtarët e tjerë të
lartë dhe të privilegjuarit e tjerë të monizmit. Gjatë një gjysmë shekulli
shumë 'bllokmenë' bien nga fiku. Dhe këta tash një çerek shekulli janë
kryesisht tek Partia Demokratike e Shqipërisë. 'Bllokmenët' e tjerë, ata që nuk
ranë nga fiku asnjëherë, vazhdojnë të jenë kryesisht tek Partia Socialiste e
Shqipërisë.
Zelli për të ngulitur konceptin se 'blloku' ishte
vetëm ai prapa ndërtetës së Komitetit Qendror në fakt përmban shumë ligësi dhe
tregon synimin e propagandës postmoniste për ta paraqitur 'Bllokun' si ishull
dhe 'bllokmenët' si të ishulluar, pra të izoluar, rrjedhimisht si të
vetizoluar, pra të vetishulluar. Në të vërtetë, 'blloku' kishte pamjen e një
arqipelagu, pra të një ishullnaje, ku çdo ishull, më i madh apo më i vogël,
anembanë vendit, në gjithë hierarkinë, përfaqësonte pjesët e dukshme të
tentakulave me të cilat popullit shqiptar i thithej gjaku për majmërimin e
burokracisë moniste. Konceptin e drejtë të 'bllokut' dhe të 'bllokmenëve' e jep
Simon Sebag Montefiore në librin e tij të famshëm "Stalini - Oborri i
carit të kuq". Montefiore jep përkufizimet 'oborr' dhe 'oborrtarë' për të
pasqyruar mekanizmin e shumëndërlikuar e të përbindshëm që krijoi monizmi
sovjetik. Libri i tij është synim për të dhënë pjesët e fajit të Carit, të
Kremlinit dhe të Kremlinasve, pra të Carit të kuq, oborrit të tij si
institucion, dhe të oborrtarëve si dhëmbëza të ingranazhit, si hallka të
zinxhirit të krimit. Synimi i tij, pra, nuk është për të fshehur krimet e
stalinistëve dhe për t'ia veshur ato vetëm Stalinit. Stalinistët i çoi tek
Stalini, tek privilegjet e gëzuara prej tij dhe tek bërja e tyre pastërma,
thjesht e mirëfilli shtysa e lindur e kriminelëve.
Procesi i marrjes së shtëpive dhe pronave të tjera do
të quhet shpronësim. Kalimi i tyre tek pronarët e rinj do të quhet shtetëzim. Me kryerjen e reformës agrare zhduket klasa e
pronarëve të mëdhenj. Mbetet klasa e pronarëve të vegjël, pra fshatarëve të
varfër. Mbetet edhe klasa e pronarëve të mesëm, pra fshatarët e mesëm -
kulakët. Ish pronarët e mëdhenj dhe pronarët e mesëm do të përfshihen në
konceptin e klasave të përmbysura borgjezo çifligare ose në konceptin e të
deklasuarve. Kjo renditje në hierarkinë e shoqërisë shqiptare nuk ka ndryshuar
as një çerek shekulli pas përfundimit të monizmit.
Me termin 'kulak' (nga rusishtja - grusht) kuptohen
fshatarët e pasur ose ata të suksesshëm, pra më të përparuar se të tjerët.
Fjalori Enciklopedik Shqiptar, botim i vitit 2009, i përshkruan kulakët si
fshatarë të pasur, që shfrytëzonin punën e argatëve dhe të fshatarëve të
varfër. Në fakt në zonat malore të vendit nuk kishte fshatarë të pasur. Në
Tropojë, për shembull, që është zonë më e pasur se Mbishkodra, Puka, Kukësi,
Mirdita, Mati, Dibra, Librazhdi e tjerë, nuk ka pasur asnjë fshatar të prekur nga
Reforma Agrare. Por cilësimet 'kulak' u bënë për hakmarrje politike e kryesisht
për hakmarrje private.
Deri nga fundi i viteve Gjashtëdhjetë, Shqipëria
kishte Kodin e Pronës, pra paketën e plotë ligjore ku përfshihen konceptet
pronë, pronësi, pronësoj, pronësor: Pronë - Pasuri (tokë, banesë etj.) që i
përket ligjërisht një njeriu a disa njerëzve ose një institucioni. (Pronë
private. Pronë shtetërore. Pronë publike. Pronë e përbashkët. Prona mbrohet me
ligj.) Pronësi - E drejta për të zotëruar një pronë; të qenët pronë e dikujt.
(Pronësia mbi tokën. Pronësia mbi truallin. Format e pronësisë.) Pronësoj-
Fitoj të drejtën për të qenë pronë pronar i diçkaje, e bëj pronën time.)
Pronësor - Që ka të bëjë me të pronën, i pronës. (E drejta pronësore.)
Partia Socialiste e Shqipërisë haptas dhe me
këmbëngulje i ka mbrojtur pronarët relativisht të rinj dhe pronarët e rinj,
përkatësisht rreth treçerekë shekullorët e njëçerekshekullorët. E ka rrahur dhe
e rrah gjoksin. Nuk ka denjuar dhe nuk denjon të bëjë aspak demagogji. Kjo
parti nuk ka lejuar dhe nuk lejon kurrsesi rehabilitimin e pronarëve të mëdhenj
të para tre çerekë shekulli, pra nuk lejon ripronësimin e tyre. Dhe e imponon
miratimin dhe mbetjen në fuqi të ligjit 7501 prej vitit 1992. Edhe Partia
Demokratike e Shqipërisë ka përsëritur me këmbëngulje se ky ligj do të preket
vetëm nëse ish klasa e pronarëve do të fitojë në zgjedhjet parlamentare.
