Të ofrosh në kohën tonë një model të organizimit apo riorganizimit të
shoqërisë, do të thotë të japësh një mënyrë organizimi përballë krizës monetare
e financiare e shpërfaqur me gjithë nënrenditjet e saj si, krizë e kredive të
pakthyera, si krizë e ngurtësimit të investimeve në shtëpi apo në pasuri të
tjera imobiliare që ka shpënë në pafuqinë për t'u kthyer bankave detyrimet
kredituese, si krizë e rënies së ritmit të zhvillimit, si krizë e papunësisë
dhe uljes së investimeve, si krizë që ka vizatuar lakore të rrezikshme për fate
parash botërore dhe që tronditjet e thella në qendrat imperiale të tregut kanë
shpënë falë rrathëve tektonikë të financës në shkundje të periferisë që ka
borxhe dhe nuk është se bujonë në një rritje që gëzon me shëndoshje të financave
publike, ndaj pafuqia provinciale paguan me tregje dhe pasuri kombëtare.
Të dy
modelet shoqërore, Liberaldemokrate dhe Socialdemokrate, ngado që të sillen;
nga ky shteg do duhet të kalojnë, qoftë duke mbetur fanatik të ideologjisë së
tyre, qoftë duke pranuar dobishmërinë e masave që janë detyrime shtrënguese të
kushteve dhe që tejkalojnë programet partiake, profilin, që rëndomë njihen si
të djathtë; apo të majtë. Kriza ka rrëzuar principe të thella si, tregu
drejtohet nga "duart e fshehta" të Adam Smithit, dhe politika vendimmarrëse ka
ndërhyrë jo thjesht për tregun e paekuilibruar, por edhe për fatin e sistemit
dhe jetëgjatësinë e mekanizmit, kreditim(pushteti bankar)
investim(risku)-kthimi i kredisë(detyrimi fatal). Kur ky mekanizëm u zgjerua
duke futur në lojë rreth 4 miliardë njerëz, shifër e konstatuar nga analizat që
iu parashtruan mbledhjes së "˜G20' në Samitin për krizën në hyrje të saj, ndoqa
fare pak vite më parë dhe po i pamë të kredituarit si adult, do të thotë
prindër fëmijësh, kështu që në një farë kuptimi i gjithë njerëzimi është në
lojën e të qenit e kredituar.
Realiteti i shkallëzuar tregon se bankat
kredituan bankat falë BOT (Building Operation Transfer), e ato më tej tregun e
letrave me vlerë, biznesin prodhues, dhe njeriun me iniciativë në treg për
investime. Si rrjedhojë erdhi një moment që paratë nuk po ktheheshin. Procesi
spiraloi deri në kapilarë duke u bllokuar. Imperialiteti i tregut, globalizmi
financiar pësoi krisje. Ishte tronditur thellë, është ende në situatë të
pastabilizuar dhe jo i sigurt plotësisht, aq sa është në diskutim sistemi dhe
jo disa elemente të tij. Nuk është si "kriza tregtare" e viteve 20-30, por
është një tejet e thellë, është "krizë financiare". Realiteti ynë
social-ekonomik, si ai parazgjedhor, si zgjedhor dhe si ai paszgjedhor, nuk
mund të dalë jashtë nga diagramat e këtyre boshteve globale. Ne jemi pjesë e
tregut global, e themi apo nuk duam ta pohojmë, e dimë (masa e gjerë
antropologjike) apo nuk ka interesa dhe kulturë të mjaftueshme për ta kuptuar.
