VOAL - Online Zëri i Shqiptarëve - KUR SHKRUHET KUNDËR PUSHTETITNga ROBERTO SAVIANO, La Repubblica

Dumas kurrë nuk ka besuar në një vend të lumtur ku drejtësia përkon me rendin, pastërtinë, sigurinë e përjetshme. Dumas është i interesuar në kompleksitetin e jetës. Napoli për Dumas e ka përfaqësuar këtë kompleksitet. Mundësia e lumturisë në kaos, rezistenca ndaj një fati tragjik, bukuria në çrregullim, ëmbëlsia në gjendje të mbijetojë në rrugicat e dhunshme. Dumas duket i interesuar për ta strehuar këtë sekret. Si mund të jetosh aq mirë në një vend njëkohësisht të korruptuar sa dhe sublim. Ai ndjeu indinjatën për shpërdorimin e një toke dhe një kulture të ndritshme e pazonja për ta çliruar veten nga sundimtarët e korruptuar, varfëria dhe dhuna. Kjo mund të shihet në artikujt e autorit të Tre Musketierëve, botuar këto ditë nga Donzelli me titullin Kamorra.

Dumas kishte një hesap për të zgjidhur me monarkët e Napolit. Babai i tij, Thomas Alexandre de la Pailleterie Dumas, për shkak të një mosmarrëveshje me Napoleonin e braktisi ushtrinë e këtij gjatë fushatës egjiptiane. Ndërsa ishte në anije një stuhi e bëri të ndalet në brigjet e Pulias. Zënë rob nga policia Bourbone, vetëm dy vjet më vonë u lirua. Ai vdiq menjëherë pastaj nga pasojat e paraburgimit. Alexandre ishte tre vjeç. Kurrë nuk do të harrojë. Ai shkroi një histori të mrekullueshme të Burbonëve të Napolit.

Madhështia e Dumas në këto shkirme të "historive narrative" është tek aftësia për të kombinuar stilin letrar dhe analizën antropologjike. Për atë, të shkruash historinë është një art, jo një shkencë, edhe pse kjo nuk do të thotë të neglizhohen burimet. Kurrë nuk largohet nga fakti, nga rrethanat. Metoda e tij është të rikrijojë në faqet e shkruara historinë, duke filluar nga pika të tjera të mendimit dhe duke mbështetur me imagjinatë mungesën e burimeve pa rënë kurrë në kundërshti me të dhënat e mbledhura. Sepse të dhënat ishin makthi i tij. Asnjë histori e treguar nga Dumas nuk është e varfër në hulumtime apo njohuri. Këto shkrime e bëjnë atë babain e gazetarisë së re.

Në Napoli Dumas arrin në mes të 1860. Dashurar me utopi garibaldine, kishte ndjekur një Mijët duke bërë reporterin. Por ai ishte gjithashtu armatosës i këmishëkuqëve, ai bleu për ta armatime dhe shpërndau pushkë. Ai themeloi një gazetë me këshillën e pikërisht Garibaldit: L'Indipendente (I Pavaruri). Gjenerali ia besoi rolin e "kujdestarit të Muzeve": Italia e re do të niste nga muzetë. Dhe Dumas për tre vjet u përpoq për të organizuar, kataloguar, për të bërë muzetë dhe gërmimet pjesë të jetesës së Napolit të bashkuar. Por pastaj borgjezia meskine napolitane, intelektualët dhe antikuaristët e izoluan këtë francez të suksesshëm se ai donte të vinte dorë, sipas tyre, në gjëra jo të tij. Dumas dha dorëheqjen dhe u kthye në Paris. Por për Napolin, "qytetin e harese dhe këngëve të gëzuara, ku fytyrat qeshin si bluja e kupës qielore", tani kishte rënë në dashuri dhe vazhdoi të shkruajë.

Dumas nuk kryen kurrë gabime, si shumë historianë më vonë, të ngatërronte kusarët dhe mafia. Fenomene të largët dhe arsyee të ndryshme. Autori i Kontit të Monte Kristos mund të vëzhgojë dhe të përshkruajë pushtetin si pak kush. Në romanet e tij ai është i joshur dhe i lodhur në të njëjtën kohë. Faqet e tyre vërtiten rreth pushtetit në të gjitha format e tij nga ambiciet tek përgjegjësit, nga epshi i artit tek ai i nderit. Dumas e ka të vërtetë Napolin. Ai tregon fuqinë e Kamorrës. E sheh atë, e vëzhgon. "Ferdinand II, Francis II, Garibaldi, Farini, Nigra, Cialdini, San Martino, La Marmora, të gjithë nuk janë tjetër pos anae dukshme e pushtetit, pushteti i vërtetë është i fshehur, është Kamorra." Dumas përfshin një element kyç të injoruar shpesh edhe sot: Kamorra është perceptuar si një fuqi e brendshme, intime, natyrore dhe e pakundërshtueshme, që shpaloset në intimitetin e njerëzve shumë më përpara se tÃ¼e jetë një pushtet mbresëlënëse, publik, i hapur dhe i pakonfondueshëm. Kamorra është një pushtet i pranishëm dhe i afërt. Një qeveri monarkike, një mëkëmbësi, një demokraci, një republikë ajo mund t'i mposhtë të gjitha, mund t'i kundërshtojë, mund t'i shpëtojë policisë së tyre, t'i mundë ushtritë e tyre. Mund të mendosh pastaj për përmbysjen apo reformimin e tyre. Për Kamorrën jo. Ajo është afër dhe brenda shtëpisë. Ju nuk mund as edhe të imagjinoni për ta mundur atë. Ajo është shumëvjeçare, e fortë, është hidra që përtërin veten.