Prej Velipojës në veri deri në Mursi në Jug, në vitet
e monizmit fitohen dhjetëra mijë hektarë tokë nga tharja e kënetave. Sipërfaqe
të mëdha arritën të futen nën kulturë edhe nga çelja e tokave të reja. Këto
sipërfaqe do të jenë pronë e deklaruar shtetërore dhe punohen nga ndërmarrjet
bujqësore. Sot ato vazhdojnë të jenë kryesisht djerrë. Kështu në Shqipëri, në
këtë çerek shekulli pas fundit të monizmit, kemi pronarë pa tokat e tyre dhe
toka pa pronarë. Kjo e mban Shqipërinë në gjendjen e një vendi djerrë. Të dyja
partitë edhe sot e kësaj dite vazhdojnë të mos lejojnë që Shqipëria të ketë të
njohur me ligj pronarë të mëdhenj të tokave. Pa ligj ka pronarë të mëdhenj të
tokave. Por këta janë nga sëra e të 'zbriturve nga malet'. Ata tani ka
hipotekuar pjesë të mëdha të tokave që në një shtet ligjor do t'iu kishin
përkitur pronarëve të vërtetë të tyre, atyre që për këto toka kanë tapi që nga
koha Otomane dhe nga koha e Zogut. 'Të zbriturit nga malet' në tokat e zaptuara
pas përfundimit të monizmit kanë ngritur vila përrallore të rrethuara me
gjelbërim, pishina, hangare makinash, pista, palestra, fusha tenisi e tjerë.
Pa ndonjë këmbëngulje të veçantë, Evropa, Perëndimi në
këto vite kërkojnë që të vendoset drejtësia për pronarët e vjetër. Paditë e
pronarëve të vjetër në Gjykatën Evropiane të Strasburgut janë të shumta dhe nuk
mungojnë përgjigjet pozitive. Por procesi zgjat shumë dhe kushton. Këto ditë,
në prag të kandidimit ose moskandidimit të Shqipërisë për në Bashkimin
Evropian, Brukseli duket se ka vënë kusht që Shqipëria t'ua kthejë banesat
pronarëve të vjetër. Kjo nënkupton edhe largimin e banuesve të paligjshëm
treçerekshkullorë. Partia Socialiste nuk e ka pranuar as këtë akt që tashmë
tingëllon vetëm simbolik.
"Vetëm tre vendime të Gjykatës Europiane të të
Drejtave të Njeriut, për çështjet e shtëpive të zëna të pronarëve të ligjshëm,
konkretisht rastet Beshiri, Treska dhe Vrioni, shteti shqiptar është dënuar
përkatësisht me 450, 74 dhe 126 mijë euro. Në tre raste, shteti shqiptar është
penalizuar nga Gjykata Europiane në një vlerë prej 650 mijë euro. Projektojini
tre rastet në tre mijë, sa është vlera. Sa është kosto që shoqëria shqiptare
duhet të paguajë për të mbajtur në shtëpitë e pronarëve të ligjshëm,
"nomenklaturën" e dikurshme të regjimit komunist?!" - pohonte këto
ditë ministri i Transportit. (Nga këtu fjalët e ministrit, të cituara në këtë shkrim do të jenë në korsive.)
DREJTËSIA E VONUAR ËSHTË DREJTËSI E MOHUAR
Dhe pikënisjen e këtij shkrimi ma jep pikërisht fjala
e ministrit në seancën kuvendore, ku PD, pa LSI, miraton ligjin për largimin e
të dytëve dhe rikthimin e të parëve në shtëpitë e tyre. Fjala e ministrit
botohet në gazetën e PD, me titullin 'Një radiografi e banesave të pronarëve'.
Ai përmend disa nga pak faktet rrënqethëse të këtij realiteti. Ai iu vë
faj vetëm zaptuesve dhe Partisë Socialiste. Dhe nuk ia lë fajin mungesës së
shtetit ligjor në Shqipëri, nga çka kanë përfituar edhe të përmendurit. Nuk ia
lë pjesën e fajit Partisë Demokratike. Nuk i lë, natyrisht, pjesë faji vetes. E
ngre zërin. Por nuk është bindës. As ai. As PD.
Drejtësia e vonuar është drejtësi e mohuar. Kjo
maksimë, ky parim i vjetër së paku që nga latinët e hershëm, është përsëritur
pa pushim në këtë çerek shekulli. Drejtësia nuk mund t'iu kërkohet atyre që e
bënë padrejtësinë gjatë një gjysmë shekulli të diktaturës. Mbi logjikën e
fitimtarit, në atë periudhë nuk u la gjë pa bërë. Drejtësia, me sa duket, nuk
mund t'iu kërkohet as atyre që e bënë padrejtësinë në këtë çerek shekulli të
tranizcionit. Dashur pa dashur, fjala e ministrit përbën një vetëfajësim të PD.
Këtu unë po sjell majën e ajsbergut, pra pak rastet që i kanë shpëtuar censurës
dhe vetëcensurës në fjalimin e ministrit:
"Agron Papuli, biznesmen, pronar i
ish-stabilimentit "Mihal Duri", pronar fshatrash turistikë, me
investime në të katër anët e Shqipërisë, mban shtëpinë e pronarit dhe ju keni
guximin dhe vini dhe thoni që ky është hallexhi!!!
Spartak Melcka, biznesmen, me fshatra turistikë dhe
hotele, ka shtëpi pronari, dhe ju keni guximin dhe thoni që ky është një
"ditëzi" që nuk ka mundësi të strehohet dhe t'i lirojë shtëpinë të
zotit!!!
Dikush nga ju foli për njerzillëkun. Do t'ju tregoj
diçka. Ka qenë një biznesmen në Durrës që quhej Aristidh Leka. E groposën deri
në fyt dhe, pasi i kishin marrë gjithçka, i morën edhe unazën e martesës. Në
pallatin e Aristidh Lekës sot jeton Adriatik Muka, ish-kryetar dege, Basri
Bedini, funksionar i lartë i Ministrisë së Brendshme, familja e Lilo Zenelit
një ndër shefat e Ministrisë së Brendshme dhe xhelatët e diktaturës, Qemal
Klosi, (as Fatos Klosi nuk paska mundësi ta strehojë babain), Beshir Laçi,
Kryetar Komiteti, Shemsi Spaho, zëvendës/kryetar dege, Shefki Hoxha, Sekretar
Komiteti partie.
Në shtëpinë e Erebarëve në Tiranë, Gëzim Erebara vdiq
pa e marrë dot shtëpinë e tij, jeton familja e Bato Karafilit, njëri nga
monstrat e Sigurimit të Shtetit.
Në shtëpinë e familjes Krroqi, jeton biznesmeni Sokol
Muço Saliu dhe Muço Saliu, për ata që s'e kanë njohur, ka qenë një nga
kryekriminelët e Sigurimit të Shtetit. I vdiq në duar gjatë torturave Ali
Begeja. E hodhi kufomën nga dritarja e birucave dhe tha që u vetëvra. I biri
është biznesmen, jeton prej 15 vjetësh në Suedi dhe familja e Gjon Krroqit nuk
e gëzon dot shtëpinë e tij, sepse i biri i Muço Saliut i ka vënë drynin dhe ka
ikur prej 15 vjetësh. Dhe ju keni guximin dhe thoni që të lirosh shpinë e Gjon
Krroqit nuk është njerëzore?!?!