Është e domosdoshme të dimë se cila është traseja, cilat janë shinat, dhe cili
është treni i fatit tonë të përbashkët. Nëse flitet jashtë modelit, kjo sjell
pasoja të rënda. Aventura të tilla të arnimeve dhe të "revolucioneve" në gotën
e ujit, janë përpjekje afatshkurtra që rrëzohen qysh në ndeshjen me puhizën dhe
jo më me furtunën. Kriza ka bërë që dhe modelet të vetëshihen me korrigjim, të
rimodulohen dhe të kapërcejnë kufijtë tradicionalë të identitetit konservativ
ideor dhe të shkollave politike përkatëse. Lypet shërimi i gjendjes. Në këta
kushte, nuk ka vetëpengime për mbajtje fanatike të tipareve të llojit dhe të
traditës kulturore ideologjike. Kapërcimet janë bërë të modës. Përdorshmëria e
shembullit zbret në histori deri në vitin e largët 1795, kur u dogj Kopenhageni,
por se përvoja daneze është e tillë që nuk lejojnë krizë të kredive të
pakthyera për shtëpi në vitin 2008 e në vazhdim, sepse kishte një legjislacion
preventiv mjaft efikas, që quhet POB-Principle of Balance, e që kishte zënë
rrënjë nga ajo ngjarje e largët dhe tragjike! Garanti për kreditim është bondi
i blerë. Aktualisht në SHBA po punohet që të implementohet në legjislacionin
amerikan përvoja daneze.
Tek ne flitet për heqjen e TVSH-s së vezës dhe për rrezikun që ka ardhur nga
dyfishimi e çmimit të vajit, apo rritjes së çmimit të miellit, si një "zbulim";
dhe shpejtohet të jepet si "model" ai që do të korrigjojë me masa kujdestarie
çmimet e ushqimeve. Këto janë naivitete. Sa larg dhe sa anash jemi atyre që
diskutohen dhe aplikohen në botën globale përballë krizës. Ndërhyrja e modeleve
tek njëri-tjetri është i evidentuar dhe artikuluar, ndaj pikat zero të fillimit
apo rifillimit, të përmbysjes apo të "ringjalljes", janë tregues emocionalë.
Ciklet ekonomike, vijueshmëria institucionale, detyrimet korente brenda dhe
jashtë vendit, në veçanti ndaj institucioneve financiare e bankare, e sjellin
tablonë të tillë që nuk mund të bësh si mendon, si dëshiron apo si imagjinon ti
forcë politike apo koalicion qeverisës.
Ke detyrime të bartura kur vjen në pushtet,
që si një inerci detyruese të shtrëngojnë të bësh atë që se ke thënë, nuk e ke
premtuar. Mund ta nisësh pa dëshirën tënde me të kundërtën e asaj që ke thënë
dhe ke premtuar në një fushatë elektorale. Mund të dojë Socialdemokracia të
injorojë principet Liberaldemokrate, por se nuk ka nga shkon, duhet të
respektojë parimet e saj si: Demokracia pluraliste me shtet-ligjor. Pushtetin
politik që bazohet në kushtetutshmëri, dhe sovranitetin popullor i organizuar
në bazë të principeve të shumicës demokratike. Mund të dëshirojë
Liberaldemokracia "komandën e tregut", në një "laissez faire" pa kufij, por se
kriza e detyroi të djathtën tradicionale europiane të vepronte me autoritet
shtetëror parcial në secilin vend anëtar, dhe intershtetëror institucional në
kuadrin komunitar, përballë pasojave të krizës financiare. Porse përtej këtyre
rrënjëve, ka dallime të konturuara dhe të shprehura në modelimin e shoqërisë si
një proces zhvillimi, në kushtet dhe rrethanat e një krize globale financiare.