Dumas shkruan: "Napoli, i cili bëri një revolucion me Masaniello të mos paguajnë taksën e vendosur nga Duka i Arcos nda frutave, nuk ka menduar kurrë t'iu kundërvihet Kamorristave." E përshkruan mekanizmin e dallavereve si një gazetar i cili është pjesë e indeve lidhëse të qytetit. Fuqia e Kamorrës mbi trafikantët, policinë, tregjet. Deri edhe në grabitjen e shpërndarjes së gazetave: kioska të cilat nuk hapen, sepse ata nuk mund të paguajnë ryshfetin. "Kamorrës nuk i shpëton asgjë nga kontrolli, por cili është mbreti që ia ka dhënë këtë të drejtë? Askush. [...]." Dumas e tregon atë jo si një fenomen të folklorit, nuk e nënvlerëson këtë problem. E shikon si pushtet që ndikon dhe transformon jetën e të gjithëve. Pas tij për më shumë se një shekull, shpesh do t'i hidhet një sy lagjes së Kamorrës. Si një produkt i mjerimit vulgar, një organizatë e poshtër gjakpirësish dhe fshatarësh. Tek tjetër gjë Dumas e sheh rrezikun. E shikoni atë në ndërtimin e një klase të mesme dhe një pushteti që prek politikën dhe nuk lejon asnjë lloj të ndryshimeve në shoqërinë që e qeveris Ferdinand I, Garibaldi apo Vittorio Emanuele II. Të dëgjosh tingëllimin bashkëkohor të këtyre fjalëve është me të vërtetë e mahnitshme. Shkrimtari ka parë qetësinë dinamike të Napolit. Dumas i cili ka jetuar dhe vëzhguar në jug të Italisë ka dëshmuar me kokëfortësinë e tij të gazetarit se të tregosh dramën, pushtetin, korrupsioni nuk është një mënyrë për të lënduar një vend, por aktit më i lartë i dashurisë./Përktheu: SKËNDER BUÇPAPAJ

(9 dhjetor 2012)
--
Quando si scrive contro il potere
di ROBERTO SAVIANO

Dumas non ha mai creduto in una terra felice dove giustizia e benessere coincidessero con ordine, pulizia, eterna sicurezza. Dumas Ã¨ interessato alla complessitÃ del vivere. Napoli per Dumas ha rappresentato questa complessitÃ . La possibilitÃ di felicitÃ nel caos, la resistenza ad un destino drammatico, la bellezza nel disordine, la dolcezza in grado di sopravviere ai vicoli violenti. Dumas sembra interessato a cogliere questo segreto. Come si poteva star tanto bene in un luogo al contempo cosÃ¬ corrotto e cosÃ¬ sublime. Sentiva l'indignazione per lo spreco di una terra e di una cultura luminosa incapace di emanciparsi da governanti corrotti, miseria e violenza. Questo si intravede nelgli articoli dell'autore de I Tre moschettieri ora pubblicati da Donzelli con il titolo Camorra.

Dumas aveva un conto in sospeso con i monarchi napoletani. Il padre, Thomas Alexandre de la Pailleterie Dumas, a causa di un diverbio con Napoleone abbandonÃ² l'esercito durante la campagna d'Egitto. Mentre era in nave una tempesta lo fece approdare sulle coste pugliesi. Fatto prigioniero dalla polizia borbonica, solo dopo due anni fu rilasciato. MorÃ¬ poco dopo per le conseguenze della detenzione. Alexandre aveva tre anni. Non dimenticherÃ mai. ScriverÃ una meravigliosa Storia dei Borbone di Napoli.