E veja e Gjylani Shehut, jeton prej 15 vjetësh në
Kanada, por prej 15 vjetësh mban të mbyllur pronën e Xhaferr Vilës, i cili nuk
e gëzon dot shtëpinë e tij, megjithëse qiraxhiu është në Kanada.
Në rrugën "Fortuzi", në pronën e familjes
Kondi apo Hatibi, që në 40 vjet mori emrin "Pallati i Gjeneralëve",
një e vetmuar me emrin Hariklla Korini, mban katër dhoma të mbyllura. Po aty,
Xhuxhi Bitraj, person i vetëm mban 150 metër katrorë dhe pronari nuk guxon të
hyjë dot atje. Dhe ju thoni që kjo është drejtësi sociale?!?! Një individ i
vetëm mund të mbajë 160m/2 pronë të tjetër kujt, ndërkohë që nuk di nëse
shumica juaj e ka apo jo kaq sipërfaqe banimi.
E njëjta gjë me Agim Kapaj, jeton në Itali prej 15
vjetësh, mban shtëpinë mbyllur. Idajet Elmazi, katër dhoma një ish-oficer
Sigurimi i vetëm.
E njëjta gjë në Durrës me pronën e Llambi Martos.
Djali i ish-shefit të Policisë së Durrësit, Rexhep Kajosha mban 6 dhoma një
njeri i vetëm dhe pronarët e ligjshëm duhet të presin pafundësisht??!
Dhe ju, në vend që të mbështesni nismën, nxisni në
fakt protestat e gjoja shoqatës së qeraxhinjve. Po kë nxorrët në protestë?!
Familjen e Luan Babametos, ish-ministër; familjen e
Rrahman Hankut, ish-ministër; familjen e Petro Dodes, ish-kryetar i Planit të
Shtetit, familjen e Prokop Murrës, ish-ministër, familjen e Skënder Kosovës,
hierark i Sigurimit, familjen e Sotir Koçollarit; të Bashkimeve Profesionale,
familjen e Kristo Themelkos, familjen e Koço Priftit, kryetar i Gjykatës kundër
kriminelëve të luftës, ish-pronarëve, familjen e Aleks Verlit, ish-ministër;
familjen e Pilo Peristerit, anëtar i Byrosë Politike; familjen e Sul Bahollit,
Sekretar i Parë dhe ministër; familjen e Vasil Nathanailit, ish-ministër, që
rri në shtëpinë e Jorgo Kllapit, ndërkohë që ky i fundit detyrohet të rri në
Korçë. Ka vilën në mes të Tiranës, ku banon një ish-ministër i Enver Hoxhës dhe
nuk jeton dot këtu, jeton në magazina, në Korçë."
'Zëri i Popullit' i kohës së Enverit fjalimin e
ministrit do ta kishte pasë botuar nën okielon 'Pohojnë me gojën e tyre'.
Realiteti i sjellë në 11 kryeradhët e mësipërme ka ndodhur sepse është
toleruar. Dhe ky tolerim është pjesë e një pakti mes pronarëve relativisht të
rinj e të rinj kundër pronarëve të vjetër.
ABSENTEE OWNERSHIP
Abstentee ownership do të thotë pronësi e tokës nga ata që nuk jetojnë në të, por i
gëzojnë frytet e saj. Kjo dukuri e lashtë sa bota, gjeti kulmimin e saj në periudhën
e monizmit shqiptar, kur toka gjoja e gjithkujt, në fakt u bë tokë e askujt, sepse ata
që i gëzonin frytet e tokës ishin vetëm bllokmenët, në të gjithë hartografinë e
tyre.
Nga pikëpamja praktike, absentee ownership, pra
pronësia në mungesë, nuk lejon asnjëherë zhvillimin e bujqësisë intensive. Nuk
lejon mbajtjen nën kulturë të të gjithë tokës së punueshme, nuk lejon arritjen
e rendimenteve sa më të larta në sipërfaqe sa më të gjera, mundësisht në gjithë
sipërfaqen e punueshme. Edhe në Shqipërinë moniste, gjatë gjithë gjysmës së
shekullit, zotëron bujqësia ekstensive. Më shumë se mungesë të pronësisë, në
Shqipërinë e asaj kohe kemi braktisjen e pronësisë. Krahun e aftë të punës
fshatit shqiptar ia merr industria, kryesisht minierat, ndërtimet e tjerë. Në
fshat mbeten pothuajse vetëm fëmijët, gratë, invalidët dhe administratat e
fryra të kooperativave. Tokës i
shërbehet kryesisht me punë krahu, prandaj asaj ose i mungojnë shërbimet, ose i
bëhen ato sa më shkeleshko. Gjendja karakterizohet nga lënia djerrë ose gjysmë
djerrë, nga rendimentet e ulëta, nga shfrytëzimi agresiv i tokave që janë më
pjellore.
Absentee ownership, shprehur në mënyrën më klasike në
Francën pararevolcionare dhe në Irlandën koloniale, konsiderohet si një
padrejtësi ekonomike. Dhe mbi këtë bazë ndodhin reformat agrare.
LAND REFORM
Dijet përkatëse thonë se ndryshimi rrënjësor i mënyrës
së ushtrimit të pronësisë ndaj tokës, metodave të kultivimit të saj apo lidhjes
së bujqësisë me pjesën tjetër të ekonomisë përbëjnë arsyet thelbësore të
kryerjes së reformave agrare. Objektivi politik më i përhapur i reformës agrare
është çrrënjosja e formave feudale apo koloniale të pronësisë mbi tokën. Kjo
shpesh bëhet duke ua marrë tokën pronarëve të mëdhenj të tokave dhe duke ua
rishpërndarë atë fshatarëve vendës. Objektiva të tjera janë përmirësimi i
gjendjes shoqërore të fshatarëve dhe bashkërendimi i prodhimit bujqësor me programet e industrializimit. Burimet
enciklopedike më bashkëkohore përmendin se reforma agrare më e hershme e
dokumentuar historikisht daton në Shekullin VI para Krishtit në Athinë, kur
Soloni shfuqizoi sistemin që i detyronte bujqët ta punonin tokën për të tjerët
dhe të mos i gëzonin frytet e saj. Përqëndrimi i tokës në duart e pak pronarëve
gjithsesi mbeti në fuqi në gjithë epokën e Antikitetit, Mesjetës dhe Rilindjes.