Zgjerimi formal i vlefshmërisë për të drejtat civile dhe liritë, si edhe
propozohen nga Liberaldemokracia (V.o për marrëveshje fjale e "djathta"), është
i pamjaftueshëm, nga pozicioni dhe këndgjykimi i tyre prej socialdemokracisë(e
majta). Sipas Socialdemokracisë së sotme moderne, pabarazia ekonomike mund të
shpjerë në marrëdhënie të varësisë dhe nënshtrimit, në kushte jo humane të
punës (rasti ynë; puna ç'njerëzore e grave, fëmijëve dhe minatorëve të kromit);
si dhe mundësitë e pabarabarta për të ushtruar të drejtat politike të
qytetarisë. Ky aspekt i fundit është mjaft i theksuar në vendet në zhvillim si
edhe është Shqipëria, sepse nuk bëhet fjalë vetëm për grupe shoqërore, por edhe
për zona të tëra që kanë dallime të thella në zhvillimin e përgjithshëm, duke u
krijuar në vite dy grupime të mëdha antropo-institucionale, atë të njerëzve me
edukatë dhe vetëdije civile, që janë të përgjegjshëm për sovranitetet, dhe
grupin ndoshta më të madh të njerëzve, që përpëliten në zgrip, në nevojë, të
cilët nuk kërkojnë sigurim të të drejtave prej qytetari, në kuptimin më të
gjerë, por se lypin një shteg dalje në zgjidhjen e halleve dhe nevojave të
momentit si mbijetesë, përballë varfërisë dhe pasigurisë së jetës.
Në shprehjen e opinionit, që është nga format më demokratike të komunikimit dhe
lirisë së shprehjes, mes Liberaldemokracisë dhe Socialdemokracisë ka ndryshime
që, duhen vizatuar qartazi dhe me vija të dallueshme e të ngjyrosura në
kontrast. Qëndrimi i Liberaldemokracisë është i tillë "që shteti të mos bëjë
asgjë për kufizimin e të drejtës së fjalës", dhe kjo duket shumë e hapur dhe
tejet liridashëse, por se këndvështrimi Socialdemokrat nënvizon se; "Shteti
duhet të marrë vendime dhe hapa të mëtejshme dhe aktivitete që promovojnë
mundësi reale dhe të barabarta në shprehjen e opinioneve".
Në këtë "pazarin tonë të fjalës" shikojmë raste që media kombëtare publike kanë
prishur dukshëm ekuilibrat e informimit në pluralitet gjithëpërfshirës të
opinioneve. Ndërsa disa nga mediat private janë të pozicionuara thekshëm nga
interesa tregu si edhe nga rreshtimi në oligarkitë politiko-ekonomike. Shpesh
ato paraqiten qartazi si "organe mediatike partish". Ne kemi opinionistë pa
hesap. Kemi të tipit rural-kulturë, të ritualit nënurban dhe të profilit urban.
Kemi me gjysmë kulturë, me pak ose fare pak kulturë, por kemi edhe të shitur
dhe të blerë disa herë dhe nga disa pronarë. Për fatin tonë jo të mirë
institucion të opinionit pluralistë dhe të barabartë e gjithëdrejtimor, në
shërbim të opinionit publik dhe atij social, ende nuk kemi. Grupime të gjëra shoqërore
nuk gjejnë hyrje në shprehjen e opinionit të tyre. Ata ose lihen në haresë, ose
për to flasin të tjerë, sipas interesave të tyre. Në kësi rrethanash shumica e
grupimeve apo individëve të profesioneve të lira, janë të dëmtuar dy herë, edhe
si të pa konsideruar në të drejtën e shprehjes së opinionit të tyre; edhe si
"viktima" të opinionit të deformuar nga ato subjekte partiake ose
mediatike-partiake, që nuk reken nga marrëveshja me të vërtetën, por nga
tymnaja propagandistike që ka veshur kostumin gjoja të "lirisë së medias në
informim" dhe "të opinionizmit pa kufij".
Kështu për shkencëtarët dhe shkencën
flasin "opinionistët", për monetarizmin dhe bankat flasin gazetarë, për
historinë flasin politikanë, për njerëzit në nevojë flasin ata që e kanë xhepin
të mufatur nga paratë dhe kontot me begati në bankat jashtë Shqipërisë, për
burimet natyrore flasin psedufilantropët, dhe për lirinë e shprehjes flasin
pronarë mediash që nuk paguajnë rogat e punonjësve. Opinionizmi tek ne është
një rrëmujë e organizuar vetëm me një qëllim, mosmbajtjen e marrëveshjes me të
vërtetën, shitjen e kallpës për sadef dhe të vulgares për mendim elitar.