La grandezza di Dumas in questi scritti di "storia narrativa" sta nella capacitÃ di riunire stile letterario e analisi antropologica. Per lui scrivere storia Ã¨ un'arte, non una scienza, anche se questo non significa trascurare le fonti. Non si allontana mai dal fatto, dalla circostanza. Il suo metodo Ã¨ ricreare sulla pagina la vicenda partendo da altri punti di vista e sostenere con la fantasia l'assenza di fonti senza mai entrare in contraddizione con i dati raccolti. Perché proprio i dati erano la sua ossessione. Nessuna storia narrata da Dumas Ã¨ povera di ricerche e approfondimenti. Questi scritti lo rendono il padre del new journalism.

A Napoli Dumas arriva a metÃ del 1860. Innamorato dell'utopia garibaldina, aveva seguito i Mille diventandone il reporter. Ma fu anche armiere delle camicie rosse, comprÃ² per loro armi e distribuÃ¬ fucili. FondÃ² un giornale su consiglio proprio di Garibaldi: L'indipendente. Il Generale gli affidÃ² il ruolo di "Conservatore dei musei": la nuova Italia sarebbe partita dai musei. E Dumas per tre anni cercÃ² di organizzare, catalogare, rendere i musei e gli scavi parte viva della rinascita unitaria napoletana. Ma poi la borghesia codina partenopea, antichisti e intellettuali isolarono questo francese di successo che voleva metter mano, secondo loro, in cose non sue. Dumas diede le dimissioni e tornÃ² a Parigi. Ma di Napoli, "cittÃ dell'allegria e dÃ¨ canti giocondi, in cui i volti sorridono come l'azzurro del firmamento", si era ormai innamorato e continuÃ² a scrivere.

Dumas non commette mai l'errore, poi di moltissimi storici, di confondere brigantaggio e camorra. Fenomeni lontanissimi e con ragioni diverse. L'autore del Conte di Montecristo sapeva osservare e descrivere il potere come pochi. Nei suoi romanzi ne Ã¨ sedotto e disgustato al contempo. Le sue pagine girano intorno al potere in tutte le sue forme dalla responsabilitÃ all'ambizione, dalla brama d'oro a quella d'onore. Dumas comprende Napoli davvero. E racconta il potere della camorra. La vede, la osserva. "Ferdinando II, Francesco II, Garibaldi, Farini, Nigra, Cialdini, San Martino, La Marmora, tutti costoro non sono che il potere visibile: il vero potere Ã¨ quello nascosto, la camorra". Dumas comprende un elemento fondamentale spesso ignorato anche oggi: la camorra Ã¨ un percepita come un potere domestico, intimo, naturale e inconfutabile, che si dipana nel privato delle persone ancor prima di essere un potere eclatante, pubblico, conclamato. La camorra Ã¨ un potere presente e vicino. Un governo monarchico, un vicereame, una democrazia, una repubblica li puoi sconfiggere, contrastare, puoi sfuggire alla loro polizia, battere i loro eserciti. Puoi pensare di rovesciarli o riformarli. La camorra no. Ãˆ lÃ¬ vicino e dentro casa. Non si puÃ² nemmeno immaginare di sconfiggerla. Perenne, forte, idra che si rigenera.

Scrive Dumas: "Napoli, che fece una rivoluzione con Masaniello per non pagare la tassa imposta dal duca d'Arcos sulla frutta, non ha mai pensato di rivoltarsi contro i camorristi". Descrive il meccanismo del racket come un reporter che si inserisce nel tessuto connettivo della cittÃ . Il potere della camorra sui vetturini, sulla polizia, sui mercati. Persino l'estorsione sulla distribuzione di giornali: chioschi che non si aprono perché non riescono a pagare la tangente. "Alla camorra non sfugge niente, e tuttavia, qual Ã¨ il re che le ha concesso questa facoltÃ ? Nessuno. [...]". Dumas non lo racconta come un fenomeno folcloristico, non sottovaluta il problema. Lo osserva come il potere che condiziona e trasforma la vita di tutti. Dopo di lui per oltre un secolo si darÃ spesso uno sguardo da suburra alla camorra. Come un'escrescenza pacchiana della miseria, un'organizzazione di sanguinari cialtroni e cafoni. Tutt'altro fa Dumas che ne vede la pericolositÃ . Vede in essa la costruzione di una borghesia e di un potere che condiziona la politica e che non permette alcun tipo di cambiamento della societÃ , che governi Ferdinando I, Garibaldi o Vittorio Emanuele II. Ascoltare il suono contemporaneo di queste parole Ã¨ davvero incredibile. Lo scrittore ha scorto l'immobilitÃ dinamica di Napoli. Dumas che ha vissuto e osservato il sud d'Italia ha dimostrato con la sua caparbietÃ di reporter che raccontare il dramma, il potere, la corruzione non Ã¨ un modo per ferire un luogo ma il piÃ¹ alto gesto d'amore.

(09 dicembre 2012)