I pari që kurorëzoi fermat e vogla fshatare si gur themeli të demokracisë ishte
Revolucioni Francez. Bujkrobëria u shfuqizua gjithandej në Evropë gjatë
Shekullit XIX. Në Rusi bujkrobëria u shfuqizua më 1861. Reforma e kryer nga
Rusia sovjetike e pasuar nga kolektivizimi i plotë sollën shkatërrimin e
bujqësisë dhe zinë e bukës. Modeli sovjetik u zbatua në Kinë dhe një numër
vendesh të tjera, përfshirë Shqipërinë.
E ashtuquajtura Reforma Agrare në Shqipëri u shpall me
ligj të posaçëm më 29 gusht 1945 dhe mori formën përfundimtare më 27 maj 1946.
Në fakt ajo ishte Reformë Shpronësuese dhe Tjetërsusese, ishte Reformë
Zaptuese. Me atë rast, siç pohon FESH, u shpronësuan dhe u tjetërsuan tokat dhe
pronat e tjera të feudalëve, çifligarëve, tregtarëve e fajdexhinjve, të
institucioneve fetare dhe e gjithë toka private që kalonte madhësinë e
parashikuar me ligj (5 hektarë). Në bujqësi, u shpronësuan gjithësejt 173 000
hektarë tokë, 474 000 rrënjë ullinj, afërsisht 6000 kafshë pune e tjerë. Iu
rrëmbyen tokat tërësisht 8714 pronarëve dhe pjesërisht 10641 të tjerëve, ndërsa
gjoja përfituan 48 667 familje të varfra dhe 21 544 familje pa tokë.
Reforma Agrare e kryer më 1946 në fakt ua jepte
fshatarëve, për t'ua marrë, tokat e rrëmbyera prej fshatarëve të tjerë. Një vit
më vonë filloi kolektivizimi i bujqësisë, i cili përfundon në vitin 1967, me
kolektivizimin edhe të tokave të të ashtuquajturve kulakë. Me Kushtetutën e
RPSSH të vitit 1976 do të shtetëzohej edhe toka që ndodhej në pronësi të
kooperativave bujqësore dhe të shtetasve (si pronë vetjake, në formën e
oborreve personale). Këtu
merr fund procesi historik i proletarizimit të fshatit shqiptar. Kjo sjell në
vitet vijuese rrënimin e qyteteve dhe kolapsin ekonomik të Shqipërisë.
E quajtur Reformë Demokratike nga politika zyrtare
moniste, ajo u njoh si Reformë Demokratike edhe nga politika zyrtare
postmoniste. Këtu qëndron edhe thelbi i gjithë padrejtësisë ndaj pronës, turri
i të cilit nuk dihet se kur do të ndalet.
Kjo njohje do të bëhej më 1991, me ligjin PS-PD 7501.
Më 1992 do të shpërbëheshin kooperativat bujqësore. Pasuritë e tyre do të
rrëmbeshin fshehtas nga administratat e këtyre kooperative, duke bërë një
padrejtësi tjetër.
Në fshatin e asaj kohe jetonin 450 000 familje shqiptare,
të cilat përbënin dy të tretat e popullsisë. Në zonat malore, si ato që
përmenda më lart e në të tjera, ku toka nuk i kishte kaluar kurrë 5 hektarë për
një familje, zbatimi kaotik i ligjit 7501 do të shkaktonte pasoja të rënda dhe
shpesh tragjike. Në vitin 1946 Shqipëria banohej nga rreth 1 milion banorë, më
1992 ajo banohej nga rreth 4 milionë banorë, prej të cilëve rreth 3 milionë
banonin në fshat. Shoqëria shqiptare më 1946 bazohej kryesisht në familjen e
madhe më shumë se njëkurorëshe. Rreth një gjysmë shekulli më vonë
karakterizohej nga familjet njëkurorëshe. Pra do të kemi kështu gati një
dhjetëfishim të numrit të familjeve. Në rastin më të mirë, një familje e
mbarëvajtur e zonave të lartpërmendura, pra me 5 hektarë në vitin 1946, do t'i
binte ta ndante tokën në të paktën dhjetë vende, ku çdo familje nuk do të
merrte me shumë se 5 dynymë.
LIGJI 7501 SHNDËRROHET NË KUÇEDËR PËR EKONOMINË SHQIPTARE
Ligji 7501 shndërrohet në kuçedër për të ardhmen e
bujqësisë, të fshatit, të marrëdhënieve të bujqësisë me pjesët e tjera të
ekonomisë, të marrëdhënieve të fshatit me qytetin. Ky ligj pengon, sç është
parë në realitet, zëvendësimin e kooperativave bujqësore me shoqata të lira
fermerësh. Pa krijimin e këtyre shoqatave, toka e punueshme në Shqipëri nuk
mund t'i nënshtrohet mekanizimit, nuk mund të japë rendimente të larta
bashkëkohore, nuk mund të konkurrojë në treg, Shqipëria nuk mund të ketë
bujqësi moderne evropiane, nuk mund të ketë degë të industrisë që mbështeten në
këtë bujqësi moderne.
Në kushtet e mungesës së çdo strategjie politike dhe
në kushtet e mungesës së çdo perspektive të jetesës në fshat, në kushtet e
mbylljes së ndërmarrjeve ekonomike të kohës dhe të daljes në rrugë të krahut të
punës, popullsia e Shqipërisë do të dalë e tepërt. Më shumë se gjysma e
popullsisë do të mësynte botën, pra do të emigronte. Ndërsa pjesa e mbetur do
të migronte nga fshatrat dhe qytetet e vogla e do të vendosej në qytetet e
mëdha, kryesisht në Tiranë dhe në Durrës. Do të kemi kështu një zbrazje masive
të fshatit, një zbrazje pothuaj të plotë të malësive, një braktisje të tokave
ara, vreshta, pemëtore, kullota e tjerë. Do të kemi nga ana tjetër, zaptimin e
trojeve në rrethinat e qyteteve, krijimin e lagjeve dhe qyteteve të krijuara
brenda nate, një dukuri krejtësisht antiurbane. Marrja hua e ligjeve të
Amerikës Latine për legalizimin e shtëpive dhe të trojeve, siç tregon koha, nuk
do të zgjidhte me magji këtë Nyjë Gordiane. Përkundrazi do të lulëzonte mafia e
tokave, me nënmafiat e trojeve, me nënmafiet e sekserëve e të tjera, e të
tjera.