Opinion përçart që flet dhe nuk thotë atë që duhet. Kjo ka sjellë kakofoninë në
opinion dhe harresën për shumë shtresa dhe grupe shoqërore.
Liberaldemokracia e Socialdemokracia (tek ne nuk) veprojnë bazuar në parime të
qarta dhe të tipologjisë së tyre ideo-programore. Dallimet e tyre janë edhe më
të dallueshme në lidhje me objektivat që kanë të bëjnë me rendin ekonomik.
Kryesori është në kuptimin dhe vlerësimin që e djathta dhe e majta japin për
tregun. Liberaldemokracia- e djathta "i kupton tregjet si një shprehje të
lirisë dhe prandaj përpiqet për vetrregullimin e tregjeve në mënyrë të
pavarur".
Socialdemokracia-e majta, në të kundërt thekson se "liria e tregjeve
në tërësi mund të shpjerë në rezultate të cilat janë të padëshiruara për
shoqërinë si një tërësi." Kriza financiare që filloi në vitin 2008 dhe që ende
vazhdon është një shembull që provon këtë përfundim. Socialdemokracia prandaj
bën thirrje për kultivimin e tregjeve sociale që nënkupton një kuadër të
imponuar politik dhe rregullim shtetëror të tyre. E djathta dhe e majta
dallojnë dukshëm në çështjet e politikave ekonomike. Liberaldemokracia bazohet
tek prona pa detyrime sociale, tek vetërregullimi i tregjeve, kufizimin e
demokracisë tek fusha politike, tek vlefshmëria formale e të drejtave të
njeriut, mbështetjen e lirive dhe të drejtave civile edhe negative. Në rastin
tonë tipike është iniciativa për investime individuale e familjare mbi baza jo
ligjore dhe zaptimi i tokave të tjerëve që ka sjell një realitet të zonave
shumë të gjëra informale.
Socialdemokracia bazohet në të drejtat ekonomike dhe sociale themelore. Në një
kushtetutë që garanton të drejtat bazike, si pjesëmarrjen e rregulluar,
sigurime sociale të rregulluara ligjërisht, në shpërndarjen e bazuar në
drejtësi. Për të djathtën e drejta absolute e pronës shkon kundra qëndrimit të
së majtës për pronën me detyrime sociale. Vetërregullimi tregjeve, teza e së
djathtës është e ndryshme nga teza e së majtës, "se tregjet janë të inkorporuar
në mënyrë sociale". E djathta e kupton tregun si një institucion me të drejta
të plota për sigurimin e lirisë dhe ky qëndrim principal është i kundërt më
vlerësimin e së majtës që, përpiqet të mbajë nën kontroll tensionet mes
demokracisë dhe tregut. E djathta refuzon demokratizimin ekonomik, ndërsa e
majta e pranon demokratizimin ekonomik.