AS ME GOGËSIMAT E PD, AS ME KRROKAMAT E PS NUK
VENDOSET DREJTËSIA PËR PRONARËT E VJETËR
"Kemi sjellë një zgjidhje që është përfundimtare.
Nuk është një zgjidhje që e sollëm befas! Kemi që në vitin 2006 që po punojmë
për këtë zgjidhje. Kemi marrë nga njësitë e qeverisjes vendore, nga bashkitë e
vendit, shumë prej tyre të drejtuara nga socialistë, listat e të gjithë
qiramarrësve në shtëpitë e pronarëve; kemi filluar të përpunojmë kuadrin ligjor
dhe administrativ; kemi filluar që nga viti 2009 të vëmë në dispozicion të
qiraxhinjve kredi me interes zero, si instrument nga i cili mund të përfitojnë,
të strehohen në atë që nesër do të jetë pronë e tyre, dhe jo pronë e
tjetërkujt. Për të zgjidhur kështu problemin e atyre që kanë që nga viti 1944,
që presin t'u lirohet shtëpia, por edhe problemin e atyre që aktualisht banojnë
në këto shtëpi." Kështu thotë në fjalimin e tij ministri i Transporteve.
A është kjo vërtet një zgjidhje përfundimtare dhe,
sidomos, a është një zgjidhje e plotë?
"U kemi garantuar qeraxhinjve sigurinë. U kemi
vënë në dispozicion kredi me interes zero, ndërkohë që të gjithë qytetarët e
thjeshtë të vendit, janë të detyruar që t'i adresohen bankave me një interes që
varion nga 10 deri në 12 përqind. Dhe, po të bëni një kalkulim, është një vlerë
monetare që e tejkalon vlerën e apartamentit që do të blejnë, të cilën shteti
ua fal. Ua fal dhe u jep mundësinë që të bëhen pronarë të shtëpive të tyre dhe
jo shtëpive të tjetërkujt."
Pronarët relativisht të rinj, treçerekshekullorë, të
banesave të pronarëve të vjetër të ligjshëm nuk largohen nga këto banesa, sepse
këtë e konsiderojnë lëshim ndaj një shkeljeje të paktit që funksionon prej një
çerekshekulli.
"Na akuzoni për cinizëm. Nuk po themi në asnjë
rast që këta qeraxhinj të dalin rrugëve. Ju urojmë pleqëri të mbarë të gjithë
atyre që janë të moshuar. Por, ama duhet të vendosim drejtësinë në vend. Po u
japim mundësi të blejnë shtëpitë e tyre dhe shteti do t'u subvencionojë
kredinë. Një mundësi që nuk e kanë pasur kurrë, një mundësi që nuk ua dhatë ju
që i konsideroni fletë votimi të kuqe. Po u japim mundësi të blejnë shtëpi, të
kenë pronën e tyre dhe të lirojnë pronën e tjetrit. Ky nuk është cinizëm, por
është përgjegjësi qeverisëse ndaj një kontigjenti të popullsisë.
Ne nuk mund t'u themi qeraxhinjve "rrini sa të
doni në shtëpitë e pronarëve" dhe pronarëve t'u themi "vdisni në
bodrume, duke parë pronat tuaja me dylbi".
Ju po vazhdoni të kërkoni luftën e klasave. Ndërkohë,
ne po kthejmë në këtë vend paqen sociale, paqen sociale mes dy grupimeve që
janë shumë të pabarabartë.
Nuk mund të vijë paqja mes dy grupimeve si status quo,
ku njeri të jetojë dhe të vdesë në bodrum dhe tjetri të gëzojë pafundësisht një
pronë që nuk i përket.
Paqja sociale vjen kur secili merr atë që i takon. Kur
qeraxhinjtë marrin mundësinë për strehim dhe kur pronarët marrin pronën e tyre.
Dhe unë i garantoj se pronarët do ta marrin pronën e
tyre. Nuk do të ketë asnjë instrument që t'i bllokojë. Nga data 1 nëntor, Enti
Kombëtar i Banesave do të verë në veprim të gjithë mekanizmat dhe instrumentat
për zbatimin e aktit.
Pronarët të marrin atë që e kanë të tyren, që e kanë
paguar me gjakun e familjarëve të vdekur nëpër tortura e nëpër burgje. Ndërsa
qeraxhinjtë, ata që kanë vërtet nevojë për ndihmë, do të marrin kredinë e
subvencionuar nga shteti.
Secili do të shkojë në shtëpinë e tij, por në shtëpinë
e tij dhe jo në shtëpinë e tjetrit. Kjo është paqe sociale, kjo është
drejtësi."
Nga këto që thotë ministri i Transportit nuk mund të
luash asnjë pikë dhe asnjë presje. Teorikisht ai dhe partia e tij janë në
rregull. Praktikisht gjërat nuk vlerësohen nga retorikat, por nga realitetet.
Dhe realitetet janë ato që janë. Ministri i Transportit ka sjellë vetëm aq
shembuj sa i janë dashur për të mbështetur fjalimin e tij. Për gjendjen e
vërtetë të pronës së trashëguar në Shqipëri nga monizmi dhe për katandisjet apo
zgjidhjet e pjesëshme ndaj saj nuk është përgatitur ndonjë studim real nga
askush. Në monizëm pasqyra të tilla bëheshin thjeshtë: Dihej se ku kanë shkuar
tokat dhe pronat e tjera të Verlacëve, Toptanëve, Vrionëve, Vlorajve dhe të
tjerëve. Në postmonizëm dihet vetëm se ato i kanë marrë pasardhësit e 'të
zbriturve nga mali', ndërsa nga pasardhësit e pronarëve të vjetër kanë marrë
pronat apo tokat e tyre, kanë marrë shpërblimet për pronat vetëm ata eksponentë
që u përfshinë në politikë, të dërguar atje kryesisht nga Sigurimi i Shtetit,
për merita gjatë diktaturës moniste. Në këto kushte njëra palë gogësin dhe
tjetra ia kthen me krrokatje. Njëra palë argëton tjetrën. Njëra dorë për
tjetrën, të dyja për të njëjtën kokë.
PA E KAPËRCYER YLBERIN E DREJTËSISË NDAJ PRONËS,
SHQIPËRIA NUK MUND TË JETË NJË DEMOKRACI EVROPIANE
Pengesa më e madhe për zhvillimin e pronës në Shqipëri
është se padrejtësia ndaj pronës, pronësisë, pronarëve ka shkuar tepër larg,
tejskasjmërisht larg. Dhe pa zhvillimin e pronës me drejtësi nuk mund të ketë
ekonomi të zhvilluar. Mund të ketë vetëm mafie gjithnjë e më të përbindshme,
gjithnjë e më retorike, gjithnjë e më të padrejtë, gjithnjë e më të pangopshme.
Mund të ketë mafiozim të mëtejshëm e të stërmëtejshëm të shoqërisë. Mund të
ketë rritje të mirëqënies për një për qind të saj, por nuk mund të ketë qetësi
as për të stërpasurit as për të stërvarfërit, as për ata që vegjetojnë mes
këtyre dy teskajeve.
Politikani, politologu dhe historiani francez i
Shekullit XIX Alexis de Tocqueville, në librin e famshëm "Demokracia në
Amerikë" thotë se demokracia nuk krijon barazi, por krijon shanse të
barbarta. Në qoftë se Shqipëria do t'iu krijonte pronarëve të vjetër, pra atyre
të para 1946-s, me pronarët e pas 1946-s, atëherë edhe sikur të bazohet në
ligjin e Reformës Agrare të 1945-1946, duke ia kthyer çdo familjeje të
pasardhësve të ish pronarëve të mëdhenj të tokave nga 5 hektarë, atëherë do t'i
binte që sot pasardhësit e tyre të zotëronin nga disa dhjetëra hektarë tokë, çka
vërtet do t'iu jepte atyre mundësinë të mbrothësojnë, siç do të thoshte Naimi,
krahas të gjithë të tjerëve. Dhe nuk do të jetë aspak nevoja që tokat t'iu
merren atyre që iu janë dhënë në vitin 1946. Mjafton t'iu jepen toka nga
sipërfaqet e përfituara nga tharja e kënetave ose nga sipërfaqe të tjera të
cilat nuk kanë qenë asnjëherë më parë pronë private. Mirëpo ligji aktual
parashikon vetëm rikompensim me lekë të ish pronarëve të vjetër, çka edhe pas
një çerek shekulli, ndoshta me këto ritme as pas një gjysmë shekulli, nuk do të
arrihet. Kështu hendeku i pabarazisë vetëm sa do të thellohet.
Kulmi i revanshit të së majtës shqiptare kundër së
djathtës shqiptare do të shënohej vërtet më 1946, kur e para do ta shpronësonte
të dytën dhe do ta zhvishte nga çdo lloj lirie. Ky revanshi i së majtës
shqiptare ndaj pasardhësve të së djathtës së dikurshme që duket se nuk ka të
ngopur as të mbaruar, siç e përshkruan Eqrem bej Vlora në kujtimet e tij,
përvijohet plotësisht menjëherë pas shembjes së Perandorisë Otomane dhe
themelimit të Republikës Turke, kur në Shqipëri kthehen nëpunësit shqiptarë që
kishin qenë pjesë e burokracisë së Perandorisë. Edhe I. Kadare mban mend nga
fëmijëria se qyteti i tij, Gjirokastra, ishte e mbushur me kadilerë, të cilët
edhe pas shumë vitesh vazhdonin t'i thonin përmendsh qitapet e sulltanëve.
Këtyre iu shtuan edhe intelektualët nga shtresat e mesme të popullsisë, të
cilët sapo kishin mbaruar studimet kryesisht në vendet perëndimore. Me të
majtën që do të vinte në Shqipëri pas vitit 1941, këta i bashkonte revanshizmi
ndaj së djathtës, çka do ta paguanin me kokë, kur e majta vinte në pushtet në
vitin 1944 dhe bashkë me të djathtën do të shfaroste edhe çdo të majtë
evropiane në Shqipëri.
"Çfarë është më e rëndësishme për demokracinë nuk
është se pasuria e madhe nuk duhet të ekzistojë, por që pasuritë e mëdha nuk
duhet të mbeten në duar të njëjta. Në këtë mënyrë ka burra të pasur, por ata
nuk formojnë një klasë," shkruante më tej Alexis de Tocqueville dhe, duke
u thelluar në tezën e tij të barazisë së shanseve, shton: "Demokracia dhe
socializmi nuk kanë asgjë të përbashkët, përvese një fjalë, barazi. Por vini re
ndryshimin: ndërsa demokracia kërkon barazi në liri, socializmi kërkon barazi
në kufizim dhe në robëri." Dhe është shumë e lehtë të konstatosh se
pasmonizmi nuk ia ka dhënë asnjë shans real barazisë në liri. Vetëm një
politikë privatizimi e bazuar në filozofinë e shanseve të barabarta do të
mundësonte privatizim me drejtësi, do të mundësonte pronësinë me drejtësi.
Padrejtësia e parë masive ndaj pronës në Shqipëri
është në kohën e Qeverisë së Stabilitetit (1991) kur nëpunësit më të zellshëm
të monizmit u shpërblyen falas me hotele, restorante, lokale të tjera të
shërbimeve publike. Nga kjo padrejtësi do të burojnë edhe milionerët e parë shqiptarë.
Padrejtësia e dytë dhe më e kobshmja do të ishte ajo e kryer pas ngjarjeve të
vitit 1997, kur do të shpërndaheshin pasuritë e ish skemave piramidale dhe do
të krijohen brenda natës multimilionerët e parë shqiptarë. Padrejtësia e tretë
dhe më e zgjatur në kohë është ajo e zaptimit të tokave dhe të trojeve dhe
mosshpërblimi i pronarëve të ligjshëm. Nëse nga moskthimi i pronave tek
pronarët e vjetër, mosshpërblimi i pronarëve të vjetër (të para 1946) do të
krijohet një damkë e rëndë për demokracinë, nga padrejtësisë e tjera do të
lindin patjetër pakënaqësi masive.