Nëse i referohemi Socialdemokracisë Gjermane, një nga më të konsoliduarat në
Europë dhe më gjerë, është me interes tu adresohemi tezave të një programi
afatgjatë, të njohur si "Programi i Hamburgut". Në këtë program shkruhet si më
poshtë, e citoj:" Në vlerësimin tonë tregjet janë formë e kordinimit ekonomik
dhe me alternativë superiore. Tregjet janë të lejuar në aktivitetet e tyre,
gjithsesi ata janë së bashku me verbëritë sociale dhe ambientale. Ata nuk janë
në gjendje në vetvete të ofrojnë të mira publike në një sasi të kënaqshme. Në
qoftë se tregjet janë që të plotësojnë potencialet e tyre, ata kanë nevojë për
rregullimin nga shteti, i cili është në gjendje të aplikojë sanksione, ligje
efektive dhe çmime të drejta.(Programi Hamburgut, 2007:17)
Çështja e modeleve nuk mund të anashkalohet, edhe në një vend me demokraci të
brishtë si edhe është Shqipëria. Rregullat dhe programet drejtuese të shoqërisë
nuk janë vetëm detyrim vendor, por edhe obligim në përputhje me
institucionalizmin ndërkombëtar. Një shoqëri pa model është shprehje e një loje
pa rregulla, ku raportet ndërpushtetore si pavarësi dhe bashkëpunim plotësonjës
çekuilibrohen; ekzekutivi dhe tregu me lidhje të hapura dhe të fshehura,
shëndrohen në oligarki sundonjëse. Individi humbet lirinë dhe pavarësinë,
publikja nëpërkëmbet, socialja deformohet në favor të privates, dhe demokracia
i nënshtrohet tregut dhe kapitalizmit duke u bjerur deri në formalitet. Të
paraqesësh modelin para zgjedhësve, do të thotë të kesh pika referimi, detyrime
të artikuluara, njësim krahasues, përgjegjësi programore dhe detyrime raportimi
të kontrollueshëm nga zgjedhësit në mënyrë të pandërprerë.
Modeli i organizimit shoqëror mund të mos t'i japë të gjitha pasojat pozitive
apo jo të tilla menjëherë dhe brenda mandatit/teve qeverisës/se, por në një
hark kohor shumë më të gjatë; aq sa ndodh që frytet e një investimi të një krahu
politik, mund t'i përftojë një tjetër krah. Këtu nuk ka asgjë për të ligështuar
sepse në fund të fundit fiton shoqëria, fiton individi, përfiton zhvillimi e
prosperiteti. Modeli krijon edhe tipin e antropoindividit. Nëse modeli vë në
qendër zotërimin dhe shtimin e tij të shfrenuar dhe të pakontrolluar, atëherë
arsyeton Erich Fromm: "Marrëdhëniet e ndërsjellta...janë të vështira, të rënda,
të mbarsura me konflikte dhe shpërthime xhelozie... Bazën e përgjithshme të
marrëdhënieve midis individëve... sipas parimit të zotërimit, e bëjnë ndeshja,
antagonizmi dhe tmerri."
Kjo lloj deviance në realitetin tonë shoqëror dhe
politik ku nënkultura si klimë e përgjithshme vizaton tiparet, ka bërë që
gjithçka si gjatë fushatës elektorale, por edhe para apo pas saj, të jetë thekshëm
konfliktuale. Ky rivalitet, kjo lloj ndeshje, ky ballafaqim dhe ky antagonizëm
nuk bëhet për modelin dhe modelimin e shoqërisë, një përballje e tillë nuk mund
të krijojë një filozofi të tillë sjellje. Gjithçka është më e thjeshtë, kush do
të ketë radhën e zotërimit si pushtet parlamentar, si pushtet ekzekutiv, si
pushtet gjyqësor dhe mediatik, dhe falë tyre kush do të shtojë më shumë
zotërimin. Nuk bëjnë sens, të "djathtë" që përunjen duke folur për politika
asistenciale të majta dhe njëherësh të "majtë" miliarderë që as kanë dëgjuar
dhe as janë të "takëmit" të solidaritetit njerëzor e social.