Për ndërtimin e një shoqërie të re, një rendi të ri,
që ka në qendër pronën do të kishte qenë normale dhe e domosdoshme që çdo
qeveri e pasmonizmit, në çdo formacion të tyre, të ketë një ministri
privatizimi, madje si dikaster kryesor. Fakti është se në disa formacione që ka
pasur qeveria Meksi (1992-1997) vetëm disa muaj (korrik 1996-shkurt 1997) ka
funksionuar ministria e Privatizimit me tiullar Dylber Vrionin. Në të gjitha
qeveritë dhe formacionet qeveritare socialiste nga viti 1991 ka pasur vetëm dy
herë nga disa muaj ministri që pjesërisht kanë pasur objekt privatizimin. Në të
gjitha qeveritë e pasmonizmit me privatizimin, me kthimin e pronave, me
shpërblimin e ish pronarëve janë marrë vetëm drejtori pranë Kryeministrisë apo
agjenci qeveritare nën vartësi të kryeministrave.
Si rezultat prona nuk është reformuar. Shqipërisë
vazhdon sot e kësaj dite t'i mbetet ora e pronës në vitin 1946. Pa triumfuar
parimi se prona është e shenjtë dhe ajo mbrohet me ligj, nuk mund të triumfojë
as rendi demokratik. Në shoqëritë demokratike prona, qoftë shtetërore, private
apo vetjake, mbrohet me ligj edhe nga dëmet apo rreziqet që mund t'i sjellin
asaj vetë pronarët e saj, me papërgjegjshmërinë e tyre, me paaftësinë e tyre,
me korrupsionin dhe me mënyrat e tjera. Por që të kurorëzohet shenjtëria e
pronës është e domosdoshme të përcaktohen edhe kufijtë e pronës, ashtu edhe
përgjegjësitë që lindin ndaj saj tek të gjithë. Është e domosdoshme të
përcaktohen kufijtë e pronës shtetërore, në nivel qendror dhe lokal, kufijtë e
pronës private, kufijtë e formave të tjera të mundshme të pronës. Kështu edhe
merr status të përcaktuar vetë prona, merr hapësirë zhvillimi dhe rritja e saj,
në kuadrin e ekonomisë së tregut dhe shtetit ligjor.
Pronarët e vjetër në Shqipëri vërtet përbëjnë një
komunitet pakicë. Por padrejtësia ndaj tyre është e madhe, veçanërisht ngaqë
zgjat tre çerekë shekulli. Sidomos ngaqë vazhdon edhe një çerekshekulli pas
largimit të monizmit. Është një padrejtësi e kobshme, po aq sa fakti se sot
pasuria e Shqipërisë, në mënyrë krejt të paligjshme, ndodhet e përqëndruar në
duart e 1% të shqiptarëve.
Padrejtësi ndaj pronarëve të vjetër është pasqyra më e
qartë dhe më domethënëse e padrejtësisë mbi të cilën është ngritur sistemi
postmonist si vazhdimësi e natyrshme dhe e kulluar e sistemit monist në këtë
çerekshullit të fundit të historisë moderne të Shqipërisë. Kjo padrejtësi
përbën të vetmen linjë të natyrshme, të kulluar, të kristaltë që e përshkon kaosin
e kësaj periudhe, të vetmin bosht të përbashkët të politikës në Shqipëri.
PD dhe PS kanë një elektorat aktiv të qëndrueshëm. Ato
janë ende në kohë, sado në zgrip të saj, që të bëjnë një pakt të ri,
thelbësisht të ndryshëm nga 7501, me frymë bashkëkohore evropiane. Dhe afati
deri në pranverën e ardhshme, kur vijnë zgjedhjet e reja, është i bollshëm që
këto të bindin elektoratin mbi domosdoshmërinë e dhënies fund të një
padrejtësie të rrezikshme për fatin e Shqipërisë.
Shqipëria vjen nga një shtetëzim absolut i kryer gjatë
monizmit. Kjo do të kërkonte që pasmonizmi të kryente një privatizim thelbësor
e domethënës, një privatizim sa energjik edhe të drejtë e transparent. Një
qeveri e ardhshme (1913-1917), qoftë e PD apo e PD-PS, e ka të domosdoshme të
jetë një qeveri e reformimit të thellë dhe rrënjësor të të gjitha reformave të
kryera në Shqipërinë pasmoniste. Dhe një nga dikasteret kryesore të kësaj
qeverie domosdo të jetë dikasteri i kthimit të pronave tek pronarët e vjetër
dhe kompensimi i plotë i tyre. Këtu do të zinte fill ndreqja e një padrejtësie
që tashmë ka marrë përmasa të përbindshme në Shqipëri. Ky do të jetë edhe
shansi i fundit që padrejtësia masive e pronës në Shqipëri të zgjidhet në
mënyrë paqësore.
©
Ese BASHKIM GJYRIQI, NJË LARGIM I HESHTUR QË NUK E MORËN KRONIKAT
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
E Premte, 08.24.2012, 07:48am
NDËRVETINga SKËNDER BUÇPAPAJ
Pesëvjetori i vizitës së Presidenti amerikan në Shqipëri XHORXH W BUSHI NË TURIN EUROPIAN HISTORIK TË KOSOVËS
Veta e parë LETËR ZOTIT PËR BARDHYL AJETIN!
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ (shkruar më 4 qershor 2005)
SHQIPËRIA POSTKOMUNISTE DREJT PRESIDENTIT TË GJASHTË
Nga SKËNDER BUÒªPAPAJ
MIRËNJOHJE AMERIKËS!
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
DOBIA KRYESORE E KATASTROFAVE NATYRORE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
DY FJALË PARA PROTESTËS SË PRITSHME TË VETËVENDOSJES
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
NJË VIT HARRAKAT
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
HAVELI QË E PATËM, HAVELI QË NUK E PATËM
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
SINOPSIS STINORIT TË SIVJETËM TË ZJARREVE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
PRESIDENTI BILL KLINTON ËSHTË NJERIU QË MORI VENDIMIN EPOKAL PËR ÇLIRIMIN E KOSOVËS
Ribotohet me rastin e 65 vjetorit të lindjes së presidentit të 42-të të SHBA
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
ZËVENDËSKRYEMINISTËR PËR GJUHËN SHQIPE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
DISA IDE PËR ORGANIZIMIN E DIASPORËS SHQIPTARE NË ZVICËR
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
URIMET MIRËSEARDHËN
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
INSTRUMENTI I VETËM ËSHTË PUNA
MË SHUMË SE OPOZITË INSTINKTIVE, KOSOVËS I DUHET NJË OPOZITË ME STRATEGJI
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
REVOLUCIONE APO RRËSHQITJE SITUATE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
URIMET EVROPIANE NDOSHTA NUK DO TË VIJNË
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
FORCËN E OPOZITËS NUK E BËJNË NUMRAT
Nuk e bën as dobësia e shumicës qeverisëse
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
BISEDIME JO, DIALOG PO
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
POETIKA E DHIMBJES NË NJË ROMAN TË RI
Romani "Imazh" i Zef Mulajt
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
NJË SKEMË PA SENS KRIJUES
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
A ËSHTË E PËRGATITUR LIDHJA DEMOKRATIKE PËR TA QEVERISUR KOSOVËN?
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
THAÇIZMI
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
RADHA E RËNIES SË RAISËVE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
21 JANARI DHE INTELEKTUALËT LAKEJ
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
KUVENDI I RI: TIPOLOGJI, KAAKTERIZIME, PROGNOZA
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
PËRSHPIRTNI NAZMI LUKAJT, MIKUT DHE KOLEGUT
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
21 JANARI NË RADARIN E JASHTËM MEDIATIK
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
NJË VERSION I NËNTËDHJETESHTATËS
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
BAJRAKU NË ÇARSHI OSE POLITIKA NË ANKAND
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
ROJA TË SOVRANITETIT
Zotër shtëpie
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
PDK DHE LDK SHTRATIN ENDE TË NXEHTË
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
ALTERNATIVË MAFIOZE PUSHTETIT
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
SUDETIÇ, I TRETI I MOSKETIERËVE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
KOLLITJET E STALINIT...
...nesër në "tri komunat heroike"
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
MARTY & THAÇI, THE PRECEDENT & SUBSEQUENT
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
TË DUAN, PA TË QORTOJNË
(Letër e mbyllur partive)
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
UKË RUGOVA DHE QYTETARIA E DINASTIVE NË DEMOKRACI
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
SIMBOL I LUFTËS SË KOSOVËS ËSHTË SHTËPIA E JASHARAJVE, NUK ËSHTË "SHTËPIA E VERDHË"
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
EVROPA NË ANËN E HUMBËSVE TË LUFTËS SË KOSOVËS
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
MINUS NEXHATI, PLUS ALBINI, BARAS ÇKA?
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
POLITIKËN MUND TA NDRYSHOSH VETËM DUKE MARRË PJESË NË POLITIKË
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
SHKODËR SHQYPNIA!
PARTITË E KRYEMINISTRAVE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
UKA DHE ISAI
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
DOSIADA
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
TIPOLOGJIA E LISTAVE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
SHKRIRJA E MEDIAVE NË PUSHTETIN POLITIK
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
MURMURIMË DUKAGJINI (REQUIEM PËR DIN MEHMETIN)
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
ZGJEDHJE TË FAKTIT TË KRYER
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
Sot mbushen plot 17 vjet nga dalja për herë të parë në satelit e Radiotelevizionit Shqiptar
NGASJET E PERSONALIZIMIT TË HISTORISË
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ<
GREQIA DHE SHQIPËRIA, GREKËT DHE SHQIPTARËT
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
MJAFTON EMRI IBRAHIM RUGOVA
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
KALVARI I NJË MOCIONI
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
PDK DHE LDK SHAHEN... DERI PAS ZGJEDHJEVE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
AKSESI I KOSOVËS NË DOSJET E SPIUNËVE TË SAJ
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
NGA NGURIMET NË NGUTJE?
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
SINDROMI I THESARIT TË ALI PASHË TEPELENËS SI E KAPI GREQINË
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
EMPATI E MBRAPSHTË E SOCIALISTËVE ME DEMOKRATËT
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
SHQIPTARIZMI NË KONTEKSTIN E EVROATLANTIZMIT DHE GLOBALIZMIT
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
VIZIONI YNË EVROPIAN I RIBASHKIMIT SHQIPTAR
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
HAMENDJET PARAZGJEDHORE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
NUK KAM MALL PËR FUSHATAT E DORËHEQJEVE, LARG QOFSHIN FUSHATAT E DORËHEQJEVE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
A DO TË VAZHDOJË NJOHJET EDHE GJATË DIALOGUT?
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
MBYLLJA ME NDER E MISIONEVE NDËRKOMBËTARE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
A MUND ERDHËT PREJ NJU JORKU
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
NË Ç'RRUGË KA HYRË PROCESI I NJOHJEVE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
NË LDK ASGJË E RE, ASGJË E RE NË LDK
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
HISTORIA NUK ËSHTË E PARTIVE, PARTITË JANË PJESË E HISTORISË
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
E NGRIRË KOSOVA NUK MUND TË HYJË NË BISEDIME TË REJA
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
AZEMI, DISIDENTI I LINDUR
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
MIQËSIA ME VATIKANIN
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
VDEKJA E POETIT
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
FATI I UKSHIN HOTIT
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
PA ZBARDHJEN E HISTORISË DISIDENCA SHQIPTARE NUK DO TA FITOJË QYTETARINË
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
PËR INAT TË KOSOVËS, SERBIA ËSHTË GATI TË BËJË ÇFARËDO HARAKIRI
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
LERENI KOSOVËN SHËNDOSH, NËSE E DONI SHËNDOSH BALLKANIN, EVROPËN...
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
EMRI NDËRKOMBËTAR I KOSOVËS
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
KOSOVA DHE NJOHJET - GJEOPOLITIKA TJETËR
MË TEPËR SE NJË GJETJE FORMULE, NJË THYERJE TABUJE
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
AS REVANSHISTË, AS TË REVANSHUAR
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
VERIU I KOSOVËS, FUSHËBETEJA E FUNDIT?
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
NË HORIZONTE ENDE ASNJË RRETHANË OPTIMALE PËR BISEDIME
KORRUPSIONI SHESHIT
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
MARRËDHËNIET ME NDËRKOMBËTARËT SHPREHIN AFTËSINË SHTETËRORE TË KOSOVËS
Nga SKËNDER BUÇPAPAJ
©