Ndryshimi në
shoqëri, përpos zëvendësimit të modeleve, kur ndërrohen krahët politik, shtron
dhe zgjidh një tjetër raport, më thelbësor dhe gjenerues, atë mes të vjetrës,
të provuarës dhe të resë, premtueses. Ky raport është mjaft kompleks dhe
kundërvepronjës, aq sa duket se nxit apo pengon ndryshimin njëherësh. Në rastin
e zgjedhjeve të përgjithshme në vetëdijen dhe nënvetëdijen e qytetarit,
zgjedhësit, dialogojnë "siguria dhe rreziku". Për psikologjinë spontane dhe
ritualin antropologjik, "vetëm e vjetra e sprovuar është e sigurt, ose të
paktën na duket kështu. Çdo hap i ri fsheh për një pjesë të shoqërisë rrezikun
e disfatës dhe kjo është një nga shkaqet që njerëzit i tremben lirisë." Njeriu
ka frikë se mos humbësi atë që ka, ndaj bëhet agresiv (e rreh barbarisht një
kandidat për deputet të një partie tjetër ), sillet ashpër (le të shohim gjuhën
e fushatës), i dyshimtë (lëvizshmëria në kahe të ndryshme politike), por njeriu
bëhet edhe i mbyllur, egocentrik, vetëm e vetëm që të siguroi atë që ka në
zotërim.
Ky tip antropologjik në pozitën e votuesit, është ai që e rrezikon
demokracinë. Nuk arsyeton dhe nuk shef përtej të sotmes dhe në interes të
zhvillimit të përgjithshëm dhe "demokratizimit të demokracisë". Ndërsa njerëzit
entuziazmohen me ata që janë në gjendje të projektojnë të renë si zhvillim dhe
jo thjeshtë si ndryshim, si përfitim shoqëror dhe social dhe jo si akomodim të
përgjithshëm infrastrukturor, sepse ai që nuk ka makinë dhe vilë në "gjirin e
ngrohtë të plazhit"; nuk pyet për rrugën dhe cilësinë e saj. Ai do ushqim për
fëmijët, spital human, shkollë të ngrohtë ku edukohen nxënësit, gjykatë që jep
drejtësi, dhe pension që nuk të lë si qyqar në fundin e jetës, paçka se mund të
kesh punuar një jetë të tërë.
Njerëzit, e në mënyrë të veçantë brezat e rinj
dhe gratë, qytetarët korrekt, akademikët, studiuesit dhe elitarët, artistët dhe
krijuesit, ata që vuajnë dhe lypin rrugë të ndershme, ata që presin të marrin
pronat familjare, gjyqtarët që japin drejtësi dhe janë të pa korruptuar,
mësuesi i ndershëm dhe aspirant i ri; etj nuk tremben të shkojnë përpara, sepse
nuk kanë frikë nga liria, ata e duan atë. Kjo sjellje e bën njeriun aktiv,
krijues dhe energjik. Ndryshimi si zhvillim real vjen nga ky tip antropologjik,
dhe jo nga premtimet partiake apo llogaritjet antikundërshtar, pavarësisht se
nga cili krah vijnë. "Unë bëj ai nuk bën", kjo filozofi sjelljeje nuk krijon
energji ndryshimi, sepse kjo fuqi shoqërore në kuptimin popullor, është
gjithnjë sinergji, pavarësisht se për kë voton individi, qeveria u shërben të
gjithëve. Demokracia është gjithëpërfshirje dhe jo sundim i një pjese ndaj
pjesës tjetër, i fituesve ndaj humbësve.
Një kandidat për deputet shkruante këto
ditë në rrjetin social "˜Fb' se "nëse njerëzit do të ishin si toka, me kaq punë
sa kemi bërë, do duhej të na jepnin dy herë prodhim. Nuk e di se si do të na e
shpërblejnë në fund",- e mbyllte shënimin ky deputet i mundshëm. I shkruajta
se: "Nuk ka tokë të keqe, thoshte Miçurini, por ka njerëz që nuk dinë ta
punojnë atë. Sigurisht nëse ju e dini se kush ishte Miçurini do ta kuptoni
përgjigjen time". Problemi që ngre ky kandidat i "shqetësuar" se mos nuk bëhet
deputet, shtron një çështje mjaft komplekse dhe delikate. Ajo njihet në
antropologjinë socio-institucionale si "krijimi besimit përmjet komunikimit."
Në muajin Mars 2013 në një forum botëror janë përcaktuar tezat dhe problemet e
"Antropologjisë së Shekullit".(Kam fatin dhe privilegjin që dokumentet e këtij
forumi të më vinin on-line të adresuara nominalisht).
Antropologu Dan Sperber,
në parashtrimin e tij të plotë "Arsyetimet për arsyen" e trajton në këtë
gjerësi argumentuese çështjen e besueshmërisë në komunikim. Bazuar në tezën e
gjithëpranuar njeriu nga natyra është bashkëpunues madje edhe jo ksenofob, Zoti
Sperber nënvizon se, e citoj: "... pjesë e asaj që e bën këtë bashkëpunim të
mundshëm është se; Ne jemi vigjilent të ndershëm, në lidhje me qëllimet e të
tjerëve, për kompetencat e tyre, për vullnetin e tyre të mirë, e kështu me
radhë. Unë nuk jam duke thënë se ne jemi paranojak, është pikërisht një
vetëdije që njerëzit e kanë për shumëllojshmërinë e motivimeve". Trinomi është
pra, qëllimet-kompetencat-vullneti. Ja pra zoti kandidat që e krahason zgjedhësin
me tokën e punuar, se çfarë u dashka. Nëse njerëzit që do të votojnë
konsiderohen në masë e si pa aftësi orientimi, ose të manipulueshëm vetëm
emocionalisht, është gabim. Njeriu mesatar por edhe ai i zakonshëm, ka të
krijuar në ritualin e tij në breza "vigjilencën epistemike". Për
kandidatin/tët, po e them më thjeshtë, "vigjilenca e njohurive". Kjo gjendje
gatishmërie dhe analize për tu siguruar, merr një shumëllojshmëri formash
kulturore. Ndaj në komunikim do duhet të jesh i aftë të dallosh se cilët njerëz
të besojnë, ku dhe si; dhe cilët nuk. Çështja e besimit në kultura të ndryshme
merr forma të ndryshme, sepse lidhet me traditën, kulturën,
antropo-institucionalizimin, dhe besueshmërinë institucionale. Besimi i vërtetë
është më thelbësori. "
Në këndvështrimin e atij që komunikon, thelbësore-thotë
Dan Sperber,- është mënyra si të bindësh njerëzit të cilët nuk do të besonin se
je duke thënë të vërtetën. Nga këndvështrimi audiencës, thelbësore është mënyra
e vlerësimit të argumenteve dhe arsyet që njerëzit të japin ty. Të arsyetuarit
kuptohet si mjeti parë dhe kryesori për komunikimin. Që nga koha e Aristotelit,
retorika kërkon dhe logjikë, kështu krijohet "˜arti i bindjes'(art of
persuasion)". Dekarti, por dhe Hobsi përpunuan tezën ndriçonjëse se "arsyeja
bëhet nga "llogaritja e pasojave". Ky është universiteti i ritualit të jetës që
është ushqyer nga përvoja në breza. Pa model nuk ka sistem. Pa zgjedhje të
përgjithshme që e ruajnë sistemin duke alternuar modelin në bazë të rezultateve
të pamohuara të zgjedhjeve të certifikuara edhe ndërkombëtarisht, nuk ka
demokraci funksionale. Modeli në kushtet e vendit tonë do të duhet të
përballojë pasojat e krizës dhe të sigurojë ngritjen dhe zhvillimin, do të
duhet të rigjallërojë demokracinë institucionale, do të duhet gjithë po aq, të
ndryshojë ndjeshëm jetën e njeriut në të gjitha nivelet. "Quidquit delirant reges, plectuntur Achivi"-(Është
populli ai që vuan gabimet e qeveritarëve.)
Historia
vazhdon!
Comments (0)
Dërgoja shokut
Printo
